Sesli betimlemede görsel efektler: SüngerBob Kare Pantolon Suyun Dışında

Yıl 2021, Sayı: 23, 986 - 998, 21.06.2021

Pelin Şulha

https://doi.org/10.29000/rumelide.949961

Öz

Ülkemizde son yıllarda erişilebilirliğe verilen değerin artmasıyla giderek daha görünür bir çalışma alanına dönüşen sesli betimleme, görme engelli bireylerin görsel-işitsel ürünlere erişebilmeleri için yapılan uygulamaları içeren bir çeviri türüdür. Her yaştan izleyiciye hitap eden animasyonlar bu uygulamaların sıklıkla yapıldığı ortamlardan biridir. Animasyonlarda yer alan görsel efektler en az anlatısal öğeler kadar önem taşır. Bu yüzden görme engellilerin animasyonu takip edebilmeleri ve keyifli bir seyretme deneyimi yaşayabilmeleri için, esere özgünlük kazandıran bu efektleri gören seyircilere yakın düzeyde bilmeleri gereklidir. Metin yazarı olarak çevirmen, betimleme metni/senaryoyu oluştururken diyaloglar arasındaki boşluklara yer ve zaman kısıtlamaları elverdiğince filmde yer alan görsel efektlerin etkisini aktarmaya yönelik eklemeler yapmalıdır. Bu makalede SüngerBob Kare Pantolon Suyun Dışında (2015) adlı animasyonda anlatıyı sanatsal, işlevsel ve üretkenlik yönüyle destekleyen görsel efektlerin sesli betimleme süreci ele alınacaktır. İncelenecek kesitler seçilirken temel alınan kıstaslar, çizgiyle veya insanların dünyası ile animasyonu birleştiren ve seyircinin zihninde canlandıramayacağı nitelikte gerçeküstü görsellik içeren sahneler olmasıdır. Bu sahne çözümlemeleri ışığında, sesli betimleme tekniğinin animasyon hikâyesiyle efektleri ilişkilendirirse, yani karakterler, mekân ve zaman öğeleriyle olaylar ve eylemlerin gerçekleşme şekillerini odağa alarak filmi betimlerse, görme engelli seyircinin görsel efekt uygulamalarıyla oluşturulan elastik gerçeklikten kurguya dayalı algısal gerçekliğini üretebilmesini sağlayacağı ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çeviribilim, görsel-işitsel çeviri, sesli betimleme, animasyon filmler, görsel efektler

Visual effects in audio description: The SpongeBob Movie: Sponge Out of Water

Öz

Audio description which has transformed into an increasingly more visible field of study as a consequence of the value attributed to accessibility recently in our country is a type of translation consisting of practices that ensure the accession of the visually impaired individuals to the audiovisual products. One of the media, which often allows audio description practices, is animations appealing to audience of all ages. Visual effects in animations are as essential as its narrative features. This explains why the visually impaired individuals need to know, nearly as much as the sighted viewers, these effects that determine the originality of the work of art, in order to follow the storyline and enjoy their watching experience. To transfer the impact of the visual effects in the film when preparing the description text/scenario, the translator as a script writer should make some additions to the gaps between dialogues considering the space and time constraints. This article explores in the animation entitled The SpongeBob Movie: Sponge Out of Water (2015) the process of audio describing the visual effects that support the narrative in terms of artistic and functional aspects and productivity. The scenes combining cartoons or the world of people with animations and which include surreal visuality the audience cannot imagine are selected for analysis. In the light of this analysis, it is concluded that if audio description relates the story of the animation with the effects, i.e. if it focuses on how the actions and events take place regarding the characters, time and setting, then the visually impaired audience will be able to produce from the elastic reality formed via visual effects, his/her perceptual reality based on the fiction.

Anahtar Kelimeler

Translation studies, audiovisual translation, audio description, animation films, visual effects

Kaynakça

• Baş, N. (2016). Görsel-İşitsel Çeviri: Dublaj ve Sesli Betimleme. Ankara: Grafiker.
• Berk, M. E. (2017). Dünya Sinemasında Görsel Efektin Gelişimi: Türk Sinemasındaki Uygulamaları. İnif E-Dergi 2(2). 189-209.
• Bittner, H. (2012). Audio Description Guidelines-a comparison. New Perspectives in Translation 20. 41-51.https://www.uni-hildesheim.de/media/_migrated/content_uploads/AD_Guidelines_Comparison_-_Read.pdf
• Bogucki, L. (2013). Lodz Studies in Language: Areas and Methods of Audiovisual Translation Research. Frankfurt am Main, DE: Peter Lang GmbH.
• Braun, S. (2008). Audiodescription research: state of the art and beyond. Translation Studies in the New Millennium 6. 14-30. Dayı, S & Kanburoğlu, Ö. (2019). Sinemada özel efekt kullanımının tarihi ve gelişimi. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi 15(57). 67-83. https://dergipark.org.tr/tr/pub/abmyoder/issue/55751/762801
• Diaz-Cintas, J. (2009). Introduction-Audiovisual Translation: An Overview of its Potential. New Trends in Audiovisual Translation. Clevedon, GBR: Channel View Publications. 1-18.
• Erkılıç, H. (2017). Dijital Sinema Teorisi Üzerine: Akışkan Sinema ve Akışkan Sinema Teorisi. SineFilozofi Dergisi 2(4). 56-72.
• Greicius, T. (ed.). Jupiter’s Great Red Spot: A Rose By Any Other Name. Erişim tarihi 5 Ağustos 2020. http://www.nasa.gov/image-feature/jpl/jupiter-s-great-red-spot-a-rose-by-any-other-name.
• Jakobson, R. (1959). On Linguistic Aspects of Translation. Reuben Arthur Brower (Ed.). On Translation. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. 232-239. http://web.stanford.edu/eckert/PDF/jakobson.pdf
• Jimenez Hurtado, C. & Soler Gallego, S. (2013). Multimodality, translation and accessibility: a corpus-based study of audio description. Perspectives 21(4). 577-594. DOI: 10.1080/0907676X.2013.831921
• Matamala, A. & Remael, A. (2015). Audio-description reloaded: An analysis of visual scenes in 2012 and Hero. Translation Studies 8(1). 63-81. DOI: 10.108014781700.2014.943678
• Okyayuz, A. Ş. & Kaya, M. (2016). Erişim Çağında Azınlığa Gönderim ve Bir Çeviri Türü Olarak Sesli Betimleme. Journal of Academic Social Science Studies (51). 15-32. DOI:10.9761/JASS3803.
• Quinn, K. (27 Mart 2015). “How Spongebob Squarepants was brought to life in Australia”. The Sydney Morning Herald. http://www.smh.com.au/entertainment/movies/how-spongebob-squarepants-was-brought-to-life-in-australia-20150327-1m9ed3.html
• The SpongeBob Movie: Sponge Out of Water. (2015). Yönetmen: Paul Tibbitt & Mike Mitchell. Yapım Şirketi: Paramount Animation & Nickelodeon Movies. https://m.imdb.com/title/tt2279373/
• SüngerBob Kare Pantolon Suyun Dışında. (2015). Yönetmen: Paul Tibbitt & Mike Mitchell. Yapım Şirketi: Paramount Animation & Nickelodeon Movies.
• Şulha, P. (2019). Görsel-İşitsel Çeviri: Görme Engelliler İçin Sesli Betimleme. İstanbul: Çeviribilim.
• Şulha, P. & Dalaslan, D. & Beyaz, E. (2019). Sesli Betimleme Destek Projesi. (Yayınlanmamış Proje). Dokuz Eylül Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi, İzmir.