İsmail Hikmet Ertaylan’ın edebiyat tarihi kitaplarında yöntem

Yıl 2021, Sayı: Ö9, 137 - 150, 21.08.2021

Zeynep Şener

https://doi.org/10.29000/rumelide.984746

Öz

Türk edebiyatı tarihine ve bu hususta yapılan çeşitli çalışmalara bakıldığında genele hâkim olan bir edebiyat tarihçiliği usulünden bahsedilemeyeceği görülür. Edebiyat tarihi araştırmacıları tercihlerine göre çalışmalarını şekillendirmiş kimi zaman bu tercihe bağlı olarak edebiyat tarihçiliğinde bir temel olan objektiflikten dahi uzaklaşabilmişlerdir. Kapsam ve yöntem açısından çeşitlilik gösteren Türk edebiyat tarihçiliğinin usulü henüz oluşturulamamıştır denebilir. Ayrıca edebiyat tarihi yazımında tek kalemin mi yoksa çeşitli kalemlerden çıkan ortak bir çalışmanın mı daha yerinde olacağı da ayrı bir tartışma konusudur. Edebiyat tarihi, edebiyat biliminin önemli unsurlarından biridir. İsmail Hikmet Ertaylan (1889-1967) da bu alanı oldukça önemsemiş ve kısa sürede edebiyat tarihi alanında eserler oluşturmuştur. Edebiyat sahasında Düşünce (1918-1922) isimli bir dergi çıkarmanın yanı sıra yine çeşitli gazetelerde yazılar yazan ve eserler veren Ertaylan’ın eğitimi ve kuvvetli edebiyat bilgisi onun edebiyat tarihi alanında söz söylemesine ve Türk edebiyatının gelişiminde etkin bir role sahip olmasına öncülük etmiştir. 1925’te yazdığı dört ciltlik Türk Edebiyatı Tarihi ve 1928’te tamamladığı iki ciltlik Azerbaycan Edebiyatı Tarihi onun çalışmalarının en önemlilerindendir. Çalışmamızda İsmail Hikmet Ertaylan’ın bu eserleri çerçevesinde edebiyat tarihinin rolü, edebiyat tarihinin merkezi ve sınırları, edebiyat tarihçiliğinde devirler, edebiyat tarihinde edebî türler, edebiyat tarihinde dil kullanımı ve dile bakış açısı ile söz konusu edebiyat tarihi eserlerinde kaynak gösterimi incelenecektir. Böylelikle Ertaylan’ın edebiyat tarihlerinde kullandığı yöntem saptanmaya çalışılacak ve bu bağlamda onun edebiyat tarihçiliğinde bir tespite varılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İsmail Hikmet Ertaylan, edebiyat tarihçiliği, yöntem

Method in the literary history books of İsmail Hikmet Ertaylan

Öz

When we look at the history of Turkish literature and various studies on this issue, it is seen that there is no general literary historiography method. Literary history researchers have shaped their work according to their preferences and sometimes, depending on this preference, they have even moved away from objectivity, which is a foundation in literary historiography. It can be said that the method of Turkish literary historiography, which varies in terms of scope and method, has not been established yet. In addition, it is also a matter of discussion whether a single pen or a joint work from various pens would be more appropriate in literary history writing. Literary history is one of the important elements of literary science. İsmail Hikmet Ertaylan (1889-1967) also gave great importance to this area and created works in the field of literature history in a short time. In addition to publishing a magazine called Thought (1918-1922) in the field of literature, Ertaylan's education and strong literary knowledge led him to speak in the field of literary history and to have an active role in the development of Turkish literature. The four-volume History of Turkish Literature he wrote in 1925 and the History of Azerbaijan Literature in two volumes he completed in 1928 are among the most important of his works. In our study, İsmail Hikmet Ertaylan's the role of literary history within the framework of these works, center and borders of literary history, periods in literary historiography, literary genres in the history of literature, language use and perspective on language in the history of literature and source use and citation in the aforementioned literary works will be examined. Thus, the method used by Ertaylan in the history of literature will be tried to be determined and in this context, a determination will be reached in his literary history.

Anahtar Kelimeler

İsmail Hikmet Ertaylan, literary historiography, method

Kaynakça

• Bayram, P. (2013). “Önsöz”. Azerbaycan Edebiyatı Tarihi Ankara: Akçağ.
• Ertaylan, İ. H. (2011). Türk Edebiyatı Tarihi I – IV. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ertaylan, İ. H. (2013). Azerbaycan Edebiyatı Tarihi I – II. Haz. Parvana Bayram. Ankara: Akçağ.
• Köprülü, M. F. (1986). “Türk Edebiyatı Tarihinde Usûl”. Edebiyat Araştırmalar-I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Köprülü, M. F. (1989). Edebiyat Araştırmaları “Azeri”. İstanbul: Ötüken.
• Lanson, G. (1937). İlimlerde Usûl-Edebiyat Tarihi. Çev: Yusuf Şerif. İstanbul: Remzi.
• Musalı, V. (2013). “Azerbaycan Edebiyatı Tarihi - Takdim”. Azerbaycan Edebiyatı Tarihi I-II. Haz. Parvana Bayram. Ankara: Akçağ.
• Polat, N. H. (2002). “Türk Edebiyatı Tarihi Çalışmalarının Neresindeyiz?”. Beşinci Türk Kültürü Uluslararası Bilgi Şöleni. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Polat, N. H. (2013). “Yöntem Bilgisi Açısından Osmanlı Dönemi Edebiyat Tarihçiliği”. Yöntem Bilgisi Açısından Osmanlı Dönemi Edebiyat Tarihleri. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Uçman, Abdullah (2011). “Kitap Üzerine Birkaç Söz”. Türk Edebiyatı Tarihi I – IV. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yöntem, A. C. (1996). “Hem Korkunç, Hem Yanlış Hükümlü Türk Edebiyatı Tarihi”. Ali Canip Yöntem’in Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri (s.513-517). Haz: Ahmet Sevgi-Mustafa Özcan. İstanbul: Sözler.