Çocuk kitaplarında çatışma söylemi: Alacağınız Olsun

Yıl 2021, Sayı: 24, 128 - 145, 21.09.2021

Duygu Ak Başoğul

https://doi.org/10.29000/rumelide.990104

Cited By: 1

Öz

Kişiler, iletişim sürecinde karşılıklı konuşma sırasında birçok farklı nedenden dolayı çeşitli anlaşmazlıklar, uyuşmazlıklar yaşayıp çatışabilirler. Bu çatışma, kişilerarası çatışma olarak adlandırılır. Kurguya dayalı metin ya da anlatılarda da türün özelliği gereği olay örgüsü, çatışmalar üzerinden yürütülür. Yani çatışması olmayan nitelikli bir kurgusal metin düşünülemez. Dolayısıyla bu tip metinlerde çatışma içerikli konuşmalara sık rastlanması olağandır. Benzer türde oluşturulmuş çocuk yazını ürünlerinde de kişilerarası çatışmalara ve diyaloglarına sıklıkla yer verilir. Çocuk okur bu konuşmalar üzerinden öykü, roman vb. karakterleriyle özdeşim kurarak çatışmayı ve çözüm yollarını izler. Bu noktada barış eğitimi kapsamında çatışmanın yapıcı yollarla çözümlenmesi önemsenir; fakat yanı sıra çocuğun günlük yaşamda sağlıklı iletişim kurabilen bir birey olarak yetişebilmesi için çatışma söyleminin de farkında olması gerekir. Bu nedenle Türkçe derslerinde çatışmanın başlangıç, sürdürülüş ve sonlandırılışına yönelik söylemsel görünümleri göstermeyi hedefleyen okuma ve çözümlemelerin gerçekleştirilmesi önem taşımaktadır. Söz konusu gerekçeyle araştırmada Dursun Ege Göçmen'e ait Alacağınız Olsun adlı öykü kitabında yer alan çatışma içerikli karşılıklı konuşmaların söylem çözümlemesi yapılmıştır. Çözümleme sayesinde çocuk kitaplarında çatışma söyleminin hangi kişisel adımlar, dilbilimsel araç-gereçler/açıklamalar ve stratejiler kullanılarak kurulup sürdürüldüğü iletişim ilkeleri de temel alınarak belirlenmiştir. Çocuk-çocuk, çocuk-yetişkin, yetişkin-yetişkin çatışmalarını içeren yapıtta, çatışmaların ağırlıklı olarak iddia/suçlama-itiraz/inkâr-karşı saldırı/savunma-karşı iddia/suçlama biçiminde saldırı-savunma veya saldırı-karşı saldırı döngüsü içerisinde tırmandırılarak sürdürüldüğü, genellikle taraflardan birinin (yetişkin) ya da üçüncü tarafın (yetişkin) yeniden düzenleme yani müdahalesiyle sonlandırıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk kitapları, Alacağınız Olsun, çatışma içerikli konuşma, söylem, konuşma çözümlemesi

Conflict discourse in children's books: Alacağınız Olsun

Öz

During the communication process, people may experience various disagreements and controversies for many different reasons during dialogue. This conflict is called interpersonal conflict. In fictional texts or narratives, the plot is carried out through conflicts due to the characteristics of the genre. In other words, a qualified fictional texts without conflict is unthinkable. Therefore, it is common to encounter conflict talks in such texts. Interpersonal conflicts and dialogues are frequently included in children's literature works created in a similar genre. Through these conversations, the child reader monitors conflict and solutions through identify with the characters of stories, novels, etc. At this point, it is important to resolve the conflict in a constructive way within the scope of peace education. However, in order for the child to grow up as an individual who can communicate in a healthy way in daily life, child must be aware of the conflict discourse. For this reason, it is important to carry out readings and analyzes that aim to show the discursive aspects of the beginning, perpetuation and ending of the conflict in Turkish lessons. For this reason, the discourse analysis of the conflict talks in the story book named "Alacağınız Olsun" by Dursun Ege Göçmen was carried out. Thanks to the analysis, which personal moves, linguistic markers/expressions and strategies are used to establish and maintain the discourse of conflict in children's books determined on the basis of the communication principles. In the work that includes child-child, child-adult, adult-adult conflicts, it is generally observed that the conflicts are maintained by escalating within the attack-defense or attack-counter attack cycle in the form of claim/blame-denial-counter attack/defense-counter claim/blame, it is generally concluded that it is terminated by the intervention of one of the parties (adult) or a third party (adult).

Anahtar Kelimeler

Children, Alacağınız Olsun, conflict talk, discourse, conversation analysis

Kaynakça

• Ak Başoğul, D. (2018). Türkçe Öğretmenlerinin ve Önerdikleri Kitapların Söylemleri Bağlamında Okuma Kültürü Anlayışı: Bir Durum Çalışması (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Aksoy, P. (2020). Masallarda Yer Alan Çatışmalara İlişkin Bir İnceleme: Aytül Akal’ın Okul Öncesi Masallar Dizisi Örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 657-674.
• Aslan, C. (2006). Türk Çocuk Yazınında Çocuk-Yetişkin Çatışmasının Yer Aldığı Kimi Yapıtların İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(2), 193-216.
• Aslan, C. (2014). Barış Eğitiminde Çocuk ve Gençlik Edebiyatı. Şener, T. (Yay. Haz.). Okul Kültürü ve Çocuk - VII. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi Bildirileri (381-399). Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Burr, V. (2012). Sosyal İnşacılık (Çev. Ed. S. A. Arkonaç) (2. Baskı). Ankara: Nobel Akademik.
• Büyükışık, E. (2019). Nur İçözü’nün Çocuk Kitaplarındaki Kişilerarası Çatışmalar ve Çatışma Çözme Süreçleri (Yüksek Lisans Tezi). Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Örnekleme Yöntemleri. http://cv.ankara.edu.tr/duzenleme/kisisel/dosyalar/21082015162828.pdf adresinden 01.07.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Coulthard, M. (Ed.) (2002). Advances in Spoken Discourse Analysis. London: Taylor & Francis e-Library.
• Creswell, J. W. (2014). Araştırma Deseni – Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları (4. Baskıdan çev.) (Çev. Ed. S. B., Demir). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çakır, A. (2014). Söylem Analizi Ne Demek İstiyorsun? Konya: Palet.
• Çelik, T., Demirgüneş, S. ve Türnüklü, A. (2016). Barış Eğitimi Kapsamında Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İncelenmesi. Dilidüzgün, S. (Ed.). Kuram ve Uygulama Bağlamında Türkçe Eğitimi (241-251). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çubukçu, H. (2014). Etkileşimsel Söylem: Çözümleme Yaklaşımları – Uygulamalar. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş Çocuk Yazını (3. Baskı). Ankara: TUDEM.
• Dilidüzgün, Ş., Çetinkaya Edizer, Z., Ak Başoğul, D. ve Karagöz, M. (2019a). Türkçe Öğretiminde Metin Türüne Uygun Okuma Eğitimi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1): 165-185.
• Dilidüzgün, Ş., Çetinkaya Edizer, Z., Ak Başoğul, D., Karagöz, M. ve Yücelşen, N. (2019b). Metin Türü Bağlamında Okuma Yöntem-Teknikleriyle Üstbilişsel Okuma Stratejilerini İlişkilendirme Çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(3), 1796-1816.
• Fairclough, N. (2006). Discourse and Social Change. USA: Polity Press.
• Gloning, T. (2005). Early Modern Controversies and Theories of Controversy (263-282). Barrotta, P. & Dascal, M. (Ed.) Controversies and Subjectivity. Philadelphia, PA, ABD: John Benjamins Publishing Company.
• Göçmen, D. E. (2015). Alacağınız Olsun. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Günay, D. (2013). Söylem Çözümlemesi. İstanbul: Papatya.
• Gür, T. (2011). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dil Tutumları ve Dil Kullanımlarının Söylem Çözümlemesi Yöntemi ile Betimlenmesi (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Jensen-Campbell, L. A. & Graziano, W. G. (2005). Methodologies for Studying Personality Processes in Interpersonal Conflict. Intemational Negotiation, 10, 165-182.
• Jensen-Campbell, L. A., Gleason, K. A., Adams, R. & Malcolm, K. T. (2003). Interpersonal Conflict, Agreeableness, and Personality Development. Journal of Personality, 71(6),1059-1086.
• Kakavá, C. (2001). Discourse and Conflict. Schiffrin, D., Tannen, D. & Hamilton, H. E. (Ed.). The Handbook of Discourse Analysis (650-670). USA: Blackwell Publishers.
• Karagöz, S. (2014). Çocuk Romanlarındaki Başkişilerin Yaşadıkları Çatışmaları Çözme Yöntemlerinin İncelenmesi (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Karahan, F. (2009). Bireyler Arasında Çatışma İçerikli Konuşmaların Söylem Çözümlemesi. Dilbilim Araştırmaları, 1, 11-34.
• Kocaman, A. (2009). Dilbilim Söylemi (3. Baskı). Kocaman, A. (Yay. Haz.). Söylem Üzerine (1-11). Ankara: ODTÜ.
• Kuo, S. H. (1992). Formulaic opposition markers in Chinese conflict talk. Alatis, J. E. (Ed.). Georgetown University Roundtable on Languages and Linguistics (388-402). Washington D.C.: Georgetown University Press.
• Mayer, (2000). The Dynamics of Conflict Resolution. http://www.orgwise.ca/sites/osi.ocasi.org.stage/files/resources/The%20Dynamics%20of%20Conflict%20Resolution.pdf adresinden 20 Haziran tarihinde edinilmiştir.
• Ozan Demir, Y. (2009). Çocuk Masallarında Kişilerarası Çatışma Çözme Süreci (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özdemir, E. (2002) Eleştirel Okuma. (5. Baskı). Ankara: Bilgi.
• Rehber, E. ve Atıcı, M. (2009). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Empatik Eğilim Düzeylerine Göre Çatışma Çözme Davranışlarının İncelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 323–342.
• Sağkal, A. S., Türnüklü, A. ve Totan, T. (2012). Kişilerarası Barış İçin Empati: Barış Eğitiminin Empati Becerilerine Etkileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1447-1460.
• Sever, S. (2012). Çocuk ve Edebiyat (6. Basım). İzmir: TUDEM.
• Sinclair, J. & Coulthard, M. (2002). Towards an Analysis of Discourse. Coulthard, M. (Ed.). Advances in Spoken Discourse Analysis. London: Taylor & Francis e-Library.
• Solak, Ö. (2013). Aytül Akal’ın “Babam Duymasın” Adlı Öyküsündeki Çatışma Yapısının Çocuğa Göreliği. Gültekin, A., Sivri, M., Çiftçi, Z. ve Yılmaz, B. H. (Yay. Haz.). V. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yaşayan Yazarlar Sempozyum Dizisi: Çocuk ve Gençlik Edebiyatında Aytül Akal Sempozyumu Bildiri Kitabı (227-234). Ankara: Uçanbalık.
• Tekdemir, G., Arkonaç, S. A. ve Çoker, Ç. (2012). Sorumluluk Atıflarında Kullanılan Konumlandırma Stratejileri. Arkonaç, S. A. (Ed.). Söylem Çalışmaları. Ankara: Nobel.
• TÜBA (2011). Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü-Sosyal Bilimler. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Van Langenhove, L. & Harré, R. (1999). Introducing Positioning Theory. https://www.academia.edu/491329/Introducing_positioning_theory adresinden 01 Şubat 2018 tarihinde edinilmiştir.
• Vuchinich, S. (1987). Starting and Stopping Spontaneous Family Conflicts. Journal of Marriage and Family, 49(3), 591-601.
• Yakar, Y. M. ve Yılmaz, O. (2015). Beyazbulut Dergisi’nde Yer Alan Kurgusal Metinlerdeki Karakterlerin Çatışmaları Çözme Biçimleri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDER), ÖS-II, 57-66.
• Yemenici, A. (1995). Söylem Çözümlemesinde Üç Temel Yaklaşım ve Kültürlerarası İletişimde Söylem Çözümlemesinin Önemi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 152-166.