Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın eserlerinde standart değişkenin dışındaki kullanımlar: (Ayna) Şık, Can Pazarı ve Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç romanları bağlamında

Yıl 2021, Sayı: 24, 146 - 157, 21.09.2021

Dilek Herkmen

https://doi.org/10.29000/rumelide.990112

Öz

Sözlükte ve yazım kılavuzunda kuralları belirlenmiş olan ölçünlü dil, eğitimde, hukukta, edebiyatta, basın yayında ve resmî yazışmalarda kullanılır. Kullanım ve geçerlilik alanı geniş olan standart dilde, sosyal sınıflara ve yerel ağızlara ait özellikler yer almaz. Edebî dil edebiyatın dilidir; dolayısıyla roman ve öykünün dili, genellikle edebî dil olan standart dildir. Bununla birlikte yazarlar, zaman zaman eserlerinde gerçekçi anlatımın gereği olarak ölçünlü dilden uzaklaşır. Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın da eserlerinde edebî dilden uzaklaşarak, sokağın dilini eserlerine taşıdığı görülür. Sokak dili çoğu zaman teklifsiz, kaba dildir. İçeriğinde argo, küfür (sövgü), hakaret, alay yer alır. Gürpınar’ın zaman zaman karakterlerinin ağız özelliklerine de yer verdiği tespit edilmiştir. Bu çalışmada Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın eserlerinde standart değişkenin dışında kalan örnekler (Ayna) Şık, Can Pazarı ve Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç romanlarından yola çıkılarak değerlendirilmiştir. Argo ile ilgili çalışmaların zenginliğinin aksine kaba dil, teklifsiz dil, küfür (sövgü) ve hakaret ifadeleri hakkında yapılan çalışmalar azdır. Bu türlerin alanlarının kesin sınırlarla belirlenmemiş olması sınıflandırmayı zorlaştırmaktadır. Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın ilk romanı olan (Ayna) Şık romanında standart türün dışına daha az çıktığı, bununla beraber teklifsiz dil, argo hatta Ermeni konuşması örneklerine yer verdiği dikkati çeker. Can Pazarı’nda kaba dil, küfür (sövgü), teklifsiz dil ve Ermeni konuşması mevcuttur. Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç romanında ise teklifsiz dil, kaba dil, argo ve yerel ağızlara yer verildiği görülür.

Anahtar Kelimeler

kaba dil, küfür (sövgü) dili, teklifsiz dil, argo, ağız

Usages other than standard variety in the works of Hüseyin Rahmi Gürpınar

Öz

The standard language, whose rules are determined in the dictionary and spelling guide, is used in education, law, literature, press and official correspondence. The standard language, which has a wide range of usage and validity, does not include features belonging to social classes and local dialects. Literary language is the language of literature; hence the language of novel and story is the standard language, which is usually literary language. It is seen that Gürpınar also moved away from the literary language in his works and carried the language of the street to his works. Street language is often informal, profane language. Its contents includes slang, swearing (cursing), insult, mock. It has been determined that Gürpınar's novels sometimes include dialects of the characters. In this study, examples outside the standard variable in Gürpınar's works are evaluated on the basis of (Ayna) Şık, Can Pazarı and Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç novels. Contrary to the wealth of studies on slang, few studies have been conducted on vulgar language, informal language, swearing (swearing) and insulting expressions. Hüseyin Rahmi Gürpınar uses less genres other than standard language in his novel (Ayna) Şık. There are vulgar language, swearing (cursing), informal language and Armenian speech in Can Pazarı. In the novel Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç, it is seen that informal language, vulgar language, slang and local dialects are used.

Anahtar Kelimeler

vulgar language, abusive language, informal language, slang, dialect

Kaynakça

• Ayverdi, İ. Ve Topaloğlu, A. (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Akar, A. (2014). Türk Sözlükbiliminde Tanımsız Bir Alan: Sövgü Sözleri, Dil Araştırmaları, S.14 (Bahar 2014), 27-33.
• Aktunç, H. (1988). Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla), İstanbul: Yapı Kredi.
• Devellioğlu, F. (1980). Türk Argosu İnceleme ve Sözlük, Ankara: Aydın.
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2015). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t -Türk Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Gürpınar, H. R. (1888). (Ayna) Şık, Tercüman-ı Hakikat gazetesi.
• Gürpınar, H. R. (1910). Kuyruku Yıldız Altında bir İzdivaç, Sabah gazetesi.
• Gürpınar, H. R. (1922). Can Pazarı, İkdam gazetesi.
• Demir, N. (2002). Ağız Terimi Üzerine, Türkbilig, 2002/4, 105-116.
• Demir, N. (2010). Türkçede Varyasyon Üzerine, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 17/2, 93-106.
• İmer, K. (1987). “Toplum Dil Bilimin Kimi Kavramlarına Kuramsal Bir Bakış ve Dil Türleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 31, (S.1-2). 213-230. İmer, K. ve Kocaman, A., Özsoy, S. (2011). Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• König, G. Ç. (1991). Toplumbilim Açısından ‘Dil’ ve ‘Dil türleri’ Kavramları Üzerine, Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 1, 59-70.
• Şen, M. (2016). Argo Kelimeleri Üzerine, (Ed. Naskali, E. G., Yüksekkaya), G. S., Argo, İstanbul: ka kitap, 19-30.
• Yüksekkaya, G. S. (2016). Argo Sözlükleri, Argo. (Ed. Naskali, Emine Gürsoy, Yüksekkaya, Gülden Sağol), İstanbul: ka kitap, 89-114.