Namık Kemal’in Cezmi adlı romanında etik ve estetik

Yıl 2021, Sayı: 24, 548 - 561, 21.09.2021

Özden Savaş

https://doi.org/10.29000/rumelide.990151

Öz

Namık Kemal, yaşadığı döneme göre yeni sayılabilecek kavramları hayata geçirmeye çalışan bir Tanzimat aydınıdır. Gazeteciliğinin yanı sıra şiir, roman, tiyatro gibi edebiyatın çeşitli türlerinde eserler veren yazar, inandığı değerleri sanat yoluyla okurlarına aktarmıştır. Tanzimat Dönemi Türk edebiyatının tarihî romanı olarak kabul edilen Cezmi, Namık Kemal tarafından yazılmış ve 1880 yılında basılmıştır. Esere adını veren Cezmi ile birlikte tarihî isimlerin geçtiği romanda kahramanlık, esaret, aşk, hile, hırs, şehvet gibi insana ait birçok konunun ele alındığı görülmektedir. Bu nedenle Cezmi romanında hem etik hem de estetik dikkat çekici bir biçimde yer almıştır. Etik ve estetik, felsefenin temel alanlarındandır. Genellikle ahlak felsefesinin içinde açıklanmaya çalışılan etik, en temel şekliyle “İyi nedir?” sorusuyla değerlendirilmiştir. Estetik, sanatın olduğu her yerde karşılığını bulan, gündelik hayatın içinde de sıklıkla kullanılan, bir davranış biçimi olarak bile yorumlanabilen bir terimdir. Etik, Namık Kemal’in edebiyatın işlevi noktasındaki fikirleri açısından Cezmi’de önemli bir unsurdur. Estetik ise bir sanat eserinin en temel özelliğidir. Bu bakımdan, romanın başlı başına bir sanat eseri olmasının yanı sıra yazarın, birçok farklı sanat dallarından faydalanarak estetiği ayrıca ön plana çıkardığı görülmektedir. Cezmi birtakım değer ve kavramların ortaya çıktığı, sanatsal bağlamda birçok yeniliğin de gerçekleştirilmeye çalışıldığı bir dönemde bu özellikleriyle dikkat çekici bir romandır.

Anahtar Kelimeler

Namık Kemal, Cezmi, etik, estetik, roman

Ethics and aesthetics in Namık Kemal's novel name of Cezmi

Öz

Namık Kemal is a Tanzimat intellectual who tries to realize concepts that can be considered new according to the period he lived. In addition to his journalism, the author, who works in various genres of literature such as poetry, novel and theater, conveyed the values he believes to his readers through art. Known as the historical novel of Turkish literature in the Tanzimat Period, Cezmi was written by Namık Kemal and published in 1880. It is seen that many human subjects such as heroism, bondage, love, cheating, greed, lust are discussed in the novel, in which historical names are mentioned together with Cezmi, who gave the work its name. For this reason, both ethics and aesthetics have taken place in the novel of Cezmi, remarkably. It is one of the main areas of ethical and aesthetic philosophy. Ethics, which is generally tried to be explained within the moral philosophy, in its most basic form is "What is good?" it was addressed with the question. Aesthetics is a term that finds its counterpart wherever there is art, is frequently used in daily life, and can even be interpreted as a form of behavior. Ethics is an important element in Cezmi in terms of Namık Kemal's ideas on the function of literature. Aesthetics is the most fundamental feature of a work of art. In this respect, besides being a work of art in itself, the author also emphasizes aesthetics by making use of many different branches of art. Cezmi is a remarkable novel with these features at a time when some values and concepts emerged and many innovations were tried to be realized in the artistic context.

Anahtar Kelimeler

Namık Kemal, Cezmi, Ethic, Aesthetic, Novel

Kaynakça

• Argunşah, Hülya (1997). “Cezmi Üzerine Bazı Düşünceler”. Türk Dili Dergisi, Mayıs, s. 510-518.
• Badiou, Alain (2019). Etik Körlük Kavrayışı Üzerinden Bir Deneme. İstanbul: Metis.
• Bolla de, Peter (2020). Sanat ve Estetik. İstanbul: Ayrıntı.
• Kierkegaard, Soren (2013). Etik-Estetik Dengesi. İstanbul: Araf.
• Kuçuradi, İoanna (2016). Sanata Felsefeyle Bakmak, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kuçuradi, İoanna (2018). İnsan ve Değerleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kuçuradi, İoanna (2019). Ahlâk, Etik ve Etikler. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kuçuradi, İoanna-Orhun, Ömür-Tepe, Harun (2020). Türkiye’de ve Dünyada İnsan Hakları Eğitimi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Liu, Yili (2003). “The Aesthetic And The Ethic Dimensions of Human Factors And Design”, Ergonomics, VOL. 46, NOS 13/14, 1293 – 1305.
• Mengüşoğlu, Takiyettin (2015). İnsan Felsefesi, Ankara: Doğubatı.
• Namık Kemal (2019). Osmanlı Modernleşmesinin Meseleleri Bütün Makaleleri 1. Haz. Nergiz Yılmaz Aydoğdu, İsmail Kara. İstanbul: Dergâh.
• Ritter, Don (2008). “The Ethics of Aesthetics” in Transdisciplinary Digital Arts, eds. R. Adams, S. Gibson and S. Muller Arisona, 5-14, Berlin, Germany.
• Seth, James, (1905). “The Relation of the Ethical to the Aesthetic Element in Literature Author(s)” International Journal of Ethics , Jan., 1905, Vol. 15, No. 2 (Jan., 1905), pp. 162- 172 Published by: The University of Chicago Press.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2003). On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2004). Edebiyat Dersleri. İstanbul: Yapı Kredi.
• Timuçin, Afşar (2008). Estetik. İstanbul: Bulut.......................
• Tunalı, İsmail (2011). Estetik. İstanbul: Remzi. .......................
• Uçman, Abdullah(1993). “Cezmi Maddesi”. Türk İslam Ansiklopedisi, C. 7, s. 513-514.
• Yasa, Metin (2014). Estetik Etik İlişkisi Söylemler ve Çıkarımlar. Ankara: Elis.