Âsumân ile Zeycân hikâyesinin monomit kuramı bağlamında çözümlenmesi

Yıl 2021, Sayı: 24, 746 - 754, 21.09.2021

Esra Tarhan

https://doi.org/10.29000/rumelide.990190

Öz

Mitoloji üzerine gerçekleştirdiği çalışmalarla dikkat çeken Amerikalı araştırmacı Joseph Campbell, Kahramanın Sonsuz Yolculuğu adını taşıyan çalışmasını 1948 yılında yayımlamıştır. Bu çalışmayı hazırlamak için pek çok farklı anlatı türü örneklerini inceleyerek bu türlerin benzer yönlerini ortaya koymuştur. Carl G. Jung’un takipçisi olan Campbell Kahramanın Sonsuz Yolculuğu adını taşıyan çalışmasında, “kahraman” arketipini çözümlemeyi amaçlamıştır. Farklı kültür ve coğrafyalara ait anlatı metinlerinin aslında benzer özelliklere sahip olduğunu “kahraman” arketipi üzerinden anlatmıştır. Bu makalede, Joseph Campbell’in Kahraman’ın Sonsuz Yolculuğu adlı çalışmasındaki monomit kuramından yola çıkılarak kahramanın yani Âsumân’ın “yola çıkış” ve “erginlenme” süreci değerlendirilmeye çalışılmıştır. Yapılan incelemede, Dr. Öğr. Üyesi Doğan Kaya ve M. Sabri Koz tarafından yayıma hazırlanan Halk Hikayeleri I adlı çalışma esas alınmıştır. Kitapta yer alan “Hikâyet-i Âsumân ile Zeycân” adını taşıyan halk hikâyesi metni değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Monomit, kahraman, halk hikayesi, Âsumân ile Zeycân

Analysis of folk tales in the context of monomyt theory: An example of the story of Umsumân and Zeycân

Öz

Joseph Campbell published The Hero with A Thousand Faces in 1948. Prepare your work for many different types of narrative by examining their examples and examining similar aspects of these genres. In his work that carries the Endless Journey of the Campbell Hero, who is a follower of Carl G. Jung, he aims to solve the "hero" archetype. He explained the fact that narrative texts belonging to different cultures and geographies actually have similar characteristics through the "hero" archetype. In this article, starting from the monomite theory in Joseph Campbell's work titled The Hero with A Thousand Faces, the "departure" and "adulthood" process of the hero, namely, Man, is tried to be evaluated. In the examination, Folk Stories I prepared for publication by Doğan Kaya and M. Sabri Koz is based on. The folk tale text named Hikâyet-i Âsumân and Zeycân in the book was evaluated.

Anahtar Kelimeler

Monomit, hero, folk tale, Âsumân and Zeycân

Kaynakça

• Abalı, İ. (2016). Canış ve Bayış’ın sonsuz yolculuğu. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, s. 203-213.
• Atay, D. (2017). Joseph Campbell’ın monomit aşamaları bağlamında Dede Korkut’un Begil Oğlu Emren’in Boyu destanı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 6/3 2017 s. 2503-2521.
• Campbell, J. (2013). Kahramanın sonsuz yolculuğu. İstanbul: Kabalcı.
• Durmuş, G. (2015). Campbell’ın monomit kuramı bağlamında Manas destanı: bir kahramanın sonsuz yolculuğu. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal of Social Science, Cilt: 25, Sayı: 2, s. 67-76.
• Dursun, A.-Torun, D. (2017). Begil Oğlu Emren anlatısında “Kahramanın Sonsuz Yolculuğu”. Söylem Filoloji Dergisi, 2(2), s. 250-266.
• Eliade, Mircea (2015). Doğuş ve yeniden doğuş-insan kültürlerinde erginlemenin dini anlamları. İstanbul: Kabalcı.
• Güzel, C. (2014). Monomit teorisi bağlamında Bayan Toolay destanı. Türklük Bilimi Araştırmaları, Yıl: 2014, Sayı: 36, s. 191 – 206.
• Kaya, D.-Koz, M. S. (2000). Halk hikâyeleri I. İstanbul: Kitabevi.
• Kırgız, Ş. (2018). Joseph Campbell’in monomit kuramı üzerine bir çalışma: Sıegfrıed’in sonsuz yolculuğu, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 86, Aralık 2018, s. 107-120.
• Koçer, V. (2021). Bedri Sinan İle Mahperi hikâyesini monomit kuramı çerçevesinde anlamlandırma denemesi. Folklor Akademi Dergisi, Cilt:4, Sayı: 1.
• Mezkit Saban, G. (2020). Türk kültüründeki ilahi varlık Kurt Ana ve Kurt Ata’nın Anadolu geleneklerindeki doğum pratiklerine etkisi üzerine bazı tespitler. Kesit Akademi Dergisi (The Journal of Kesit Academy), Yıl: 6, Sayı: 24, Eylül, s. 232-240
• Okuşluk Şenesen, R. (2015). Kahramanın sonsuz yolculuğu bağlamında Dede Korkut hikâyelerinde kahramanın “ayrılma”sının sembolik anlamları. III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası”, İzmir, s. 1301-1312.
• Özpay, O. (2020). Monomit kuramı bağlamında kahramanın yolculuğu: İlk Kan filmi ve John Rambo örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (3), s. 1109-1119.
• Saltık Özkan, T. (2006). Bey Böyrek anlatılarının kahramanın yolculuğu açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Saltık Özkan, T. (2009). Kahramanın yolculuğu bağlamında Bamsı Beyrek ve erginleme süreci. Milli Folklor, Yıl 21, Sayı 81, s. 27-33.
• Sayıcı, F. (2019). Joseph Campbell'ın kahramanın sonsuz yolculuğu modelinin yol filmlerine uygulanması: "Easy Rıder" örneği. İdil Dergisi, 59 (2019 Temmuz), s. 831–844.
• Çetindağ Süme, G. (2015). Halk anlatılarında “olağanüstü biçimde hamile kalma” motifi üzerine bir değerlendirme. International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 6, Issue: 20, s.135-151.
• Tecimer, Ö. (2005). Sinema modern mitoloji. İstanbul: Plan B.