Dinleme becerisinin dilsel yönü

Yıl 2021, Sayı: 24, 259 - 282, 21.09.2021

Selim Emiroğlu

https://doi.org/10.29000/rumelide.995299

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada; dinlemenin neden bir dil becerisi olduğu, dilsel yönünün ne ifade ettiği, iletişim ve dinleme ilişkisi, konuşmacı, dinleyici ve dilsel verinin dinleme üzerindeki etkileri, dilsel verinin çözümlenmesinde dinleyicinin özellik, görev ve sorumlulukları ile dinlemenin dilsel yönüyle eğitimi ele alınmıştır. Bilindiği üzere insan ilişkileri ve iletişim, dil sayesinde gerçekleşir. İletişimde kullanılan dilsel veri, dinlemeyi etkiler. Dinleme dilsel bir beceridir. Dinleme, işitme üzerine temellenir ancak işitmeden farklıdır. Dinlemeyi olumlu veya olumsuz etkileyen birçok faktör vardır. Bir konuşmanın içeriği kadar konuşmacının dil kullanımı ve özellikleri de dinlemeyi etkiler. Dinleyicinin, konuşmayı dilsel yönden anlamlı kılacak özelliklere sahip olması gerekir. Kitap, makale, tez ve araştırmalarda dinlemenin, daha çok, iletişimsel yönüne dikkat çekilir. Çalışmanın amacı, bir iletişim becerisi olarak da bilinen dinlemenin dilsel yönünü ortaya koymaktır. Bu amaçla; ilgili literatür taranmış, dokümanlara ve yayınlara ulaşılmış, dinlemenin Türkçede dilsel bakımdan yeri ve önemiyle ilgili tespitler sıralanmıştır. Konuşmayı oluşturan dilsel ifadeden, dinleyicinin dil yetisine kadar dinleme sürecine etki eden birçok özellik, çeşitli bulgu ve değerlendirmelerle yansıtılmıştır. Nitel desendeki bu çalışmada, kaynak tarama tekniğinden faydalanılmıştır. Çalışma sonucunda; dinlemenin diğer becerilerle birlikte değerlendirilmesi, dinleme eğitimiyle ilgili yayınların, dinlemenin iletişimle ilişkisine değinmek kadar dilsel yönüne de vurgu yapması, dinlemeye etki eden faktörlere ilişkin farkındalık geliştirilmesi ve dinlemenin dilsel yönden eğitimine dair çalışmalar yapılması gerektiği belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

dilsel veriler, dinleme, dinleyici, eğitim, konuşmacı

The linguistic aspect of listening skill

Öz

In this study, the reason why listening is a language skill, what its linguistic aspect means, the relationship of communication and listening, the effects of speaker, listener and linguistic data on listening, listener's characteristics, duties, and responsibilities in analyzing linguistic data and the listening education with its linguistic aspect have been discussed. As it is known, human relations and communication take place thanks to language. Linguistic data used in communication affects listening. Listening is a linguistic skill. Listening is based on hearing but is different from hearing. There are many factors that affect listening positively or negatively. The speaker's language use and characteristics affect listening as well as the content of a speech. The listener must have the characteristics that will make the speech linguistically meaningful. In books, articles, theses and researches, attention is often drawn to the communicative aspect of listening. The aim of the study is to reveal the linguistic aspect of listening, also known as a communication skill. For this purpose, the relevant literature has been scanned, documents and publications have been reached, and the determinations about the linguistic place and importance of listening in Turkish have been listed. Many features that affect the listening process, from the linguistic expression that make up the speech to the linguistic competence of the listener, have been reflected with various findings and evaluations. In this qualitative study, the literature review technique has been used. As a result of the study, it has been stated that listening should be evaluated together with other skills, publications on listening education should emphasize the linguistic aspect of listening as well as referring to its relationship with communication, awareness of the factors affecting listening should be developed, and studies should be carried out on the listening education with its linguistic aspect.

Anahtar Kelimeler

linguistic data, listener, listening, education, speaker

Kaynakça

• Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2004). Yazılı ve sözlü anlatım kompozisyon sanatı (5. Baskı). Ankara: Akçağ.
• Altıntaş, E. ve Çamur, D. (2005). Beden dili, sözsüz iletişim. (3. Baskı). İstanbul: Aktüel Yayınları Alfa Akademi.
• Arslanoğlu, İ. ve Duman, E. Z. (2018). İnsan ilişkileri ve iletişim. Ankara: Nobel.
• Aşılıoğlu, B. (2009). Türkçe öğretmen adaylarına göre derslerde karşılaşılan başlıca dinleme engelleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29), 45-63.
• Aytan, T. (2011). Aktif öğrenme tekniklerinin dinleme becerisi üzerindeki etkileri (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Baltaş, Z. ve Baltaş A. (2001). Bedenin dili. (29. Basım). İstanbul: Remzi.
• Başkan, A. ve Deniz, E. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinin ders içi dinleme sorunları (Malatya ili örneği). Turkish Studies, 10(7), 179-196.
• Brysbaert, M. et al. (2016). How many words do we know? practical estimates of vocabulary size dependent on word definition, the degree of language ınput and the participant’s age. Frontiers in Psychology.
• Crandell, C. C., Smaldino, J. J. ve Flexer, C. (2004). Sound field amplification: Applications to speech perception and classroom acoustics. San Diego, CA: Singular.
• Çakır, A. (2014). Söylem analizi ne demek istiyorsun? Konya: Palet.
• Çankaya, Z. C. (2004). Kişilerarası iletişimde dinleme becerisi. Ankara: Nobel.
• Çongur, R. (1999). Güzel söz söyleme. Ankara: TRT.
• Demirel, Ö. ve Şahinel, M. (2006). Türkçe öğretimi. Ankara: PegemA.
• Dinçel, B. K. (2018a). Ortaokul öğrencilerinin Türkçe dersinde yaşadıkları dinleme sorunları ve sorunların çözümüne yönelik beklentileri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2551-2571.
• Dinçel, B. K. (2018b). Dinleme eğitimi üzerine araştırmalar. A. Akçay (Ed.). Dinleme/izleme eğitimi içinde (s. 205-244). Ankara: Nobel.
• Doğan, Y. (2010). Dinleme becerisini geliştirmede etkinliklerden yararlanma. Türklük Bilimi Araştırmaları. (27), 263-274.
• Eker, S. (2004). Çağdaş Türk dili. Ankara: Grafiker.
• Emiroğlu, S. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının dinleme sorunlarına ilişkin görüşleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 269-307.
• Erdem, İ. (2014). Konuşma eğitimi: kuram, uygulama, ölçme ve değerlendirme. A. Güzel ve H. Karatay (Ed.). Türkçe öğretimi el kitabı içinde (s. 181-220). Ankara: Pegem.
• Güneş, F. (2016). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Gürüz, D. ve Eğinli, A. T. (2010). Temel iletişim becerileri anlamak-anlatmak-anlaşmak. Ankara: Nobel.
• Işık, M. (2013). Genel ve teknik iletişim. Konya: Eğitim.
• İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• İşeri, K. (2008). Dinleme eğitimi. A. Tazebay ve S. Çelenk (Ed.). Türkçe öğretimi ilke yöntem teknikler içinde. (s.160-185). Ankara: Maya Akademi.
• Kardaş, M. N. (2018). Dinleme eğitiminde not tutma. A. Akçay (Ed.). Dinleme/izleme eğitimi içinde (s. 147-184). Ankara: Nobel.
• Kıymaz, M. S. (2018). Dinlemeyi etkileyen unsurlar. A. Akçay (Ed.). Dinleme/izleme eğitimi içinde (s. 119-146). Ankara: Nobel.
• Kaya, A. (2014). İletişime giriş: temel kavramlar ve süreçleri. A. Kaya (Ed.). İnsan ilişkileri ve iletişim içinde. (s. 1-29). Ankara: PegemAkademi.
• Kayaalp, İ. (1998). İletişim ve dil. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kurudayıoğlu, M. ve Kiraz, B. (2020). Dinleme stratejileri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 386-409.
• Kushal, S. J. (2009). Business communication. India: VK Enterprises.
• Mackay, I. (1997), Dinleme becerisi. (A. Bora ve O. Cançolak, Çev.), Ankara: İlkkaynak Kültür ve Sanat Ürünleri.
• Maviş, A. (2006). Söz söyleme ve insanları etkileme sanatı. İstanbul: Hayat.
• MEB. (2002). İlköğretim okulu Türkçe-yazı programı 6-7-8. sınıf. İstanbul: Milli Eğitim.
• Mert, E. (2014). Türkçenin eğitimi ve öğretiminde dört temel dil becerisinin geliştirilmesi sürecinde kullanılabilecek etkinlik örnekleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 23-48.
• Meyer, M. (2009). Retorik. (İ. Yerguz, Çev.). Ankara: Dost.
• Özbay, M. (2009). Anlama teknikleri II: dinleme eğitimi. Ankara: Öncü Kitap.
• Özbay, M. ve Çetin, D. (2011). Dinleme becerisinin geliştirilmesinde prozodik farkındalığın önemi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 155-175.
• Peterson, R. D., Karschnik, Jr. Kevin J. (2011), Coaching communication, Austin: İspeak Prentice-Hall Inc.
• Porzig, W. (1985). Dil denen mucize I. (V. Ülkü, Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Shafir, R. (2003). Dinlemenin zen’i. (I. Uçkun, Çev.). İstanbul: Ruh ve Madde.
• Soyer, T. (2016). Araştırmalarda kaynak kullanımı, ölçme ve değerlendirme, akademik yükselme ve atanma ölçütleri. Çocuk Cerrahisi Dergisi, 30(1), 21-26.
• Şahinel, S. (2007). Eleştirel düşünme. (2. Baskı). Ankara: PegemA.
• Taşer S. (2009). Konuşma eğitimi. İstanbul: Pegasus.
• Temur, T. (2010). Dinleme metinlerinden önce ve sonra sorulan soruların üniversite öğrencilerinin dinlediğini anlama beceri düzeyine etkisi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 303-319.
• Temizyürek, F., Erdem, İ. ve Temizkan, M. (2011). Konuşma eğitimi: sözlü anlatım. Ankara: Öncü Kitap.
• Tompkins, G. E. (1998). Language arts content and teaching strategies. New Jersey: California State University, Prentice-Hall Inc.
• Umagan, S. (2007). Dinleme eğitimi. A. Kırkkılıç ve H. Akyol (Ed.). İlköğretimde Türkçe öğretimi içinde. (s. 149-163). Ankara: PegemA.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dil bilim terimleri sözlüğü. (2. Baskı). İstanbul: Multilingual.