Edirne’de Pomak doğum ȃdetleri üzerine bir inceleme

Yıl 2021, Sayı: 24, 755 - 770, 21.09.2021

Meryem Pelin

https://doi.org/10.29000/rumelide.995429

Cited By: 1

Öz

Geçiş dönemi pratikleri kültürün yaşatılmasında ve geleneklerin devamlılığında önemli bir yere sahiptir. Bu yüzden her toplum bünyesinde inanç sistemleri doğrultusunda birçok pratik barındırmaktadır. İnsan hayatının ilk ve en önemli geçiş dönemi ise doğumdur. Çünkü doğum yeni bir hayatın başlangıcıdır. Doğumla dünyaya gelen her çocuk soyun devamını ve gücünü simgeler. Bu sebeple doğum, toplumlar için büyük önem taşımaktadır. Bebeğin ana rahmine düşmesiyle başlayan bu geçiş dönemi hamilelik, aşerme, cinsiyet tahmini, doğum, göbek kesme, kara iyelerden korunma, bebek yemeği, tuzlama, bebek görme, kırklama, kırk uçurma, ilk diş, ilk adım gibi sayısızca pratiğin uygulandığı bir dönemdir. Pomaklar, adı 19. yüzyıla kadar ayrı bir ırk olarak telaffuz edilmeyen Balkanlarda yaşanan 93 Harbiyle adı öne çıkan ve siyasi çıkarlar için kökeni birçok toplumla bağdaştırılmaya çalışan bir toplumdur. Balkanlarda yaşanan savaşlar, işgaller, katliam ve zulümler neticesinde hicri 1293 miladi 1876 tarihi itibarıyla aralıklarla Türkiye’nin çeşitli yerlerine göç etmişlerdir. Edirne, Pomakların Türkiye’ye göçlerinde yeni yaşam yerlerinden biridir. Türkiye’de Pomakların kökeni ve kültürü hakkında bir aydınlanma için yapılan çalışmalar oldukça azdır. Bu sebeple Pomakların kökeni ve kültürü üzerine yapılacak ayrıntılı çalışmalar büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, Edirne’de yaşayan Pomakların doğum pratiklerinin tespiti ve Türk dünyası doğum pratikleriyle karşılaştırılarak benzerlik ve -varsa- farklılıklarının tespitinin yapılmasıdır. Makalede, Edirne Pomaklarının doğumla ilgili inanç ve gelenekleri günümüz ve eski Türk dünyası ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İnceleme yapılırken Edirne’de saha çalışması, kaynak tarama ve karşılaştırmaya dikkat edilmiştir. Yapılan bu incelemeler ve karşılaştırmalar sonucunda Pomak Türklerinin Türk dünyasıyla oldukça fazla benzer özellik taşıdığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğum adetleri, Edirne, Pomaklar

A review on Pomak birth customs in Edirne

Öz

Transitional practices have an important place in keeping culture alive and in the continuity of traditions. Therefore, it has many practices in line with faith systems within every society. The first and most important transition period of human life is childbirth. Because childbirth is the beginning of a new life. Every child born by birth symbolizes the continuation and strength of the lineage. For this reason, childbirth is of great importance to societies. This transition period, which begins with the conception of the baby, is a period in which countless practices such as pregnancy, craving, gender prediction, birth, belly cutting, protection from blackheads, baby food, salting, seeing a baby, shearing, forty flying, first tooth, first step are practiced. The Pomaks are a society whose name was not pronounced as a separate race until the 19th century, and whose name came to the fore with the 93 War in the Balkans and tried to be associated with many societies for political interests. The wars in the Balkans, invasions, massacres and atrocities as a result of AH emigrated in 1876 to the 1293 Gregorian date, the intervals various places in Turkey. Edirne is one of the new places of life in the migration of Pomaks to Turkey. Studies for an enlightenment about the origin and culture of Pomaks in Turkey are very few. For this reason, detailed studies on the origin and culture of Pomaks are of great importance. The aim of this study is to determine the birth practices of Pomaks living in Edirne and to compare them with the Turkish world birth practices and to determine the similarities and differences, if any. In the article, the beliefs and traditions of Edirne Pomaks regarding childbirth are examined in comparison with today's and the old Turkish world. During the examination, attention was paid to field work, resource scanning and comparison in Edirne. As a result of these investigations and comparisons, it was determined that Pomak Turks have quite a similar characteristics to the Turkish world.

Anahtar Kelimeler

Birth customs, Edirne, Pomaks

Kaynakça

• Aça, M.(2001). Türk Halk Geleneğindeki Doğum Sonrası Uygulamalara Bir Örnek: Tuzlama, Milli Folklor Dergisi Yıl: 13, S.52, s.93-99.
• Alp, İ.(2012). Pomak Türkleri (Kuman-Kıpçaklar). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Buluç, S. (1942). Türk Amacı: “Şamanizm”, s.1-8, İstanbul.
• Çavuşoğlu, H. (1993) Balkanlarda Pomak Türkleri: (Tarih ve Sosyo-Kültürel Yapı). Ankara: Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Vakfı; 1. Baskı.
• Çeltikçi, O. (2007). Yaşar Kalafat’ın Eserlerinde Türk Dünyası Kültür ve Halk İnançları. İstanbul: IQ .
• Çeltikçi, O. (2010). Türk Dünyası Kültüründe Doğum Üzerine Ortak Uygulamalar. Journal of Azerbaijani Studies, Sayı: 12, s.511-521.
• Doğan, L. (2004).Trakya Bölgesi ile Bulgaristan ve Gagavuz Türklerinde Doğumla İlgili İnanışlar. Türk Kültürü Dergisi, sayı: 489-490, s.465-477.
• Ergönenç Akbaba, D. ve Benli, H. (2011). Anadolu’da ve Kuzey Kafkasya’da Yaşayan Nogay Türklerinde Doğum Sonrası İnanışlar. Gazi Türkiyat Dergisi S.9. ,s.87-100.
• Kalafat Y. (2008). Dedem Korkut Aşağı Eller: Türk Kültürlü Halklarda Halk İnançları. Ankara: Berikan.
• Kalafat Y. (1993). “Türk Halk İnançları İtibariyle Doğu Anadolu ve Orta Toroslarda ‘Kırk Motifi’”.III. Alanya Tarih ve Kültür Semineri 12-13 Kasım.
• Kalafat Y. (2012). Altaylardan Anadolu’ya İnanç Göçü. Ankara: Berikan.
• Kalafat Y. (2006). Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları IX-X. Ankara: Berikan.
• Kalafat Y. (2007a). Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları I. Ankara: Berikan.
• Kalafat Y.(2007b). Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları VII. Ankara: Berikan.
• Kalafat Y. (2013). Batı Türklüğü ve Halk İnanmalarının Mitolojik Kök Hücreleri-1- Ankara: Berikan.
• Kalafat Y. (2010). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Berikan.
• Kalafat Y. (1994). Makedonya Türkleri: (Türkmenler, Torbeşler/ Türkbaş, Çenkeriler ve Yörükler) Arasında Halk İnançları. Ankara: Berikan.
• Kalafat Y. (2011). Türk Kültürlü Halklarda Tematik Halk İnançları. Ankara: Berikan.
• Kalafat Y. (2015). Türk Kültürlü Halkların Halk İnançlarında Geçmişten Günümüze Kişioğlu. Ankara: Berikan.
• Memişoğlu, H. (1991). Pomak Türklerinin Tarihi Geçmişinden Sayfalar. Ankara: Şafak Matbaası.
• Pelin, M. (2020) Edirne’de Pomak Halk Kültürü. Edirne: Paradigma.
• Qedirzade, T. (2009). Yol Bilim Kültür Araştırma Dergisi, Nahçıvan Özel Sayısı “Nahçıvan- Anadolu Halk İnançlarında Doğum”. S 30, Eylül-Ekim.
• TDV İslâm Ansiklopedisi (1988) “Ad Koyma”, c. 1, s.332-333.
• Türker, F. ve Koçoğlu Gündoğdu V. (2016). “Tuva Türklerinde Geçiş Dönemi Ritüelleri: Doğum, Düğün, Ölüm”. Türkbilig, sayı:32 s. 141-154.