Alageyik filmi ile Avcı filmindeki geyik imgesine karşılaştırmalı bir bakış

Yıl 2021, Sayı: 24, 1096 - 1112, 21.09.2021

Fatma Kalpaklı

https://doi.org/10.29000/rumelide.995493

Cited By: 2

Öz

Alageyik Yaşar Kemal’in Üç Anadolu Efsanesi adlı üçlemesinin üçüncü destanıdır ve önce Atıf Yılmaz (1959), daha sonra da Süreyya Duru (1969) tarafından beyazperdeye uyarlanan eser çevre dostu ve doğa manzaralarıyla seyirciyi büyüleyen bir filme dönüşmüştür. Filmin kahramanı Halil (önce Yılmaz Güney, daha sonra da Cüneyt Arkın tarafından canlandırılan) bir türlü geyik tutkusundan ve geyiklerin sesleriyle yaptığı çağrıdan vazgeçemeyerek gerdek gecesinde bile kendini dağlara vuran bir geyik avcısıdır. Anadolu halkı biri bir geyiği, özellikle de bir alageyik yavrusunu incitirse, o kişinin Anadolu’daki hayvanların hayatına ve güvenliğine öncelik tanıyan sosyal ve ahlaki değer yargılarını hiçe saydığından ötürü lanetleneceğine ve iflah olmayacağına inanmaktadır. Bu doğa-dostu kültürel mirasa ve geçmişe sahip olan köy halkı film boyunca Halil’i sık sık uyararak, Anadolu insanının toprak etiği bağlamında, geyik öldürenlerin sonunun kötü olduğu konusunda onu açıkca uyarırlar. Avcı ise James Fenimore Cooper'ın The Deerslayer/Geyikkatili (1841) adlı romanının beyazperdeye bir uyarlamasıdır ve yönetmenliğini 1978 yılında Michael Cimino yapmıştır. Avcı filminin kahramanı Michael da bir geyik avcısıdır ve geyik avında ahlaki açıdan inandığı tek atışta öldürme prensibini uygulamaktadır. Tıpkı Halil gibi o da doğayı, dağları, özellikle de geyikleri çok sevmektedir. Filmin ilerleyen sahnelerinde daha sonra gönüllü olarak Vietnam’a gitmek için Amerikan ordusuna katılır ve bu tecrübe onun hem geyik avını hem de insan avını/savaşı sorgulamasına sebep olur. Bu esnada, Amerikan vatanseverliği/kahramanlığı ile Batı’nın ata-erkil erillik kavramları ve vicdanı arasında kalan Michael dağlarda geyiklerin peşinden koşarak biraz huzur ve sükûnet bulmaya çalışmaktadır. Bir gün, dağdaki bir geyik Michael’ın yaşamın ölüm üzerine olan önceliğine ve kutsallığına dayalı olan Amerikalı yerlilerin toprak etiğini yeniden keşfetmesine yardımcı olur. Bu nedenle, bu çalışmada, geyik motifi ve geyik avı temasına odaklanarak edebi eserlerin ve filmlerin toplumlarda çevre bilinci oluşturmadaki rolü ve ayrıca Alageyik ile Avcı filmleri üzerinden soyu tükenme tehlikesiyle yüz yüze olan geyiklerin koruma altına alınarak sayılarının artırılmasında edebi eserlerden ve filmlerden nasıl istifade edilebileceği irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Alageyik, Avcı, Çevre Çalışmaları, Anadolu toprak etiği, Amerika toprak etiği

A comparative approach to deer motif in the movies, The Red Deer and The Deer Hunter

Öz

The Red Deer is adapted from Yaşar Kemal’s trilogy entitled The Three Anatolian Legend. It is directed first by Atıf Yılmaz in 1959 and ten years later by Süreyya Duru in 1969 and has become an environment-friendly, scenic film with natural images. The protagonist of the movie, Halil (acted first by Yılmaz Güney in 1959 and then by Cüneyt Arkın in 1969) is a deer-hunter, who cannot ignore the call/voice of the reddeer and finds himself in the mountains even at the first night of his marriage. In Anatolia, people believe that if someone hurts a deer, especially a fawn, then s/he is cursed and doomed to go through very tough times as this person disregards the social and moral values, which prioritize the life and well-being of animals. Having this eco-friendly cultural heritage and background, all the villagers warn him quite often by explicitly stating that he will be cursed sooner or later within the context of land ethics of the Anatolian people. The Deer Hunter is adapted from James Fenimore Cooper's novel, The Deerslayer (1841). It is directed by Michael Cimino in 1978. The protagonist of the movie, Michael is also a deer-hunter, who follows the code of one-shot as a moral imperative during the deer-hunts. Just like Halil, Mike is also a lover of nature, mountains and especially of deer. Later, he enrolls in the American Army to go to Vietnam and begins to question human-hunts as well as deer-hunts. Torn between the concepts of native American heroism/American patriotism and Western patriarchal concepts of masculinity and his conscience, he tries to find peace and solitude by running after deer in the mountains. Meanwhile, a deer guides him in the mountains in order to help him rediscover the land ethics of America/native Americans, which prioritize the sacredness of life over death. Thus, in this study we will focus on the motif of deer and how the theme of deer-hunting is used to raise environmental consciousness and how literary works and movies are used to keep the endangered species of deer alive and increase the overall population of deer species with reference to The Red Deer and the Deer Hunter.

Anahtar Kelimeler

The Red Deer, The Deer Hunter, Environmental Studies, land ethics of Anatolia, land ethics of America

Kaynakça

• Gür, Şeref & Hürrem Erman (Yapımcı), Güney, Yılmaz&Halit Refiğ & Atıf
• Yılmaz (Senarist) ve Yılmaz, Atıf (Yönetmen). (1959) Alageyik [Sinema Filmi]. Türkiye: Erman Film.
• Köseoğlu, Murat. (Yapımcı), Tünaş, Erdoğan (Senarist) ve Duru, Süreyya
• (Yönetmen). (1969) Alageyik [Sinema Filmi]. Türkiye: Erman Film.
• Spikings, Barry ve Michael Deeley (Yapımcı), Michael Cimino ve Deric Washburn
• (Senarist) ve Cimino, Michael (Yönetmen). (1978) . Avcı [Sinema Filmi]. Amerika: EMI Film.
• “Avcı”, Erişim adresi: http://www.beyazperde.com/filmler/film-29714/ Erişim tarihi: 9. Ekim.2020.
• “Avcı”, Erişim adresi: https://www.sinemalar.com/film/1158/avci. Erişim tarihi: 13. Ekim.2020.
• “Avcı Afiş ”, Erişim adresi: https://www.posterlounge.com/p/345876.html. Erişim tarihi:23. Ekim.2020.
• “Alageyik filmi”, Erişim adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Ala_Geyik_(film,_1969). Erişim tarihi: 11. Şubat. 2016.
• “Alageyik”, Erişim adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Alageyik. Erişim tarihi: 13. Şubat. 2016.
• “Alageyik Afiş ”, Erişim adresi: http://www.sinematurk.com/film/1547-ala-geyik/ Erişim tarihi: 24 Mayıs 2017.
• “Alageyik Afiş ”, Erişim adresi: http://www.tsa.org.tr/tr/film/ekip/912/ala-geyik, Erişim tarihi: 24 Mayıs 2017.
• Alpaslan, Gökalp Gonca. (2014). “Cengiz Aytmatov’un Elveda Gülsarı, Dişi Kurdun Rüyaları, Ebedi Gelin: Dağlar Yıkıldığı Zaman Romanlarında Hayvan Zihni”. Türklük Bilimi Araştırmaları. Yıl:19, Sayı:36. 11-26.
• Alpaslan, Gökalp Gonca (2014). “Türk Şiirinde Doğa Algısına Dair Betimleyici Bir Bakış”, Kültür Ötesi Bir Gezgin. Ed. Mustafa Pultar. İstanbul: Tetragon. 79-95.
• Baran, Evin Sevgi. (2018). Bir Direniş Biçimi Olarak Sinema, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Bonnefoy, Yves (Yön.) (2000). Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü. Çev. Levent Yılmaz. Ankara: Dost Kitabevi.
• Boyd, David. (1980). “The Deer Hunter: The Hero and the Tradition”, AJAS. July, Vol. 1, No. 1 pp. 41-51. Australia New Zealand American Studies Association. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/41053283
• Burke, Frank. (1983). “In Defense of ‘The Deer Hunter’ OR: The Knee Jerk is Quicker than the Eye”, Literature/Film Quarterly. Vol. 11, No. 1. 22-27. Salisbury University. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/43797290.
• Chong, Sylvia Shin Huey. (2005). “Restaging the War: ‘The Deer Hunter’ and the Primal Scene of Violence”, Cinema Journal, Winter, 2005, Vol. 44, No. 2 (Winter, 2005), pp. 89-106. University of Texas Press on behalf of the Society for Cinema & Media. Studies. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/3661096.
• Cüceloğlu, Doğan. (2015). Damdan Düşen Psikolog. İstanbul: Remzi.
• Francis, Don. (1983), “The Regeneration of America: Uses of Landscape in "The Deer Hunter"”Literature/Film Quarterly, Vol. 11, No.1, pp. 16-21. Salisbury University Press, Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/43797289.
• Fox, Terry Curtis. (1979). “Stalking 'The Deer Hunter'”, Film Comment, MARCH-APRIL, Vol. 15, No. 2, pp.22-24, Film Society of Lincoln Center. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/43451041.
• “Hayvanların Bilmediğiniz Özellikleri”, Erişim adresi: https://www.haber7.com/foto-galeri/54313-hayvanlarin-bilmediginiz-ozellikleri/p13. 06.07.2018. Erişim tarihi:11.Ekim.2020.
• “İhram Nedir?”, Erişim adresi: http://www.on5yirmi5.com/haber/inanc/islam/92574/ihram-nedir-ihram-yasaklari-nelerdir.html. Erişim tarihi: 4 Mart 2016.
• Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (Yapımcı). Kadim [Belgesel]. (5. Mart. 2017). Ankara: TRT Haber.
• Kara, Mesut. “Sinema’nın Yaşar Kemali”. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2017. Erişim adresi: (https://www.evrensel.net/yazi/73599/sinemanin-yasar-kemali)
• Karadavut, Zekeriya & Ünsal Yılmaz Yeşildal. (2007) “Anadolu-Türk Folkloründe Geyik”, Milli Folklor. Yıl 19, Sayı: 76. 102-112. Millifolklor.com.
• Kumartaşlıoğlu, Satı. (2016) “Geyik Boynuzlarının Yatırlarda Şifa İçin Kullanımı”, Erişim adresi: millifolklor.com. 137-148. Erişim tarihi:1 Mayıs 2016.
• Lyng, Eoghan. “One Shot: The making of Michael Cimino film ‘The Deer Hunter’”, 20 Aralık 2019, Erişim adresi: https://faroutmagazine.co.uk/making-of-michael-cimino-film-the-deer-hunter/. Erişim tarihi: 10.Ekim.2020.
• Onur, Gülbün. (2016) “Türk Filmlerinde Değişen ve Değişmeyen Karakterler/ Flat and Round Characters in Turkish Films”. Turkic Art Symposium. 12 Mayıs 2016. Konya.
• Oppermann, Serpil and Ufuk Özdağ. (2011). “Introduction: New Connections in Ecocriticism”, The Future of Ecocriticism: New Horizons. Ed. Serpil Oppermann, Ufuk Özdağ, Nevin Özkan and Scott Slovic. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing. 1-8.
• Ögel, Bahaeddin. (2014). Türk Mitolojisi. II. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Öztürk, Yaşar Nuri. (2014). Kuran-ı Kerim Meali (Türkçe Çeviri). İstanbul: Yeni Boyut.
• Özdağ, Ufuk. (2014). Çevreci Eleştiriye Giriş- Doğa, Kültür, Edebiyat. Ankara: Ürün.
• Özgüç, Agah. “Yaşar Kemal Filmleri”, Cumhuriyet Dergi. 30. Ağustos.1992. sy. 4-5 Şehir e-arşiv. Erişim adresi: earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/37124/001519750006.pdf?... Erişim tarihi: 20. Mayıs. 2017.
• Quadir, Tarık Masud. (2017) “Islam and Sustainability: The Norms and The Hindrances”, Routledge Handbook of The History of Sustainability. Ed.Jeremy L. Caradonna. London: Routledge. 120-135.
• Seyidoğlu, Bilge. (1985).Erzurum Efsaneleri. Ankara: [yayınevi belirtilmemiş].
• Sakaoğlu, Saim. (1992). Efsane Araştırmaları. Konya: Kömen.
• Şahin, Hülya Dündar (2015) “Geyikler, Annem ve Almanya’da Geyik Motifi”, TUKAS- Türk Kültürü Araştırmaları Sempozyumu Kitabı-Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi. Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları. 67-74.
• Şahin, Elmas. (2014). “Alageyik ile Avcının Ölümcül Dansı”, Turkish StudiesInternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/12. Fall 2014, Ankara. 633-646. Erişim adresi: http://turkishstudies.net/Makaleler/1414684529_35%C5%9EahinElmas-edb-633-646.pdf.
• Cuma Sohbetleri. 4 Mart 2016. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch. Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
• “Geyikler/Alageyik/Fallow Deer/ Dama dama”, Erişim adresi: http://www.tramem.org/memeliler/?fsx=2fsdl17@d&tur=Alageyik. Erişim tarihi: 12 Mart 2016.
• “Tür Koruma Stratejisi – Doğa Koruma ve Milli Parklar”, Nisan 2014, Ankara, Erişim adresi: www.milliparklar.gov.tr/.../TÜR_KORUMA_STRATE...Erişim tarihi: 12 Mart 2016.
• Tevrat. (2015). Yayına Hazırlayan: Hasan İlhan. Ankara: Andaç.
• Tunalı, Berk. (2009). 27 Mayıs 1960 ve Toplumsal Değişimlerin Türk Sinemasına Yansıması: Toplumsal Gerçekçilik. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo, Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
• Varol, Fahrettin. (2016). Yılmaz Güney’in Sinemasının İdeolojik ve Gerçekçi Sinema Dilinin Çözümlenmesi, Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Sinema ve Televizyon Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Wright, Charles. (1868). “Deer and Deer-Hunting in Texas”, The American Naturalist, Vol. 2, No. 9 (Nov.), 466-476.The University of Chicago Press. 22-02-2017. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/2447205.