Şair adını anmak: Garâmî Dîvân’ında şairler

Yıl 2021, Sayı: 24, 889 - 906, 21.09.2021

Fatih Başpınar

https://doi.org/10.29000/rumelide.997571

Öz

1500-01 yılında doğup III. Murad devrinin (1574-1595) ortalarında vefat eden Garâmî, klasik Türk şiirinin ilgi çekici şairleri arasındadır. Bir saz icat edecek kadar musiki bilgisine sahip olduğu, tambur çaldığı, remil ilmine vâkıf olduğu, altmış yaşından sonra seyitlik iddia ettiği dikkate alındığında onun çok yönlü bir şahsiyete sahip olduğu ortaya çıkacaktır. Rumeli’de Karaferye’de yetişen şairin Dîvân’ı vardır. Çoğu gazel olmak üzere Dîvân’ında 1700’ü aşkın şiir bulunmaktadır. Karaferye Şehrengizi ise henüz ele geçmiş değildir. Şairin Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ismini verdiği şairnamesi ise müstakil bir eser olmayıp Dîvân’ın içinde yer alan ve 241 şairin mahlasını daha ziyade kelime manalarını kullanarak zikrettiği gazellerden ibarettir. Garâmî öteki şiirlerinde 4’ü İranlı şair, 17’si Türk şairi olmak üzere 21 şairi zikretmiştir. Bunlar Câmî, Firdevsî (Tûsî), Kemâl-i Hocendî ve Selmân-ı Sâvecî ile Âhî, Ahmed (Paşa), Atâ-yı Üskübî, Bâkî, Cem Sultan, Hâverî, Hayâlî, İshâk, Kandî, Muhibbî, Nebâtî, Necâtî, Nevâyî, Şem‘î, Şeyhî, Yahyâ, Zâtî’den ibarettir. Şairnamesi hesaba katılmasa bile Garâmî’nin pek çok şaire şiirinde yer veren bir edip olduğu ortaya çıkmaktadır. Ancak temas edilen şairlere dair verdiği bilgiler son derece sınırlıdır. İranlı şairleri kendine örnek aldığını belirtmiştir. Türk şairlerden Âhî ve İshâk’ı ilim ve şiir sahasında hocaları olarak zikreder, Şem‘î’nin dostu olduğunu belirtirken en çok Bâkî hakkında bilgi verdiği görülmektedir. Bir gazeli dolayısıyla Bâkî’nin bir ara eski itibarını yitirmesi bunların başında gelmektedir. Yahyâ Bey’i ise “Şapka” sıfatıyla birlikte anmıştır.

Anahtar Kelimeler

16. yy., klasik Türk şiiri, Garâmî, şairler, mahlas

Remembering the name of the poet: Poets in Garami’s Diwan

Öz

Garami who was born in 1500-01 and died in the middle of the Murad III era (1574-1595), is one of the most interesting poets of classical Turkish poetry. He had enough knowledge of music to invent an instrument, played tanbur, had knowledge o ramil (sand fortune), declared himself as sayyed after the age of sixty. Garami who grew up in Veria in Rumelia, has a Diwan. There are more than 1700 poems in his Diwan, most of them ghazals. Shahr-angiz of Veria has not been founded yet. His Tazkirat al-Shuara is not a separate work with ghazals which contain 241 pennames of classical Turkish poets. Garami mentioned 21 poets, of which 4 are Iranian poets and 17 are Turkish, in his other poems. These are Câmî, Firdevsî (Tûsî), Kemâl-i Hocendî, Selmân-ı Sâvecî; Âhî, Ahmed (Pasha), Atâ-yı Üskübî, Bakî, Cem Sultan, Hâverî, Hayâlî, İshâk, Kandî, Muhibbi, Nebâtî, Necâtî, Şem'î, Şeyhî, Yahyâ, Zâtî. It is revealed that Garami is a poet who has gave place many poets in his poems. However, the information he gave about the poets contacted is extremely limited. He stated that he took the example of Iranian poets. He mentioned Turkish poets Âhî and İshâk as his teachers in the field of science and poetry, and Şem‘î as his friend. He gave information mostly about Bâkî who lost his former reputation because of his ghazal. He refers to Yahyâ Bey with the title of “Hat”.

Anahtar Kelimeler

16th century, classical Turkish poetry, Garami, poets, penname

Kaynakça

• Açıl, B. (2016). Hâverî (ö. 1565) ve Dîvânçesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 172-216.
• Afyoncu, E. (2013). Zeamet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44. C., 162-164. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Başpınar, F. (2013). Garâmî Dîvân. İstanbul: Yedirenk.
• Başpınar, F. (2015a). 16. yy. Klasik Türk Şiirinden İlginç Bir Şair Garâmî ve Dîvân’ında Cinas Sanatının Kullanılışı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. (2), 40-58.
• Başpınar, F. (2015b). 16. yy. Klasik Türk Edebiyatı Şairlerinden Garâmî’nin Tezkiretü’ş-Şu‘arâ İsimli Şairnamesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. (3), 1-32.
• Bülbül, T. (2020). HÂVERÎ, Açuk Kadıoğlu Ali Çelebi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/haveri-acuk-kadioglu-ali-celebi (Erişim tarihi: 13.03.2021).
• Çakır, E.; Ördek, Ş. (2020). NEBÂTÎ, Nebâtî Çelebi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nebati-nebati-celebi (Erişim tarihi: 14.03.2020).
• Çakır, M. (1998). Ahi’nin “Hüsn ü Dil”i. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
• Çavuşoğlu, M. (1991). Bâkî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4. C., 537-540. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• İsen, M. (1988). Âhî, Benli Hasan. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1. C., 527. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kaçalin, M. S. (tarihsiz). Âhî [1476-1517] Dîvân. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10590,ahidivanimustafakacalinpdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 13.03.2021).
• Kanar, M. (2010). Şâhnâme. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38. C., 289-290. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kaplan, Y. (2020). KANDÎ, Müverrih Kandî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kandi-muverrih-kandi (Erişim tarihi: 14.03.2021).
• Karagözlü, V. (2020). ŞEM‘Î, Prizrenli Şem‘î. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semi-prizrenli-semi (Erişim tarihi: 14.03.2021).
• Karaismailoğlu, A. (2009). Selmân-ı Sâvecî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36. C., 446-447. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Karavelioğlu, M. A. (2005). On Altıncı Yüzyıl Şairlerinden Prizrenli Şem‘î’nin Divanı’nın Edisyon Kritiği ve İncelenmesi. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Karavelioğlu, M. A. (2010). Şem‘î, Prizrenli. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38. C., 505-506. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Karavelioğlu, M. A. (2014). Şem‘î Dîvânı. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Kaya, B. A. (2006). Necâtî Bey. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32. C., 477-478. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kaya, B. A. (2020). YAHYÂ BEY, Taşlıcalı, Dukagin-zâde. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yahya-bey-dukaginzade (Erişim tarihi: 14.03.2021).
• Kılıç, F. (2010). Âşık Çelebi Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Köksal, M. F. (2020). ÂHÎ, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahi-benli-hasan-dilsiz-danismend (Erişim tarihi: 13.03.2021).
• Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 18.03.2021).
• Mehmed Süreyyâ (1996). Sicill-i Osmânî. (Haz. Nuri Akbayar). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Okumuş, Ö. (1993). Câmî, Abdurrahmân. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7. C., 94-99. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Sungur, N. (1990). Ahi Divanı (inceleme-metin). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Şahin, İ. (2009). Sancak. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36. C., 96-99. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Uzun, O. (2018). Benli Hasan Çelebi (Âhî) - Hüsn ü Dil (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin-Sözlük-Dizin). Doktora Tezi. Ardahan: Ardahan Üniversitesi.