Türkçe ve Türk kültürü ders kitaplarındaki özel adların kültürel unsur olarak incelenmesi

Yıl 2021, Sayı: Ö10, 81 - 117, 21.10.2021

Şeyda Yeşilyurt

https://doi.org/10.29000/rumelide.1011438

Cited By: 2

Öz

Ad bilim (onomastik), özel adları inceleyen bir bilim dalıdır. Özel adlar ve adlandırmalar, toplum hafızasından beslenir. Milletlerin, dillerin, dinlerin, insanların, hayvanların, gök bilimsel kavramların, coğrafî mekânların, mimarî mekânların, bayramların, kurum ve kuruluşların, eser ve kahramanların adları gibi bir toplumun hafızasından beslenen adlandırmaların kültürel ve tarihsel bir değeri vardır. Bu nedenle kültüre dair incelemelerde özel adlar, büyük önem arz etmektedir. Alan yazında, yurt dışındaki Türk çocuklarına okutulmak üzere hazırlanan Türkçe ve Türk Kültürü ders kitaplarındaki özel adların incelenmediği görülmüştür. Bu çalışmayla Türkçe ve Türk kültürü kitaplarında yer alan özel adların neler olduğunu belirlemek, millî kültür ögelerimizin sembolü olan ancak kitaplarda yer almayan özel adlara dair eksiklikleri tespit ederek dikkat çekmek ve özel adların kültürümüz için önemini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaçla Türkçe ve Türk Kültürü (2019) ders kitaplarındaki (8 seviye ve 2 hazırlık kitabı) metinler ve etkinlikler incelenmiştir. Çalışma nitel bir araştırma olup doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Metinlerin analizinde, içerik analizinden yararlanılmış, kitaplarda geçen özel adlar 15 başlık altında sınıflandırılmış ve yorumlanmıştır. Kitapların geneline baktığımızda Türk kültürüne ait özel adların verildiği ancak kitaplara dağılımında orantısızlık olduğu görülmektedir. En çok özel adın “343” adla Türkçe ve Türk Kültürü-8 kitabında geçtiği tespit edilmiştir. Bunların %22’si meşhur kişiler, %19’u mekân adı, %10’u ülke adıdır. Diğer oranlar %10’un altındadır ve yakın miktardadır. Belirlenen 15 başlık maddesinden 14’ü kitapta geçmektedir. Kitapta yer almayan başlık “Hayvan Adı” maddesidir. Kitabın sayfa sayısına oranla % 149 oranında özel ad kitapta yer almaktadır. Çalışmanın sonucunda kitaplarda yer alan özel adların dağılımlarında farklılıklar olduğu, özellikle “Hazırlık Kitapları 1-2” ve “Türkçe ve Türk kültürü 1-2” kitaplarındaki özel adların diğerlerinden daha az olduğu “Türkçe ve Türk kültürü 3-4-5-6-7-8” özel adların daha fazla kullanıldığı tespit edilmiştir. Özellikle “İslamiyet, Hz. Muhammed, Allah; Mustafa Kemal Atatürk, Türk, Türkçe, Cumhuriyet Bayramı” gibi Türk-İslam kültürünün sembolü, temel taşı olan özel adların, bazı kitaplardaki metin ve etkinliklerde hiç yer almadığı belirlenmiştir. Çalışmada özel isimler, sıklık açısından ele alınmamıştır, bundan sonra yapılacak çalışmalarda özellikle “Türk, Türkiye, Türkçe” gibi özel adların her bir kitapta kaçar kez kullanıldığının tespit edilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe ve Türk kültürü, ders kitapları, onomastik, özel ad, kültür aktarımı

Examination of proper nouns in Turkish and Turkish culture textbooks as cultural elements

Öz

Onomastics is a branch of science that studies proper names. Proper names and denominations are fed from the memory of the society. Namings fed from the memory of a society, such as the names of nations, languages, religions, people, animals, astronomical concepts, geographical places, architectural places, holidays, institutions and organizations, works and heroes, have a cultural and historical value. For this reason, proper names are of great importance in cultural studies. In the literature, it has been observed that proper names in the Turkish and Turkish Culture textbooks prepared to be taught to Turkish children abroad are not examined. With this study, it is aimed to determine what the proper names in Turkish and Turkish culture books are, to draw attention to the deficiencies about the proper names that are the symbols of our national cultural elements but are not included in the books, and to reveal the importance of proper names for our culture. For this purpose, texts and activities in Turkish and Turkish Culture (2019) textbooks (8 level and 2 preparatory books) were examined. When we look at the books in general, it is seen that special names belonging to Turkish culture are given, but there is a disproportionate distribution of the books. The study is a qualitative research and document analysis method was used. In the analysis of the texts, content analysis was used and the proper names in the books were classified and interpreted under the 15 headings. It has been determined that the most proper names are mentioned in the Turkish and Turkish Culture-8 book with 343 names. Of these, 22% are famous people, 19% are place names, 10% are country names. Other rates are below 10% and are close. 14 of the 15 title items determined are mentioned in the book. The title that is not included in the book is "Animal Name". The proper name is included in the book at a rate of 149% compared to the number of pages of the book. As a result of the study, there are differences in the distribution of the proper names in the books, especially in the "Preparatory Books 1-2" and "Turkish and Turkish Culture 1-2" books are less than the others in the "Turkish and Turkish Culture 3-4-5-6-7". It has been determined that -8” proper names are used more. In particular, “Islam, Hz. Muhammed, Allah; It has been determined that proper names, which are the symbols and cornerstones of Turkish-Islamic culture such as "Mustafa Kemal Atatürk, Turkish, Turkish, Republic Day", are not included in the texts and activities in some books. In the study, proper nouns were not discussed in terms of frequency, it is recommended to determine how many times special names such as "Turk, Turkey, Turkish" are used in each book in future studies.

Anahtar Kelimeler

Turkish and Turkish Culture, textbooks, onomastics, proper name, cultural transfer

Kaynakça

• Acıpayamlı,O., (1992). Türk kültüründe ad koyma folklorunun morfolojik ve fonksiyonel yönlerden incelenmesi. VI. Milletlerarası Türk Halk Kongresi Bildirileri.
• Aksan, D. (2015). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dil bilim. Türk Dil Kurumu.
• Altıntaş, A. (2015). Bir kültür unsuru olarak edebi eserlerdeki özel isimler ve onların çeviri problemleri (F. M. Dostoyevski’nin Suç ve Ceza‟ Romanı Üzerine). Yüksek Lisans Tezi. Kafkas Üniversitesi.
• Alver K. (2010). Kültür sosyolojisi ve kültürel çalışmalar. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
• Anderson, J. M. (2007). On the grammar of names. Oxford.
• Arı, G. (2019). Türkçe ve Türk kültürü 4 (ders kitabı). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Bayram, A. (2019). Yurt dışında Türkçe ve Türk kültürü öğretmek için hazırlanan kitaplarda ve ilgili öğretim programında millî kültür unsurları. Akademi.
• Deniz, K. (2019). Türkçe ve Türk kültürü 5 (ders kitabı). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Doğan, Y. (2019). Türkçe ve Türk kültürü 6 (ders kitabı). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Durmuş, M. (2019). Türkçe ve Türk kültürü hazırlık 2 (ders kitabı). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Ekmekçi, V., Karadüz, A., (2015). Yurt dışında yaşayan iki dilli çocuklar için hazırlanan Türkçe ve Türk kültürü dersi kitabına eleştirel bir bakış. Turkısh Studies, 10(15), 361-378 DOI Number: http://dx.doi.org/10,7827/TurkishStudies.8976, p.361-378.
• Göçer, A., (2012). Dil kültür ilişkisi ve etkileşimi üzerine. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 50-57.
• Horata, O. (2017).Türk dünyasının kültürel ufukları: tarihsel bağlam içinde genel bir değerlendirme. Bilig, 82, 117-131.
• Karadağ, Ö.. Baş, B.(2019).Türkçe ve Türk kültürü dersine dair ihtiyaç analizi. Sakarya Unıversıty Journal Of Educatıon, 9(3), 434-454.
• Karatay, H. (2019). Türkçe ve Türk kültürü 8 (Ders kitabı). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Keskin, H. K. (2019). Türkçe ve Türk kültürü 3 (ders kitabı). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Kolay, G. (2018). Yurt dışında yaşayan Türk çocukları için hazırlanmış Türkçe ve Türk kültürü ders kitaplarında kültürel ögeler. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Kurt, M., Temur, N. (2019). Türkçe ve Türk kültürü hazırlık 1 (ders kitabı). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Kurudayıoğlu, M. (2019). Türkçe ve Türk kültürü 7 (ders kitabı). Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB (2009). Yurt Dışındaki Türk Çocukları İçin Türkçe ve Türk Kültürü Dersi Öğretim Programı (1-10. Sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB (2018). Yurt dışındaki Türk çocukları için Türkçe ve Türk kültürü dersi öğretim programı (1-8. sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Sidekli, S. (2019). Türkçe ve Türk kültürü 1 (ders kitabı). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Şen, Ü. (2019). Türkçe ve Türk kültürü 2 (ders kitabı). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Ünalan, Ş. (2005). Dil ve kültür (3. baskı). Nobel.................................
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.