Yabancılığa farklı bir bakış: Murat Belge

Yıl 2021, Sayı: 25, 1064 - 1078, 21.12.2021

İrem Ceren Doğan Arsun Uras Yılmaz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1036621

Cited By: 1

Öz

“Yabancı” kavramı ve çevirisi çeviribilimde son yıllarda tartışılan bir konudur. Bu çalışmanın odağında, James Joyce ve William Faulkner’ın modernist romanlarındaki yabancı unsurların ünlü çevirmen Murat Belge tarafından Türkçeye çevirileri yer alır. Yabancılık sadece yabancılaştırma stratejisiyle sınırlı değildir, bu konuda Schleiermacher ve Venuti’nin çalışmalarının ötesinde keşfedilecek birçok durum vardır. Bu çalışmada yabancılık; kaynak kültür için yabancı, çevirmen için yabancı, erek kültür için yabancı olmak üzere üç açıdan ele alınır. Değerlendirme bölümünde, bu kavramların yanında kültürel mesafe, beklenti ufku ve kültürel yabancı gibi kavramlardan yararlanılmıştır. Bunun yanında, değinilen yabancılık sadece çeviri stratejileri açısından değil, modernist anlatım teknikleri açısından da ele alınmıştır. Bunun sebebi, bilinç akışı tekniği, iç monologlar ve olağandışı zaman akışı gibi tekniklerin bu yabancılıkta etkisi olmasıdır. Joyce’un Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi ve Faulkner’ın Döşeğimde Ölürken eserlerinden seçilen örnekler üzerinden, bu modernist anlatım tekniklerinin çevirileri derinlemesine incelenmiştir. Sonuç olarak, Murat Belge’nin kaynak odaklı ve yabancılaştırmacı çeviri stratejisinin kaynak metinlerin yabancılığını koruduğu ve Belge’nin dönemi olan 1960’larda Türk edebi dizgesinde yabancılaştırmanın sıradışı bir çeviri stratejisi olduğu bulgulanmıştır. Çalışmanın sonunda, çeviribilime skopos-habitus terazisi ve yabancının tanıtımı gibi yeni kavramlar kazandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

yabancı, kaynak odaklı çeviri stratejisi, skopos-habitus terazisi, beklenti ufku, kültürel yabancılık

A different perspective on the foreign: Murat Belge

Öz

The concept of “foreign” and its translation is a controversial issue of translation studies in recent years. The main focus of this study is on the translations of foreign elements in modernist novels of James Joyce and William Faulkner into Turkish by a famous Turkish translator, Murat Belge. Foreignness is not limited to foreignization strategy, and there are more to discover about it beyond the claims of Schleiermacher and Venuti. In this study, foreignness is evaluated in three perspectives as foreign for source culture, foreign for translator and foreign for the target culture. In the evaluation, more concepts are benefited from like cultural distance, the horizon of expectation and cultural foreign. Besides, the mentioned foreignness is not taken into consideration just in terms of translation strategies because modernist narrative techniques’ as the stream of consciousness, interior monologues, and unusual time flow have effects on this foreignness in the frame of this study. In the light of the chosen examples from Joyce’s A Portrait of an Artist as a Young Man and William Faulkner’s As I Lay Dying, translations of these modernist narrative techniques were scrutinized. It was concluded that Belge’s source-oriented and foreignizing translation strategy preserves the foreignness of the original works and foreignization was an unusual translation strategy for Belge’s time, the 1960’s in Turkey. At the end of the study, new concepts are brought into translation studies. These are the skopos-habitus scale and the introduction of foreign.

Anahtar Kelimeler

foreign, source-oriented translation strategy, skopos-habitus scale, the horizon of expectation, cultural foreignness

Kaynakça

• Belge, M. (2015). Önsöz, in Faulkner, W., Döşeğimde Ölürken, İstanbul, İletişim Publishing, pp. 5-12.
• Bénéjam, V. (2017). A Writer “dans le temps”: Dramatic Time and Timing in Ed. Wawrzycka W. J., Joyce’s Aesthetics, Reading Joycean Temporalities, Rodopi.
• Berk, Ö. (2001). ”Ulusların ve Ulusal Kimliklerin Oluşturulmasında Çeviri Yöntemlerinin Rol ve İşlevi”, Journal of Social Sciences Institute of Muğla University, Vol. 4, pp. 49-66.
• Bourdieu, P., Wacquant, L. (2003). Düşünümsel Bir Antropoloji için Cevaplar, İstanbul, İletişim Publishing.
• Bourdieu, P. (2002). “On Marriage Strategies”, Population and Development Review, 28: 3, New York: Population Council, pp.549-558.
• Bulson, E. (2006). The Cambridge Introduction to James Joyce, New York, Cambridge Publishing House.
• Doğan, İ.C. (2019). “A Comparative Study of James Joyce’s Novel, A Portrait of an Artist as a Young Man, Within the Context of Literary Translation Strategies”, Unpublished Master’s Thesis, Institute of Social Sciences of İstanbul University.
• English Oxford Living Dictionaries, https://en.oxforddictionaries.com/definition/foreign. Access: 01.02.2020.
• Faulkner, W. (1991). As I Lay Dying, New York, Vintage Publishing.
• Faulkner, W. (2015). Döşeğimde Ölürken, Translator: Murat Belge, İstanbul, İletişim Publishing.
• Gelashvili, T. ‘’The Importance of Colours in James Joyce’’, 2013, http://tamarasworld9.blogspot.com/2013/11/theimportance-of-colours-in-james.html, Access: 06.03.2019.
• Ghafarian, M., Kafipour, R., Soori, A. (2016). Domestication and Foreignisation Strategies in Restaurant Menu Translation, Pertanika Journal of Social Sciences and Humanities, pp.1417-1429.
• Gürçağlar, Ş. (2015). Kapılar: Çeviri Tarihine Yaklaşımlar, İstanbul, Scala Publishing.
• “Hayfoot, Strawfoot, Dancing Masters”, https://www.rte.ie/radio1/doconone/2012/0207/646928-documentary-podcast-irish-dancing-masters-ireland/, Access: 06.02.2021.
• James, W. (1981). The Principles of Psychology, Cambridge, Mass.
• Joyce, J. (2016). Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi, Translator: Murat Belge, İstanbul, İletişim Publishing House.
• Joyce, J. (2011). A Portrait of An Artist As A Young Man, New Jersey, Dover Publications.
• Koller, W. (2011). Einführung in die Übersetzungswissenschaft, Tübingen /Basel: UTB Verlag.
• Landers, C.E. (2001). Literary Translation: A Practical Guide. Clevedon: Multilingual Matters.
• Mullin, K. (2007). James Joyce and The Languages of Modernism, in Ed. Shiach, M., The Cambridge Companion to Modernist Novel, Cambridge University Press, New York.
• Nord, C. (1988). Textanalyse und Übersetzen. Theoretische Grundlage, Methode und didaktische Anwendung einer übersetzungs relevanten Textanalyse.
• Schleiermacher, F. (1963). ”Über die Verschiedenen Methoden des Übersetzens” in Das Problem des Übersetzens, Hg. von Hans Joachim Störig, Stuttgart.
• Sharma, O. Top Writers Who Used Stream of Consciousness to Its Best, https://literaryyard.com/2018/07/25/top-writers-who-used-stream-of-consciousness-to-its-best/, Access: 12.12.2020.
• Shuttleworth, M., Cowie, M., (1997). Dictionary of Translation Studies, Manchester, St.Jerome Publishing.
• Simeoni,D. (1998). The Pivotal Status of The Translator’s Habitus, Target 10:1, John Benjamins, pp.18-31.
• Strenger, H. (1998). ”Soziale und kulturelle Fremdheit: Zur Differenzierung von Fremdheitserfahrungen am Beispiel ostdeutscher Wissenschaftler”, Zeitschrift für Soziologie, 27:1, pp.18-38.
• The Free Dictionary, “tub of guts”, https://idioms.thefreedictionary.com/tub+of+guts, Access: 05.02.2021.
• Toury, G. (2012). Descriptive Translation Studies and Beyond, Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Venuti, L. (1995). The Translator’s Invisibility, New York, Routledge.
• Venuti, L. (2012). The Translation Studies Reader, New York, Routledge.
• Waldenfels, B. (1999). Vielstimmigkeit der Rede, Studien zur Phänomenologie des Fremden 4, Frankfurt am Main: Suhrkamp Taschenbuch Wissenschaft Verlag.
• Witte, H. (2007). Die Kulturkompetenz des Translator: Begriffliche Grundlegung und Didaktisierung, Tübingen: Stauffenburg Verlag.
• Yurtdaş, H. (2016). Cumhuriyet Dönemi Yazın Çevirilerinde Bir Çeviri Stratejisi Olarak Yabancılaştırmanın Eksikliği: Franz Kafka’nın ‘’Ein Landarzt’’ Adlı Öyküsünün Türkçeye ve İngilizceye Çevirilerinin Karşılaştırmalı İncelemesi, Electronical Journal of Social Sciences, pp. 380-411.