Edebiyatta savunma mekanizmaları: Wuthering Heights ve Yeryüzünde bir Melek

Yıl 2021, Sayı: 25, 1079 - 1088, 21.12.2021

Senem Üstün Kaya

https://doi.org/10.29000/rumelide.1036624

Öz

Edebi eleştiride psikanaliz yaklaşım, karakterler, olaylar ve toplum faktörlerinin kişilik gelişimine etkilerini incelemede etkin bir yaklaşım olarak kabul edilir. Sigmund Freud’un psikanaliz bağlamındaki çalışmalarında açıkladığı gibi, gerçek hayatta, alt benlik (dürtüler) ve üst benlik (toplum/çevre) arasındaki mücadele, benlik (öz) için çatışmalara yol açmaktadır. Alt benlik yüzünden oluşabilecek istenmeyen tecrübelerden benliği korumak için, bireyler, ‘savunma mekanizmalarını’ kullanmaya yatkındırlar. Psikolojide savunma mekanizmaları ilk olarak Sigmund Freud tarafından geliştirilmiş ve bilim kadını olan kızı Anna Freud tarafından The Ego and the Mechanisms of Defence (1936) adlı çalışmada güçlendirilmiştir. Kaygı, üzüntü ve hayal kırıklığından korunmak ve toplumun beklentilerini karşılamak adına, bireyler gerçek hayatta, savunma mekanizmalarına başvururlar. Bu sayede, hem toplumun kurallarına uymuş olurlar hem de istenmeyen duygulardan kendi benliklerini korurlar. Tıpkı gerçek dünyadaki bireyler gibi, edebi eserlerde, yazarlar, karakterlerini zor durumlardan savunma mekanizmaları aracılığıyla kurtarırlar. Bu mekanizmalar sayesinde, okuyucu anlatımın içindeki çelişkileri daha iyi anlar ve anlamlandırır. Bu karşılaştırmalı çalışma, edebi eserlerdeki savunma mekanizmalarının anlatımı nasıl derinleştirdiğini ve okuyucuya analiz olanağını sunduğunu örneklendirmek adına yapılmıştır. Bu çerçevede, bu çalışma, farklı kültürlerden iki edebi eserdeki kadın figürler tarafından kullanılan savunma mekanizmalarının analizini amaçlar. Analiz kısmını, Ahmet Mithat Efendi’nin Yeryüzünde bir Melek (1878) romanındaki Raziye ve Emily Brontë’un Wuthering Heights (1847) eserindeki Catherine karakterleri tarafından kullanılan savunma mekanizmalarının karşılaştırmalı incelenmesi oluşturmaktadır. Bu bağlamda, bu çalışma, Raziye ve Catherine’in “inkâr” ve “yansıtma” kategorisindeki savunma mekanizmalarının nasıl ve neden kullandıklarını inceler. Çalışmada, her iki kadın ana karakterin savunma mekanizmalarını iki sebeple kullandığı sonucuna varılmıştır: erkek egemen toplumlarda benliklerini korumak ve suçluluk, utanç ve hüzün gibi istenmeyen duyguları önlemek.

Anahtar Kelimeler

Savunma mekanizmaları, psikanalitik, karşılaştırma, Yeryüzünde bir Melek, Wuthering Heights

Defence mechanisms in literature: Wuthering Heights and Yeryüzünde bir Melek

Öz

The psychoanalytic approach in literary criticism can be perceived as an efficient way for the analyses of characters, events, and the impacts of society on personality development. As explained by Sigmund Freud (1962a), the struggle between the id (instincts) and the superego (society/environment) leads to conflicts for the ego (self) in actual life. In order to protect the ego from the undesirable experiences caused by the id, individuals tend to use ‘defence mechanisms’. Defence mechanisms were first posited by Freud and strengthened by his daughter, Anna Freud in The Ego and the Mechanisms of Defence (1936). In actual life, individuals consult defence mechanisms to avoid anxiety, sorrow and frustration. Therefore, they could both obey the societal expectations and protect their egos from undesired feelings. Similar to individuals in real world, in fiction, authors protect their characters from harsh situations via certain defence mechanisms. Through these devices, readers could understand and interpret the clashes in narration. This comparative study aims to analyse the defence mechanisms used by two literary female figures from different cultures: Raziye in Ahmet Mithat Efendi’s Yeryüzünde bir Melek (1878) and Catherine in Emily Brontë’s Wuthering Heights (1847). The analysis examines and exemplifies how and why Raziye and Catherine use “denial” and “projection” as defence mechanisms. The study concludes that both female protagonists consult defence mechanisms for two reasons: to protect themselves in patriarchal societies and to avoid undesirable feelings of guilt, shame and sorrow.

Anahtar Kelimeler

Defence mechanisms, psychoanalytic, comparative, Yeryüzünde bir Melek, Wuthering Heights

Kaynakça

• Adler, Alfred (1964). Superiority and Social Interest. In H. L. Ansbacher & R. R. Ansbacher (Eds.), A Collection of Later Writings. Evanston IL: Northwestern University.
• Ahmet Mithat Efendi (2000). Yeryüzünde bir Melek. Türk Dil Kurumu.
• Aytar, Abide Güngör (2005). Toplumsal ve Duygusal Gelişim. In A. Ulusoy (Ed.), Gelişim ve Öğrenme (93-126). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Brontë, Emily (1965). Wuthering Heights. England: Penguin Books.
• Erikson, Erik H. (1968). Identity: Youth and Crisis. New York: W. W. Norton.
• Erikson, Erik H. (1978). Adulthood. New York: W. W. Norton.
• Figes, Eva (1990). Sex and Subterfuge: Women Writers to 1850. Oram Press: Pandora.
• Freud, Anna (1946). The Ego and the Mechanisms of Defence. (Trans. C. Baines). New York: International Universities. (Original work published, 1936)
• Freud, Sigmund (1962a). The Ego and the Id. (Trans. J. Riviere). London: The Hogarth and the Institute of Psycho-Analysis. (Original work published 1923)
• Freud, Sigmund (1962b). Civilization and Its Discontents. (Trans. J. Strachey). New York: W.W. Norton.
• Goodlett, Debra (1999). Love and Addiction in Wuthering Heights. Readings on Wuthering Heights. San Diego: Greenhaven.
• Hossain, Mahroof (2017). Psychoanalytic Theory used in English Literature: A Descriptive Study. Global Journal of Human-Social Science: Linguistics & Education, 17(1), 41-42.
• Kefeli, Emel (2013). Bir toplum mühendisi olarak Ahmet Mithat Efendi. Yeni Türk Edebiyatı, 7(1), 27-35.
• Kiely, Robert (1993). Wuthering Heights. In H. Bloom (Ed.), Heathcliff (pp. 33-35). New York: Chelsea House.
• Kraus, Wolfgang (1982). Sigmund Freud ve Yazın. Yazko Çeviri, 6, 76–92.
• Lynn, Steven (1998). Texts and Contexts: Writing about Literature with Critical Theory. New York: Longman.
• Melikoğlu, Esra (1998). Allies and Antagonists: The Ambivalent Relationship between the Servant and the Child of the house in Nineteenth-century Literature. İstanbul: TürkKütüphaneciler Derneği.
• Rennison, Nick (2001). The Pocket Essential Freud & Psychoanalysis. Harpenden: Pocket Essentials.
• Schultz, Duane & Schultz, Sydney (Eds.) (2017). Theories of Personality. Australia: Cengage Learning.
• Taylor, Graeme J. (2003) Somatization and Conversion: Distinct or Overlapping Constructs. The Journal of American Academy of Psychoanalysis and Dynamic Psychiatry, 31(3), 487- 508.
• Watson, Melvin R. (1949). Temptest in the Soul: The Theme and Structure of Wuthering Heights. Nineteenth Century Fiction, 4(2), 87-100. JSTOR. Web. 27 Feb. 2011
• Yücel, Tahsin (2000). Ruhçözümleyim ve Yazın Eleştirisi. Milliyet Sanat Dergisi, 479, 7.