Sentences, maximes et proverbes Mantchoux et Mongols adlı eserdeki Mançu atasözleri

Yıl 2022, Sayı: 26, 155 - 172, 21.02.2022

Uluhan Özalan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1073873

Öz

Mançular Çin’i yöneten son hanedan olan Çing Hanedanını (1644-1911) kuran Tunguz topluluğudur. Yarı göçebe savaşçılar olan Mançular Çin’i idareleri altına aldıktan kısa bir süre sonra yoğun bir şekilde Çin kültüründen etkilenmeye başlamışlardır. Kültürün bütün alanlarında görülen bu Çin etkisi en çok da dil ve edebiyat alanlarında kendini göstermektedir. Bu bakımdan Mançulardan kalan eserlerin önemli bir bölümü Çinceden yapılan çevirilerdir. Mançulara ait olan eserler daha çok okçuluk, at yetiştiriciliği gibi askerî alanla ilgili kaynaklar, tarih kayıtları ve özellikle Şamanizm ile alakalı halk edebiyatı ürünleridir. Bunlardan başka farklı kaynaklarda kayıt altına alınmış birçok Mançu atasözü de vardır. Bu makalenin konusu Türkiye’de pek bilinmeyen Mançu atasözleridir. Çalışmada, Rochet tarafından 1875’te yayımlanan Sentences, Maximes Et Proverbes Mantchoux Et Mongols başlıklı kitabın “Mançu atasözleri” bölümünde yer alan 165 atasözü Türkçeye tercüme edilerek konularına göre sınıflandırılmıştır. Söz konusu kaynakta verilen atasözlerinin bir kısmının Konfüçyüs’ün özlü sözlerinin Mançucaya çevirisi olduğunu belirtmekte yarar vardır. Bu bakımdan, çalışmada ele alınan Mançu atasözleri, Konfüçyüs’ün özlü sözleri ile karşılaştırılarak hangilerinin Çin kültürü etkisiyle Mançucada görülmeye başladığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Mançu atasözlerinin yapısına dair tespitler sonuç bölümünde sunulmuştur. Çalışmanın diğer bir amacı da Mançu atasözlerini ortaya koyarak “Altay dilleri” konuşan milletlerin atasözleri üzerinde daha sonra yapılacak karşılaştırmalı ve geniş kapsamlı çalışmalara zemin hazırlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Mançular, Mançuca, Mançu atasözleri, Altayistik

Manchu proverbs found in “Sentences, maximes et proverbes Mantchoux et Mongols”

Öz

Manchus are the Tungusic community who established the Qing Qynasty (1644-1911), the last imperial dynasty of China. Being semi-nomadic warriors, Manchus exposed to heavy influence of Chinese culture soon after they had begun ruling China. This Chinese influence, which could be observed in all cultural elements, is most visible in the domains of language and literature. In this respect, most of the literary works by Manchus are translations from Chinese. The original works are mostly related to military arts such as archery and horse breeding, folk literature works related to Shamanism. Apart from those, there are many Manchu proverbs recorded in different sources. The focus of the present paper is the Manchu proverbs, which are not known in Turkey at all. The Manchu proverbs presented in Sentences, Maximes Et Proverbes Mantchoux Et Mongols by Rochet (1875) under the title of “Manchu Proverbs” have been translated into Turkish and classified on the basis of their themes. Some of these proverbs found in the abovementioned source are direct translations of Confucius’s analects. In order to determine whether each proverb appeared through Chinese influence, they were compared with Confucius’s analects. The evaluations on the structure of the proverbs have been presented in the conclusion part. Another aim of the study is to present Manchu proverbs and form a basis for comparative studies on the proverbs of the communities who speak “Altaic Languages”

Anahtar Kelimeler

Manchus, the Manchu language, the Manchu proverbs, Altaistic

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1971). Atasözleri ve Deyimler. Ankara: TDK.
• Crossley, P. K. (1990). Orphan Warriors : Three Manchu Generations and the End of the Qing World . Princeton, N.J: Princeton University Press.
• Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Durmuş, O. (2020). Türkçenin Basılı İlk Atasözü Kitabı: G.B. Donado’nun Derlediği Türk Atasözleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Elliot, Mark C. (2001). The Manchu Way: The Eight Banners and Ethnic Identity in Late Imperial China. Stanford (CA): Stanford University Press.
• Eno, R. (2015). The Analects of Confucius An online Teaching Translation. https://chinatxt.sitehost.iu.edu/Analects_of_Confucius_(Eno-2015).pdf [Erişim Tarihi: 15.12.2021].
• Gorelova, L. M. (2002). Manchu Grammar. Leiden: Brill.
• Gül, B. (2010). Moğol Atasözleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Hauer, E., Corff, O. (2007). Handwörterbuch der Mandschusprache. Wiesbaden: Harrassowitz.
• Janhunen, J. (1996). Manchuria: an Ethnic History. Helsinki: Finno-Ugrian Society.
• Janhunen, J. (2005). Tungusic: An Endangered Language Family in Northeast Asia. International Journal of The Sociology of Language 173, 37-54.
• Lee, Y. T. (2017). Kore Atasözlerinin Mukayeseli İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Meider, W. (2004). Proverbs a Handbook. London: Greenwood Press.
• von Möllendorff, P.G. (1890). “Essays on Manchu Literature.” Journal of the China Branch of the Royal Asiatic Society. 24–25: 1–45
• Norman, J. (2003). “The Manchus and Their Language (Presidential Address)”. Journal of the American Oriental Society 123, 483-491.
• Norman, J. (2013). A comprehensive Manchu-English dictionary. Cambridge, London: Harvard University Asia Centre.
• Rachewiltz, I. de ve Rybatzki, V. (2010). Introduction to Altaic Philology : Turkic, Mongolian, Manchu. Leiden: Brill.
• Rochet, L. (1875). Sentences, maximes et proverbes mantchoux et mongols, Paris.
• Stary, G. (1986). “Mandschurische Geflügelte Worte.” Ural-altaische Jahrbücher N F 6, 153-183.
• Stary, G. (1987). “A New Subdivision of Manchu Literature: Some Proposals.” Central Asiatic Journal, 31(3/4), 287–296.
• Stary, G. (1990). “A new Altaistic Science: “Nishanology””. Proceedings of the 32nd Meeting of the Permanent International Altaistic Conference içinde, Oslo: Universitetsforlaget.
• Stary, G. (1994). Disappearance and Survival of a Dominant Nation: the Mancu Case. The East and the Meaning of History içinde. Roma: Bardi (Studi Orientali 13). 469-479.
• Stary, G. (2002). “The ‘Discovery’ of Manchu Literature and Its Problems.” The First International Conference on Manchu-Tungus Studies içinde. Wiesbaden: Harrassowitz, 165-178.
• Stary, G. (2005). What's where in manchu literature. Wiesbaden: Harrassowitz.
• Stary, G. (2012). “Flying Words- A Manchu Variant of European Winged Words?” RAN Institut lingvistiçeskikh issledovanij: Varietas delectans. Sbornik statej k 70-letiju Nikolaja Leonidoviça Sukhaçeva, Sankt Petersburg: Nestor-Istorija, 502-509.