Jean Paul Vinay ile Jean Darbelnet, Peter Newmark, Anthony Pym ve Gideon Toury’nin kuramları ışığında Necib Mahfuz’un “Başkan’ın Öldürüldüğü Gün” adlı romanındaki dil oyunlarının Türkçe çevirisinin analizi

Yıl 2022, Sayı: 28, 610 - 629, 21.06.2022

Hüseyin Selim Kocabıyık

https://doi.org/10.29000/rumelide.1132601

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada Nobel Ödüllü Mısırlı Edebiyatçı Necib Mahfuz’un Yevme Kutile ez-Zaim adlı romanında mevcut olan dil oyunlarının Türkçeye çevirisi batılı çeviribilimcilerden Vinay ile Darbelnet, Newmark, Pym ve Toury’nin kuramları ışığında analiz edilmiştir. Necib Mahfuz’un bu romanının tercih edilmesindeki en temel sebep hem romanda çok üstün bir belagat örneği kullanılmış olması hem de Necib Mahfuz’un Arap Dili ve Edebiyatında çok önemli bir yere sahip olmasıdır. Çalışmada Arapçadan Türkçeye doğrudan yapılan çeviri esas alınmış, ara dil olan İngilizceden yapılan çeviriye ise hiç değinilmemiştir. Bunun en temel sebebi de ara dilden yapılan çevirilerde büyük çaplı anlam kayıplarının meydana geldiği gerçeğidir. Bu araştırmada tartışılacak olan en temel husus bir çeviri eleştirisinin bilimsellik kriterini sağlayabilmesi için kesinlikle bir kuramsal çerçeveye dayandırılması gerektiğidir. Çalışmanın araştırma modeli doküman incelemesidir. Araştırmada kuramsal bir çerçeveye dayanmayan çeviri analizlerinin sadece hata avcılığından ibaret olduğu ve bilimsel olma niteliğini taşımadığı tartışılmıştır. Bu araştırma bilimsel bir çeviri analizinin sistematik süreçlerinin uygulamasını ortaya koymak açısından hayati önem arz etmektedir. Çalışmada sırasıyla analizin kuramsal çerçevesini oluşturan çeviri kuramları izah edilmiş, kuramsal bir çerçeveye dayanan bilimsel bir çeviri analizi yapılmış ve araştırmada elde edilen bulguların tartışıldığı sonuç bölümü yer almıştır. Araştırmanın sonucunda elde edilen en temel bulgu ise çevirmenin Öncül Norm olarak kabul edilebilir bir çeviri yapmayı hedeflediğidir.

Anahtar Kelimeler

Normlar, modülasyon, yönlü eşdeğerlik, iletişimsel çeviri, dil oyunları

The Analysis of the Turkish translation of the figurative language in the novel “The Day The Leader Was Killed” by Nejib Mahfouz within the ambit of theories coined by Vinay and Darbelnet, Newmark, Pym and Toury

Öz

In this study the Turkish translation of the figurative language in the novel “The Day The Leader Was Killed” written by Egyptian writer Nejib Mahfouz has been analyzed in the context of translation theories developed by Vinay and Darbelnet, Newmark, Pym and Toury. The fundamental reason of analyzing this novel is because of the usage of brilliant eloquence in the figurative language. Another reason is the fact that Nejib Mahfouz is considered to be one of the preeminent writers in Arabic Literature. This research will only analyze the translation from Arabic to Turkish. In this study the indirect translation from English will not be discussed. The reason of this is due to the fact that great amount of loss of meaning might prevail in an indirect translation. Furthermore another reason is that the analysis of targets texts translated from a mediated language can not be successful. The fundamental argument of this research is the fact that a translation criticism is obliged to be carried out on the basis of a theoretical framework in order for it to be scientific. The methodoogy of this study is document analysis. In this study the fact that translation criticism that does not have a theoretical framework will only be error-hunting has been discussed. Moreover the fact that this kind of a translation analysis will not fulfill the requirement of being scientific in other words thoroughly academic has also been emphasized. This study is crucial in terms of demonstrating the systematic process of a scientific translation analysis. In this research the theories that constitute the theoretical framework of the analysis have been explained, the analysis has been carried out and the findings that were obtained were discussed in the conclusion respectively. The fundamental finding which was obtained in the conclusion of this study is the fact that the translator has aimed to produce an acceptable translation as the Initiai Norm.

Anahtar Kelimeler

Norms, Modulation, directional equivalence, communicative translation, figurative language

Kaynakça

• Broeck, R. V. D. (2014). Second Thoughts on Translation Criticism. The Manipulation of Literature. Studies in Literary Translation. T, Hermans. (ed). (s. 54-62). New York: Routledge.
• Holmes, J. S. (2004). The Name and Nature of Translation Studies. The Translation Studies Reader. L, Venuti. (ed). (s.180-193). New York: Routledge.
• House, J. (2015). A Model for Translation Quality Assessment. Tübingen: Gunter Narr.
• İnce, Ü. (1997). Kuram ve Uygulama Bilgisiyle Çeviri Eleştirisi. Hasan Ali Yücel Anma Kitabı. İstanbul: YTÜ. 9(1)253-259.
• Karantay, S. (1993). Çeviri Eleştirisinin Bilimsel Konumu Üzerine Eleştirel Görüşler ve Bir Model Önerisi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi. 4(2) 17-24.
• Kocabıyık, H.S. (2021). Çok Boyutlu Bilimsel Çeviri Eleştirisi Modeli. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kocabıyık, H.S. (2022). Çeviribilimi Anlamaya Doğru. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Mahfuz, N. (1985). Yevme Kutile ez-Zaim. Mısır: Daru Masr lit-tiba’a.
• Mahfuz, N. (1992). Başkan’ın Öldürüldüğü Gün. (Çev. L, Göktaş). İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Munday, J. (2012). Introducing Translation Studies. London: Routledge.
• Newmark, P. (1988). Approaches to Translation. Oxford: Pergamon.
• Popovic, A. (1970). The Concept Shift of Expressions in Translation Analysis. The Nature of Translation: Essays on the Theory and Practice of Literary Translation. J, Holmes. (ed). (s. 78-87). Mouton: Slovak Academy of Sciences.
• Pym, A. (2010). Exploring Translation Theories. London: Routledge.
• Reiss, K. (2014). Translation Criticism Potentials and Limitations. London: Routledge.
• Sarı, Z. & Söylemez, A. S. (2022). George Orwell'in ‘1984’ romanının iki Türkçe çevirisindeki eğretilemeli ifadelerin norm ve eşdeğerlik temelli betimleyici bir incelemesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (26), 1191-1207. DOI: 10.29000/rumelide.1074534.
• Tosun, M. (2013). Çeviri Eleştirisi Kuramı. İstanbul: Aylak Adam.
• Toury, G. (2012). Descriptive Translation Studies and Beyond. Tel Aviv: John Benjamins.
• Toury, G. (2014), A Rationale for Descriptive Translation. The Manipulation of Literature Studies in Literary Translation. T, Hermans. (ed). (s. 16-42), New York: Routledge.
• Vinay, J. P., & J, Darbelnet. (1995). Comparative Stylistics of French and English: A Methodology for Translation. J, Sager. (çev.) Philadelphia: John Benjamins.