Dinleme türlerinin adlandırma ve sınıflama bakımından eleştirisi

Yıl 2022, Sayı: 28, 254 - 267, 21.06.2022

Ahmet Benzer Şeyma Arslan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1132852

Öz

Dinleme becerisini geliştirmek için dinleme amacı ve nedenine bağlı olarak bilinmesi gereken dinleme türleri vardır. Öğrencilerin dinleme türlerini bilerek amacına uygun dinlemesi eleştirel ve yaratıcı düşünme becerileri için ön şarttır. Dinleme türlerinin alan yazındaki durumuna bakıldığında birbirinden farklı tür ve sınıflamalarla karşılaşılmıştır. Bu doğrultuda çalışmada akademik kaynaklardaki dinleme/izleme becerisinin farklı tür, adlandırma ve sınıflamaları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmanın problem cümlesini “Alanyazında dinleme/izleme becerisinin tür, adlandırma ve sınıflama farklılıkları var mıdır?” sorusu oluşturmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmış olup araştırmadaki veriler analiz edilirken içerik analizi tekniklerinden kategorisel analiz kullanılmıştır. Çalışma kapsamında incelenen kaynaklarda 93 farklı dinleme türüne rastlanmış, 53 (%57) dinleme türünün yalnızca tek kaynakta geçtiği; geri kalan 40 (%43) dinleme türünün ise en az iki kaynakta kullanıldığı tespit edilmiştir. Araştırmada21 farklı dinleme türünün toplamında 81 farklı adlandırmaya sahip olduğu (eleştirel dinleme, sorgulayıcı dinleme, kritik dinleme gibi) saptanmıştır. Çalışma sonucunda aynı içeriğe sahip dinleme türleri birleştirilmiş, başlangıçta 93 olan tür sayısı 33’e düşürülmüştür. İncelenen kaynaklarda sadece bir kez geçen dinleme türleri de elendiğinde bu sayı 25’e düşmektedir. Çalışma kapsamında akademik kaynaklarda en çok yer alan ve en fazla farklı adlandırma ile anılan dinleme türünün eleştirel dinleme olduğu tespit edilmiştir. Aynı içerikte olmasına rağmen farklı adlandırmaları olan dinleme türleri alanyazında tartışmalara neden olmuştur. Bu nedenle dinleme izleme becerisini ele alan çalışmalarda tür, adlandırma ve sınıflama konularında görüş birliği sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Dinleme, dinleme türleri, dinleme eğitimi

A review of listening types with respect to denomination and classification

Öz

In order to develop listening skill, there are certain listening types that one should be aware of while listening with respect to target and objective. Awareness on the types of listening is a prerequisite for developing students' critical and creative thinking since students listen in accordance with a preset objective. A review of literature review on the status of listening types demonstrates that there exist a myriad of types and classifications within the domain of listening. In accordance with that detection; different types, denominations and classifications of listening/watching skill in various resources have been comparatively analyzed. Problem statement of the research is thus; “In relevant literature are there any differences in type, denomination and classification of listening/watching skill?”. In this research document analysis which is one of the qualitative research methods has been employed. In the analysis of research data, categorical analysis which is one of the content analysis techniques has been harnessed. In the resources analyzed within the context of this research, 93 types of listening modes were detected. 57% of the types were detected to be used in a single resource while remaining 43% were detected to be used in at least two resources; it was hence identified that 21 different listening types were examined in 81 different modes. At the end of this study, listening types with the same context were combined, 93 types recorded at the beginning were then reduced to 33. This number decreased to 25 after eliminating the listening types which were mentioned only once in examined resources. Within the scope of this research it has been determined that critical listening was the most widely-referenced type of listening and also the type which was denominated with the highest number of different names in academic resources.

Anahtar Kelimeler

Listening, types of listening, listening training

Kaynakça

• Aksu, D. (2013). Bütünleştirici dinleme modeli uygulamalarının ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin dinleme becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2003). Yazılı ve sözlü anlatım: Kompozisyon sanatı. (4. Baskı) Ankara: Akçağ.
• Akyol, H. (2014). Türkçe öğretim yöntemleri. (7. Baskı) Ankara: Pegem Akademi.
• Aras, B. (2004). İlköğretimde dinleme anlama becerilerinin geliştirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Aytan, T. (2011). Aktif öğrenme tekniklerinin dinleme becerisi üzerindeki etkileri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Konya.
• Benzer, A. (2019). Dinleme ve sınıf içi uygulama örnekleri. (Fulya Topçuoğlu Ünal Ed.), Türkçe öğrenme ve öğretim yaklaşımları içinde (s. 165-202). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Benzer, A. (2020). Üst düzey düşünme becerileri ve dinleme stratejilerine dayalı etkinliklerle dinleme eğitimi. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal bilimlerde içerik analizi. (3. Baskı) Ankara: Siyasal.
• Canbulat, M. Çelenk, S. ve Kutluca Canbulat, A. (2004). Almanya ve Türkiye ilköğretim okullarının anadil öğretiminde konuşma ve dinleme becerilerine yaklaşımları. 13. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Cüceloğlu, D. (2009). Yeniden İnsan İnsana. İstanbul: Remzi Kitabevi
• Doğan, Y. (2007). İlköğretim ikinci kademe dil becerisi olarak dinlemeyi geliştirme çalışmaları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Doğan, Y. (2012). Dinleme eğitimi. (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Er, O. (2011). İlköğretim sekizinci sınıf Türkçe dersi öğretim programı dinleme/izleme alanının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü. Adana.
• Göçer, A. (2007). Bir öğrenme alanı olarak anlama eğitimi ve Türkçe öğretimindeki yeri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 17-39.
• Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarımızda Türkçe ve yazın eğitimi. Ankara: Gül.
• Gündüz, A. ve Demir, S. (2020). Dinleme stratejilerinin uygulanabilirliğine dair Türkçe öğretmenlerinin görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(4), 1697-1719.
• Gündüz, O. ve Şimşek, T. (2014). Uygulamalı dinleme eğitimi el kitabı. Ankara: Grafiker.
• Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Imhof, M. (2008). What have you listened to in school today? International Journal Of Listening, 22 (1), 1-12.
• Kantemir, E. (1997). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları
• Kardaş, M. N. Harre, T. (2015). 6-8. sınıf öğrencilerinin Türkçe dinleme/ izleme becerilerini geliştirmeye yönelik etkinlik önerileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (13), 264-291.
• Kaya, E. (2015). Ortaokul (5-8) Türkçe dersi dinleme eğitimi etkinliklerinin öğretmen, öğrenci ve veli görüşleri açısından incelenmesi: durum çalışması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.
• Kline, J. A. (1996). Listening effectively. Alabama: Air University Press
• Lune, H ve Berg, B. L.(2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Hasan Aydın Çev. Ed.) Konya: Eğitim.
• Maden, S. ve Durukan, E. (2011). Türkçe öğretmeni adaylarının dinleme stillerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 101-112.
• MEB. (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6, 7, 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2015). Türkçe dersi (1- 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2017). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2018). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı. Onan, B. (2019). Dil eğitiminin temel kavramları. (4. Baskı) Ankara: Nobel Akademi.
• Özbay, M. (2005). Bir dil becerisi olarak dinleme eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları
• Özbay, M. (2010). Anlama teknikleri 2 dinleme eğitimi (2. Baskı) Ankara: Öncü Kitap.
• Özdemir, E. (1972). İlkokul öğretmenleri için Türkçe öğretimi kılavuzu. İstanbul: İnkılap ve Aka.
• Öztürk, H. (2017). Okul müdürlerinin etkin dinleme becerilerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Sivas ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Peterson, R. Jr. ve Karschnik, K. J. (2011). Coaching communication. Austin: İspeak.
• Robertson, A. K. (2004). Etkili dinleme. (Sabri Yarmalı Çev.). İstanbul: Hayat.
• Sever: (2011). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. (5. Baskı). Ankara: Anı.
• Şahin, C. (2013). Dinleme metinlerinden önce ve sonra sorulan soruların dinlediğini anlamaya ve hatırlamaya etkisi. AİBÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 66-84.
• Taşer, S.(2015). Konuşma eğitimi. (3. Baskı). İstanbul: Pegasus.
• Umagan, S. (2007). Dinleme. (Ahmet Kırkkılıç ve Hayati Akyol Ed.), İlköğretimde Türkçe Öğretimi içinde (s. 149-163). Ankara: Pegem Akademi.
• Ungan, S. (2014). Dinleme eğitimi. (Ahmet Kırkkılıç ve Hayati Akyol Ed.), İlköğretimde Türkçe Öğretimi içinde (s. 135-153). Ankara: Pegem Akademi.
• Weaver- Hightower, M. B. (2021). Nitel araştırma nasıl yazılır (Selahattin Turan Çev. Ed.), Elazığ: Asos Yayınları.
• Wolf, R. A. (1973). A Curriculum Guide for the Teaching of Listening and Speaking Skills to the Primary Grades in the Public SchOols of Madison, Connecticut. (Yüksek Lisans Tezi), Southern Connecticut State College Library, New Haven.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Yoncalık, O. Çimen, Z. (2006). Beden eğitimi ve sınıf öğretmenliği bölümü öğrencilerinin kişilerarası iletişimde dinleme becerisi düzeyleri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 135-14.