Çocuk dil ediniminde söz dizimi gelişimi

Yıl 2022, Sayı: Ö11, 1 - 14, 21.07.2022

Vildan Öncül

https://doi.org/10.29000/rumelide.1146478

Öz

Çocukların dili nasıl edindiği her zaman ilgi çeken bir konu olmuş ve bu konuyu ele alan araştırmalar dünyada 1950’li yıllardan sonra gelişmiştir. Türkiye’de ise çocuk dil edinimi çalışmaları 1980’li yıllarda ilgi görmeye başlamıştır. Baykoç-Dönmez (1986); Topbaş (2005); Ege (2005); Baştürk (2013); Keklik (2015); Aksu-Koç ve Ketrez (2016) çalışmaları Türkçenin edinimi üzerine yol gösterici çalışmalardır ancak alan yazınıyla karşılaştırıldığında Türkçenin edinim şekli ve sürecinin araştırıldığı çalışmaların sayıca az olduğu görülmektedir. Bu çalışma Türkçe edinen çocuklarda söz diziminin gelişiminin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Tek sözcük döneminden başlayarak, erken dil bilgisi ve ileri dil bilgisi döneminde söz diziminin nasıl geliştiğinin incelendiği çalışma, 6-36 ay arasındaki 11 çocuğu kapsamaktadır. Çalışmada doğal gözlem yöntemi uygulanmış, iki buçuk yıl boyunca 15’er gün arayla doğal ortamda 1 saat süreyle çocukların ses ve görüntü kayıtları alınmıştır. Elde edilen veriler üzerinde söz dizimi incelenmiş, bu konuda yapılan çalışmalardaki verilerle karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak Türkçe edinen çocuklarda söz diziminin belirtilen aylardan erken geliştiği, 11. ayda tek sözcüklü cümle kullanımlarının başladığı görülmüştür. 18-24 aylarında çocuklar için karmaşık yapıda olan cümle üretimleri görüldüğünden bu dönem erken dil bilgisi gelişimi, 24-36 ayları ise ileri dil bilgisi gelişimi dönemi olarak değerlendirilmiştir. Türkçe edinme süreci ve şekli değerlendirildiğinde dil edinim evrelerinin genel dil edinim evrelerinden farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Söz dizimi, çocuk dil gelişimi, 6-36 ay, Türkçe edinimi

Development of syntax in children’s language acquisition

Öz

How children acquire language has always been a topic of interesting research around the world after the 1950s. In Turkey, children's language acquisition studies began to attract attention in the 1980s. Baykoç-Dönmez (1986); Topbaş (2005); Ege (2005); Baştürk (2013); Keklik (2015); Aksu-Koç ve Ketrez (2016) are guiding studies on the acquisition of Turkish but compared to the literatures, it seems that the studies in which the form and process of acquisition of Turkish are investigated are few in number. This study was conducted to examine the development of syntax in children who acquire Turkish. The study, which examined how syntax develops from the one-word period to early grammar and advanced grammar, involved 11 children aged 6-36 months. Natural observation method was applied in the study, audio and video recordings of children were taken for 1 hour in a natural environment 15 days apart in two and a half years. Syntax was examined on the data obtained and compared with the data in the studies on this subject. As a result, syntax in children who acquire Turkish develops earlier than the specified. It has been observed that the use of one-word sentences begins in the 11th months. 18-24 months were evaluated the period of early grammar development, as sentence productions with a complex structure are seen. 24-36 months as a period of advanced grammar development. When evaluating the process and form of Turkish acquisition, it was found that the stages of language acquisition differ from the general stages of language acquisition.

Anahtar Kelimeler

Syntax, child language development, 6-36 months, Turkish acquisition

Kaynakça

• Aksu-Koç, A. ve Ketrez, F. N. (2016). Anadili gelişimi. Çağla Aydın vd. (ed.). Aklın çocuk hali, zihin gelişimi araştırmaları. (s. 13-39). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Banguoğlu, T. (1986). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Baştürk, M. (2013). Anadil edinimi. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Baykoç-Dönmez, N. ve Arı, M. (1992). 12-30 aylık Türk çocuklarında dilin kazanılması. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (3), 115-161.
• Büyük Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts
• Bloom, L. & Lahey, M. (1978). Language development and language disorders. New York: Wiley and Sons.
• Chomsky, N. (2014). Dilin mimarisi. İsa Kerem Bayırlı (çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Demirel-Ercan, E. E. (2016). Dil gelişimi ve kuramları. Nurten Sargın vd., (ed.). Eğitim ve psikolojiden yansımalar. (s. 125-135). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Ege, P. (2005). Sözdizimsel ve biçimbilgisel gelişim. Seyhun Topbaş (ed.). Dil ve Kavram Gelişimi. (s. 90-105). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Ekmekçi, Ö. (1987). Dil edinimi ve gelişiminin dilbilim kurallarına dayalı olarak incelenmesi. 1. Dilbilim kurultayı: dilbilimin dünü, bugünü, yarını. (s. 30-36). Ankara: Hacettepe University Publication.
• Harley, A. T. (2001). The psychology of language, from data to theory. New York: Pschology Press Ltd.
• Keklik, S. (2015). Çocukta dil edinimi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Lund, N. (2003). Language and thought. New York: Routledge.
• O’Grady, W. (2005). How children learn language. Cambridge: Cambridge University Press.
• Scovel, T. (1998). Pyscholinguistics. London: Oxford University Press.
• Sofu, H. (1998). “Soru tümcelerinin edinimi”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 9, 90-98.
• Temel, F. Z., Bekir, H. ve Yazıcı Z. (2014). Erken çocuklukta dil edinimi. Ankara: Vize Yayınları.
• Topbaş, S. (2005). Dilin Bileşenleri. Seyhun Topbaş (ed.). Dil ve Kavram Gelişimi. (s. 21-30). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Vygotsky, L. S. (1985). Düşünce ve dil. Semih Koray (çev.), Ankara: Kaynak Yayınları.
• Watson, J. B. (1913). Psychology as the behaviorist views it. Psychological Review. 20 (2), 158-177.