Analysis of Şeyhî’s masnavi titled Harnâme and Gianni Rodari’s tale titled “Young Crayfish” in the context of their cultural codes

Yıl 2022, Sayı: Ö11, 704 - 715, 21.07.2022

Eshabil Bozkurt

https://doi.org/10.29000/rumelide.1146760

Öz

In this study, the similarities and differences between Şeyhî’s masnavi titled Harnâme and Gianni Rodari’s tale titled “Young Crayfish” (Il Giovane Gambero) will be examined within the context of different cultural codes to which they belong, and the source of both literary works will be attempted to be identified. The problematic of this investigation is that these works, which constitute the main object of analysis of this very study, is the fact that were not only produced in different historical periods, within different cultural-literary systems and as different literary genres, but also have never hitherto been dealt with comparatively. Harnâme, which forms one of the two analysis objects of this study, is one of the works of Turkish literature created in the fifteenth century, and “Young Crayfish” is one of the well-known works of Italian literature which belong to the the twentieth century. Şeyhî, one of the distinguished Classical Turkish Literature masnavi poets in the fifteenth century, tells the story of a donkey which envies oxen in his masnavi titled Harnâme, which consists of one hundred and twenty-six couplets and four parts in total and is also regarded as the first example of fable in Turkish literature. Rodari, who is recognized as one of the most important authors Italian children's literature in the twentieth century, considered tales as a means for child education. Rodari tells the adventures of a crayfish which envies frogs in his tale titled “Young Crayfish”, which is one of the seventy tales in his book, Telephone Tales (Favole al Telefono). In this study, the similarities and differences between these two literary works will initially be specified and then these similarities and differences will be attempted to trace back based on the work titled Pancatantra, which maps the outlines of world tales.

Anahtar Kelimeler

Şeyhî, Harnâme, Gianni Rodari, Young Crayfish, Pancatantra

Şeyhî’nin Harnâme adlı mesnevisi ile Gianni Rodari’nin “Genç Kerevit” başlıklı masalının ait oldukları kültür kodları bağlamında incelenmesi

Öz

Bu çalışmada, Şeyhî’nin Harnâme adlı mesnevisi ile Gianni Rodari’nin “Genç Kerevit” (Il Giovane Gambero)” adlı masalının benzerlik ve farklılıkları, ait oldukları farklı kültür kodları bağlamında incelenerek her iki eserin de kaynağı tespit edilmeye çalışılacaktır. İncelemeye temel olan sorunsal; farklı dönemlerde, farklı kültür ve edebiyat dizgelerinde ve farklı edebi türlerde verilen ve çalışmanın temel inceleme nesnesini oluşturan bu iki eserin içerik açısından birçok benzerlik taşıması ve karşılaştırmalı olarak daha önce ele alınmamış olmasıdır. Temel inceleme nesnelerinden birisi olan Harnâme on beşinci yüzyıl Türk edebiyatı eserlerinden, diğeri ise yirminci yüzyıl İtalyan edebiyatı eserlerinden biridir. On beşinci yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı mesnevi şairlerinden olan Şeyhî, Türk edebiyatının ilk fabl örneği olarak da kabul edilen, toplamda yüz yirmi altı beyit ve dört bölümden oluşan Harnâme başlıklı mesnevisinde öküzlere özenen bir eşeğin hikâyesini anlatır. Yirminci yüzyıl İtalyan çocuk edebiyatının en önemli isimlerinden biri olarak kabul edilen Rodari ise masalları çocuk eğitimi için bir araç olarak gören yazarlardan biridir. Rodari, Bir Telefonluk Masallar (Favole al Telefono) adlı kitabındaki yetmiş masaldan biri olan “Genç Kerevit” başlıklı masalında, kurbağalara özenen bir yengecin başından geçen maceraları anlatır. Bu çalışmada öncelikle bu iki eserin benzerlikleri ve farklılıkları tespit edilerek bu benzerlik ve farklılıkların, dünya masallarına yön veren Pançatantra adlı eserdeki izleri saptanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şeyhî, Harnâme, Gianni Rodari, Genç Kerevit, Pançatantra

Kaynakça

• Arıcı, A. F. (2004). Tür Özellikleri ve Tarihlerine Göre Türk ve Dünya Masalları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 26: 159-169.
• Beydeba. (1972). Kelile ve Dimne. Terc. Selâhaddin Alpay. İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Biltekin, H. (2010). Şeyhi Maddesi. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 39: 80-82.
• Boratav, P. N. (1999). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Can Emmez, B. (2008). Sözlü Gelenekten Modern Masala: Çocuk Edebiyatında Masal Üzerine Halkbilimsel Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. Danışman: Doç. Dr. M. Muhtar Kutlu.
• Çevik, M. (2008). Türkiye’de Batı masalları ve çocuklarımız. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi. S. 3: 115-130.
• Çetindağ, Y. (2006). Şark klasikleri ve özellikleri. Dergâh. C. 16. S. 191: 9-15.
• Çiçekler, M. (2004). Mesnevi Maddesi. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 29: 320-322.
• Demirtaş, F. K. (1949). Harnâme. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. C. 3. 369-387.
• Günay, U. (1975). Elâzığ Masalları (İnceleme). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Ünivesitesi Basımevi.
• Gündüz, Ü. (2014). Dünya çocuk edebiyatının ‘uçarı’ kalemi Gianni Rodari. Türk Dili. C. CVII. Aralık 2014. S. 756: 817-825.
• Karail, D. D. (2012). İtalyan çocuk edebiyatında ünlü bir ad: Gianni Rodari. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Danışman: Prof. Dr. Nevin Özkan.
• Karaismailoğlu, A. (2002). Kelile ve Dimne. TDV İslam Ansiklopedisi. 25. C: 210-212.
• Luthi, M. (1997). Avrupa Masal Tipleri ve Kişileri. Çev. Sevengül Sönmez. Milli Folklor. S. 36: 70-74.
• Mengi, M. (1977). Harnâme Kime Sunulmuştur. Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi. S. 1. C. 7: 79-81.
• Ölçer Özünel, E. (2011). Yazının izinde masal haritalarını okuma denemesi: masal tarihine yeniden bakmak. Milli Folklor. S. 91: 60-71.
• Rodari, G. (1995). Favole al Telefono. Edizioni EL S. r. l. Trieste: Einaudi Ragazzi.
• Rodari, G. (2012). Bir Telefonluk Masallar. Çev. Eren Cendey. 2. bs. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (1999). Masal Araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Salvadori, M.L., & Mathys, A.A. (2002). Apologizing to the Ancient Fable: Gianni Rodari and His Influence on Italian Children's Literature. The Lion and the Unicorn 26(2), 169-202.
• Şen, E. (2014). Otoriter Anlayış Karşıtlığı ve “Gianni Rodari”. Türk Dili Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı. 653-662.
• TDK Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/?kelime=masal%20%C3%A2lemi (Erişim Tarihi: 26.04.2022).
• Yılmaz, A. (2012). Çocuk Eğitiminde Masalın Yeri – Binbir Gece Masalları Örneği. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. S. 25: 299-306.
• Yılmaz, K. (2016). Klasik Türk Edebiyatında Mizah: Harnâme-Şikâyetnâme Örneği. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi Prof. Dr. Mine Mengi Özel Sayısı. S. 5: 198-203.
• Özdemir, M. (2010). Harnâme’nin Tahkiye Dışındaki Bölümlerine Şekil ve Muhteva Açısından Bakış. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3/1: 68-82.
• Zipes, J. (2009). The War of the Bells. Marvels & Tales Journal of Fairy-Tales Studies. Vol. 23 (1): 91-97.