Gösterge-biçembilim ve Bir Müteverrimenin Nevha-i Meyusânesi

Yıl 2023, Sayı: 32, 291 - 315, 21.02.2023

Taner Turan Murat Doğan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1252754

Öz

Hakkında çok az bilgiye ulaşılabilen Ara Nesil şairi Abdülkerim Hadi’nin üç şiir kitabı yayımlanmıştır: Aheng-i Sürûr, Bir Müteverrimenin Nevha-i Meyusânesi ve Gözyaşlarım. Bu şiir kitaplarından biri olan Bir Müteverrimenin Meyusânesi aşk acısından verem olan bir kadının şiiridir. Romantizm ve Abdülhak Hâmid şiirinin etkilerinin yoğun olduğu bu şiir, bir bütün halinde gösterge-biçembilim aracılığıyla incelenebilir. Bilindiği üzere biçembilim, yineleme, önceleme, sapma, koşutluk vb. kavramlarla metni daha çok anlatısallık düzeyinde kalarak çözümlemeye çalışır. Gösterge-biçembilim ise yine anlatısallık düzeyini biçembilimin söz konusu kavramları ışığında ele almakla birlikte söylemsellik düzeyini de incelemenin bir parçası hâline getirir ve göstergebilimin kavramsal alanından yararlanmayı tercih eder. Böylece biçem ve anlam bir arada çözümlenebilir. Bu çalışmada Abdülkerim Hadi’nin eseri göstege-biçembilim yöntemiyle çözümlenmiştir. İlk olarak anlatısallık düzeyinde önceleme, koşutluk, yineleme kavramlarından yararlanılarak şiirin biçemi ortaya konulmuştur. 29 birime ayrılan şiirde ilk olarak ses yinelemeleri üzerinde durulmuş ve şiirde kullanılan sözcüklerin kökenleri belirlenmiştir. Ardından öncelemeye neden olan ses yinelemeleri belirlenmiş, ses yinelemelerinin anlama olan katkısı üzerinde de durularak biçimbirimsel yinelemeler de incelenmiştir. Biçimbirimsel yinelemeler bağlamında özellikle ek yinelemeleri üzerinde durulmuş ve birtakım ek yinelemelerinin anlamı öncelediği tespit edilmiştir. Söylemsellik düzeyinde ise göstergbilimin göstergebilimsel dörtgenden, yerdeşlik ve eyleyenler örnekçesi gibi kuramsal yaklaşımlarından da hareketle şiirin anlam yapısı ve dönemindeki yeri ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gösterge-biçembilim, dilbilim, biçembilim, Ara Nesil, Abdülkerim Hadi, Semio-stylistics, linguistics, stylistics

Semio-stylistics and Bir Müteverrimenin Nevha-i Meyusânesi

Öz

Three poetry books of the Ara Nesil poet Abdülkerim Hadi, about whom very little information is available, have been published: Aheng-i Sürûr, Bir Müteverrimenin Nevha-i Meyusânesi and Gözyaşlarım. One of these poetry books, Bir Müteverrimenin Nevha-i Meyusâne is the poem of a woman who has tuberculosis because of love.This poem, in which the effects of Romanticism and Abdülhak Hâmid poetry are intense, can be analyzed through semio-stylistics. As it is known, stylistics, repetition, foregrounding, deviation, parallelism, etc. tries to analyze the text with concepts by staying at the level of narrative. Semio-stylistics, on the other hand, considers the level of narration in the light of the concepts of stylistics, but also makes the level of discursiveness a part of the analysis and prefers to benefit from the conceptual field of semiotics. Thus, style and sense can be analyzed together. In this study, Abdülkerim Hadi's work has been analyzed by the method of semio-stylistics. First, the style of the poem was revealed by using the concepts of foregrounding, parallelism, and repetition at the level of narration. In the poem, which is divided into 29 units, first, sound repetitions are emphasized, and the origins of the words used in the poem are determined. Then, the phonetic repetitions that cause the foregrounding were determined, and the morphological repetitions were also examined by emphasizing the contribution of the phonetic repetitions to the sense. In the context of morphological repetitions, especially suffix repetitions were emphasized, and it was determined that some suffix repetitions preceded sense. At the level of discursiveness, the semantic structure of poetry and its place in its period are revealed, based on the theoretical approaches of semiotics such as semiotic square, isotopy and actants model.

Anahtar Kelimeler

Ara Nesil, Semio-stylistics, linguistics, stylistics, Abdülkerim Hadi

Kaynakça

• Abdülkerim Hadi. (1892) Bir müteverrimenin nevha-i meyusanesi. İstanbul: Mekteb-i Sanayi Matbaası.
• Aristoteles. (2019). Metafizik (Y. Gurur Sev, çev). İstanbul: Pinhan.
• Barthes, R. (2016). Göstergebilimsel Serüven. (Mehmet Rifat-Sema Rifat, Çev). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Benveniste, E. (1995). Genel Dilbilim Sorunları. (Erdim Öztokat, Çev). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Greimas, A. (1983). Structural Semantics. Nebraska: University of Nebraska Press.
• Greimas, A. ve Courtes, J. (1982). Semiotics and Language an Analytical Dictionary. Indiana: Indiana University Press.
• Hjelmslev, L. (1969). Prolegomena to a Theory of Language. Madison: The University of Wisconsin Press.
• Kıran, Z. ve Eziler-Kıran, A. (2018). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Lakoff, G. ve Turner, M. (1989). More than Cool Reason. Chicago: The University of Chicago Press.
• Leech, G. N. (1969). A Linguistic Guide to English Poetry. Londra: Longman.
• Leech, G. ve Short, M. (2007). Style in Fiction a Linguistic Introduction to English Prose. Malaysia: Pearson.
• Löwy, M. ve Sayre, R. (2016). İsyan ve Melankoli Moderniteye Karşı Romantizm. (Işık Ergüden, çev). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Mehmed Celal. (1885). Ada’da söylediklerim. İstanbul: A. Maviyan Şirket-i Mürettebiye Matbaası.
• Namık Kemal. (1880). Cezmi. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya.
• Özünlü, Ü. (1997). Edebiyatta Dil Kullanımları. Ankara: Doruk Yayınları.
• Rifat, M. (2003). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rifat, M. (2018). Homo Semioticus ve Genel Göstergebilim Sorunları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Saussure, F. (1985). Genel dilbilim dersleri. (Berke Vardar, Çev.). Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Sontag. S. (2015). Metafor Olarak Hastalık Aids ve Metaforlar. (Osman Akınhay, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Tarhan, A. H. (2013). Bütün Şiirleri. (İnci Enginün, Haz.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Toolan, M. (2013). Language in Literature. Routhledge
• Turan, T. (2018). 1880-1895 Yılları Arasında Yayımlanmış Şiir Kitapları Üzerine Bir İnceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uludağ, S. (2001). Tasavvuf terimleri sözlüğü. Kabalcı Yayınları.
• Wales, K. (2011). A Dictionary of Stylistics. Londra: Routhledge.