İşlev ve mahiyeti açısından Türk şiiri antolojileri (1928-1940)

Yıl 2023, Sayı: 32, 472 - 495, 21.02.2023

Birol Bulut

https://doi.org/10.29000/rumelide.1252779

Öz

Antolojiler ilk anlamları itibariyle seçilen edebî ürünlerin bir araya getirildiği ve kendine has özellikler barındıran eserlerdir. Türk edebiyatı içerisinde oluşturulan şiir antolojileri üzerine yapılmış incelemeler sınırlı düzeydedir. Harf Devrimi’ne (1 Kasım 1928) kadar çıkmış Türk şiir antolojilerini ele alan iki çalışma bulunmaktadır. Bunlar biri 1996 yılında yapılmış yüksek lisans tezi diğeri ise 2000 yılında yayımlanmış makaledir. İki çalışma da genel olarak antolojilerin tanıtılmasını ve birbirleri ile karşılaştırmasını içerir. Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, İnkılâplar Dönemi Türk Edebiyatı yahut Atatürk Dönemi Türk Edebiyatı olarak farklı isimlerle anılan bu dönemde neşredilen antolojiler üzerine herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Alandaki eksiklikten yola çıkarak bu makalede 1928-1940 yılları arasında yayımlanmış Türk şiiri antolojileri ele alınacaktır. Çalışmamız nazım-nesir örneklerinin bir arada verildiği 5, sadece şiirlerden oluşan 18, toplamda 23 adet antolojiyi kapsamaktadır. İncelememiz iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde bu yıllar arasında yayımlanan halk edebiyatı, divan edebiyatı ve yeni Türk şiiri antolojileri ayrı başlıklara ayrılarak bunların kronolojik sırayla genel bir tanıtımı yapılacaktır. İkinci bölüm zikredilen antolojilerin niteliklerine ve işlevlerine odaklanacaktır. Bu kısımda uygun başlıklandırmalar altında antolojilerin pedagojik işlevi, edebî bir kanon dâhilinde oluşturulup oluşturulmadıkları ve antoloji-okur ilişkisi irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Antoloji, Türk şiiri, kanon

Turkish poetry anthologies in terms of function and nature (1928-1940)

Öz

Anthologies are pieces of literature that gather specifically chosen literary works. Anthologies of poetry in Turkish Literature are quite limited. There are only two published works regarding anthologies on Turkish poetry until the alphabet reform (1st November 1928). One of them is a Masters dissertation in 1996 while the other one is an article published in 2000. Both of the works introduce anthologies and compared them. There seems to be no work related to anthologies published in the period called Early Republican Period Turkish Literature, Reforms Period Turkish Literature, or Atatürk Period Turkish Literature. Depending on such a gap, this study deals with anthologies of Turkish poetry published between 1928 and 1940. The study bears 23 anthologies 5 of which have samples of verse-prose while 18 of which are poems only. The study has two parts. In the first part, anthologies of folk literature, divan literature, and new Turkish poetry are individually and chronologically introduced. The second part concentrates on the characteristics and the functions of these anthologies. In this part, their pedagogical function, whether they are created within the framework of a literary canon, and the relation between anthology and reader are studied.

Anahtar Kelimeler

Anthology, Turkish Poetry, canon

Kaynakça

• Ali Canip. (1934). Türk Edebiyatı Antolojisi (2. b.). İstanbul: Devlet Matbaası.
• Ahmet Kutsi. (1930, Temmuz). Eski ve Yeni Edebiyat. Görüş(2), s. 96-107.
• Ahmet Talat. (1930). Çankırı Şairleri. Çankırı: Çankırı Vilayet Matbaası.
• Akdeniz, S. (2000, Güz). Arap Harfli Yeni Türk Edebiyatı Antolojilerinin (1839-1928) Karşılaştırmalı İncelemesi. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, I(2), s. 33-52.
• Akgün, G. N. (2008). Sadettin Nüzhet Ergun'un Halk Edebiyatı Araştırmaları. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Anar, T. (2022). Janus'un Yüzü -Türk Edebiyatında Kanon ve Karşı-Kanon. İstanbul: Ketebe.
• Anten. (1936, Mart 9). Türk Edebiyatı Nasıl Tanıtılmalı? Akşam, 10.
• Artun, A. (2012). Müze ve Modernlik Tarih Sahneleri - Sanat Müzeleri I (2. b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aşkun, V. C. (1937). Merzifon Şairleri. Merzifon: Utku Basımevi.
• Bayrı, M. H. (1937). Halk Şairleri Hakkında Küçük Notlar. İstanbul: Burhaneddin Basımevi.
• Belge, M. (2009). Sanat ve Edebiyat Yazıları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Beyreli, L. (2010). Türk Dili ve Edebiyatı Eğitim. Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu Bildirileri (s. 437-448). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Burke, P. (2001). Bilginin Toplumsal Tarihi. (M. Tunçay, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Cumhuriyetin 10uncu Yılı İçin Yazılan Şiirler, Destanlar. (1933). Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• Çağlar, B. K., Burian, O., & Şehsuvaroğlu, H. Y. (1938). Mütarekeden Sonrakiler 1918-1938. İstanbul: Yücel.
• Çıkla, S. (2007, Yaz-Güz). Türk Edebiyatında Kanon ve İnkılâp Kanonu. Muhafazakâr Düşünce(13-14), s. 47-68.
• Doğan, M. C. (2022). Edebiyat Dünyasında Krizin Adı: Antoloji. Modern Türk Şiiri -Olgular, Eğilimler, Akımlar (2. b., s. 34-56). içinde İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ediboğlu, B. S. (1968). Bizim Kuşak ve Ötekiler. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Ergun, S. N. (1938). Halk Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Faruk Nafiz (1934). Elimle Seçtiklerim. Güneş Matbaası.
• Fahri, H. (1936, Şubat 24). Dallanıp Budaklanan Bir Edebiyat Dedikodusu - "Yeni Nesil Kim? Bizden Sonra Kim Geldi? Akşam, 8-11. (H.F., Röportaj Yapan)
• Feridun Fazıl. (1935). Büyük Harpten Sonrakiler. Ankara: Ulus Basımevi.
• Gökberk, M. A. (1939). Ağaç ve Orman Antolojisi. Ankara: Titaş Basımevi.
• Gökyay, O. Ş. (1993). Cönk. TDV İslam Ansiklopedisi, VIII, s. 73-75.
• Hüseyin Avni. (1934). İzmir Şairleri Antolojisi. İzmir: Cumhuriyet Matbaası.
• İmzasız. (1929, Ağustos 22). Edebiyat Dersleri Genişliyor - Maarif vekâletinde içtima eden komisyonun kararı nedir? Milliyet, s. 1.
• İmzasız. (1935, Ağustos 18). Büyük Harpten Sonrakiler. Ulus, 5.
• Jusdanis, G. (1998). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür -Milli Edebiyatın İcat Edilişi. (T. Birkan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Kaplan, M. (2010). Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirine Kısa Bir Bakış. Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 2 (8. b., s. 268-272). içinde İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karaalioğlu, S. K. (1975). Edebiyat Terimleri Kılavuzu. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Karagülle, F. (2006). Türk Edebiyatında Antoloji. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(8), s. 383-404.
• Karataş, T. (2001). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Perşembe Kitapları.
• Kestelli, R. N. (1936). Yaşayan Mısralar. İstanbul: Türkiye Basımevi.
• Kıyat, N. (1937). Edebî Ȃbideler (Cilt VII). İstanbul: Tecelli Basımevi.
• Köprülü, M. F. (1931). Eski Şairlerimiz - Divan Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Muallim Ahmed Halit Kütüphanesi.
• Köprülü, M. F. (1940). Türk Saz Şairleri. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Lewis, G. (2007). Trajik Başarı - Türk Dil Reformu. (M. F. Uslu, Çev.) İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• M., L. (1928, Ağustos 2). Yedi Meşale'nin Kısa Bir Tarihçesi. Servet-i Fünûn, 64(1668-194), 180-181.
• Meydan Larousse. (1992). Antoloji, II. Meydan Gazetecilik.
• Nayır, Y. N. (1934, Aralık 25). Okullarımızda Türkçe ve Edebiyat. Milliyet, s. 11.
• Necatigil, B. (1975). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (8. b.). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Numan, H. (1934). Edebî Ȃbideler (2. b., Cilt II). İstanbul: Millî Mecmua Matbaası.
• Numan, H. (1934). Edebî Ȃbideler (Cilt I). İstanbul: Millî Mecmua Matbaası.
• Numan, H. (1934). Edebî Ȃbideler (Cilt IV). İstanbul: Millî Mecmua Matbaası.
• Numan, H. (1935). Edebî Ȃbideler (Cilt V). İstanbul: Millî Mecmua Matbaası.
• Numan, H. (1936). Edebî Ȃbideler (Cilt VI). İstanbul: Tecelli Matbaası.
• Numan, H. (1937). Edebî Ȃbideler (4. b., Cilt III). İstanbul: Tecelli Basımevi.
• Nurullah Ata. (1932, Ağustos 14). Fikirler ve İnsanlar. Milliyet.
• Onan, N. H. (1940). İzahlı Divan Şiiri Antolojisi. Ankara: Maarif Matbaası.
• Orhan Seyfi. (1936, Şubat 25). Bu Antolojiyi Ne mi Yapmalı? Kese Kâğıdı. 5. (H.F., Röportaj Yapan)
• Özdemir, Y., & Aktaş, E. (2011). Halkevleri (1932'den 1951'e). A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi(45), s. 235-262.
• Öztürkmen, A. (2006). Türkiye'de Folklor ve Milliyetçilik (2. b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, J. (2004). Edebiyat Kanonları. Kitap-lık(68), s. 51-53.
• Quinn, E. (2006). A Dictionary of Literary an Thematic Terms (2. b.). New York: Facts on File.
• Sadettin Nüzhet. (1930). Bektaşî Şairleri. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Sadri Etem. (1932, Haziran 23). Günün İşaretleri. Vakit, s. 3.
• Selim, Ö. (1996). 1860-1928 Yılları Arasında Düzenlenen Türk Edebiyatı Antolojileri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Suat Derviş. (1930, Mayıs 4). Ne Okuyacağız? (Vakit, Röportaj Yapan)
• Şentürk, A. A., & Kartal, A. (2004). Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Taha Ay. (1934). Türk Kadın Şairleri. İstanbul: Universum Matbaası.
• Tan, M. T. (1936, Eylül 16). Sessiz Kırılan Bir Rökor. Cumhuriyet, 5.
• Tikdemir, H. (2019). Türk Halk Şiiri Antolojileri Bibliyografyası. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Toprak, Z. (2019). Türkiye'de Yeni Hayat: İnkılap ve Travma 1908-1928 (3. b.). İstanbul: Doğan Kitap.
• Tör, V. N. (1936, Şubat 20). Fransızca Antoloji Hakkında Matbuat Umum Müdürü Ne Diyor? 3. (Ulus, Röportaj Yapan)
• Tuncel, O. R. (1934, Aralık 31). Bizde Antolojiler. Milliyet, s. 4.
• Uraz, M. (1938a). Edebiyat Antolojisi I - (Serveti Fünun Zümresi) Şairler, Romancılar. İstanbul: Sühulet Kitabevi.
• Uraz, M. (1938b). Edebiyat Antolojisi II - (Fecriâti, Şair ve Romancıları) Servetifünuna Zeyil. İstanbul: Sühulet Kitabevi.
• Uraz, M. (1938c). Edebiyat Antolojisi III -1913 Büyük Harpdanberi Yetişen Şairlerimiz. İstanbul: Sühulet Kitabevi.
• Uraz, M. (1940). Edebiyat Antolojisi V -1923'den Sonra Yetişen Şairlerimiz. İstanbul: Semih Lütfi Kitabevi.
• Uraz, M. (1940). Kadın Şair ve Muharrirlerimiz. İstanbul: Tefeyyüz Kitapevi.
• Uşaklıgil, H. Z. (2019). Sanata Dair -Sanat, Hayat ve Edebiyat- (Cilt I). (E. Yavuz, Çev.) İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Yaşar Nabi. (1936, 1 17). Türk Edebiyatı Antolojisi. Ulus, 2.
• Yusuf Ziya. (1932, Mart 22). Antoloji. Vakit, s. 1.
• Yusuf Ziya. (1933). Halk Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
• Yazar, M. B. (1930). Genç Şairlerimiz ve Eserleri. İstanbul: Ahmet Sait Basımevi.
• Yeter, G. B. (2014). Yeni Türk Şiirinde Tasfiye Hareketleri. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Yücel, H. A. (1938). Türkiye'de Ortaöğretim. İstanbul: Devlet Basımevi.