Mürsel Sönmez’in Divân-ı Niyâz Adlı Eserinde Söz Oyunları ve Geleneğin Şiir Diline Yansımaları

Yıl 2023, Sayı: Ö12, 52 - 65, 23.07.2023

Sevilay Öztürk Özlem Fedai

https://doi.org/10.29000/rumelide.1330385

Öz

Dil; içerisinde barındırdığı farklı işlevlerle çağlar boyunca duygu ve düşünce aktarımının temeli olmuştur. İmgelerden, duygulardan düşlerden oluşan bir birikiminin ürünü olan şiirin dili ise dilin tüm imkânlarını barındırarak onu estetize eder. Paul Valery’ye göre “dil içinde ayrı bir dil” olan şiir dilinde; şairin duygu ve hayal dünyasıyla biçimlenen özel bir dil vardır. Bu çalışmada, 1980 sonrası Türk şiirinde kendine has şiir diliyle dikkat çeken şairi Mürsel Sönmez’in Divân-ı Niyâz adlı eseri, şiir dili, kelime serveti ve söz oyunları açısından değerlendirilmiş, bu eserden hareketle şairin şiirlerindeki duygu ve hayal dünyasının boyutları ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Eser, biçim ve öz itibari ile geleneğin bilhassa Divan şiirinin dünyasını yansıtırken sahip olduğu söz varlığı ile şairinin zengin hayal dünyasını sergilemektedir. Sanatçının gelenekten faydalanması sadece şiirlerinin formunu etkilememiş Türkçeyi kullanma biçimine de etki etmiştir. Biçim ve içerik olarak gazel, kaside, na’t örnekleri yer almaktadır. Şairin eserdeki şiirleri biçimsel formları ve modern zamanların dilini yansıtmaları bakımından gelenek ile modern zamanların şiiri arasında bir köprü oluştururlar. Eserde özellikle bir na’t örneği taşıyan “Efendim” şiirinin bile tek başına sahip olduğu söz varlığı ile Türkçeye nasıl katkı sağladığı gözler önüne serilmiştir. İncelememiz sonucunda şairin özelde Divan-ı Niyaz adlı eserinde genelde ise tüm şiirlerinde “geleneğin kökleri”yle “gelecek”i birleştirme gayreti içinde olduğu anlaşılmış, bu hususta da şairin söz oyunlarının, kelime dünyasının etkili olduğu görülmüştür. Eserde şairin tercih ettiği kelimelerin bugünün dünyasınca açık ve anlaşılır olmasına karşılık taşıdıkları anlam derinliği bakımından zengin çağrışımlarla yüklü oldukları, Sehl-i mümteni, Tevriye gibi sanatlar barındırdıkları örneklerle ortaya konulmuştur. Çalışmamızda sanatçının söz konusu eserinde tespit ettiğimiz söz varlığı, şiir dilinin edebî zenginliğini, başka metinlerle kurduğu metinlerarası ilişkileri de gözler önüne sermektedir. Nitel bir araştırma yöntemi olan doküman incelemesi yöntemi ile gerçekleştirilen çalışmamız sonucunda 1980 sonrası Türk şiirinin güçlü kalemi Mürsel Sönmez’in gelenekten ve tasavvuftan beslenen, inançlı bir şiir dünyasına sahip olduğu şiir dilinin zenginliğine paralel olarak ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mürsel Sönmez, şiir dili, söz varlığı, gelenek.

Kaynakça

• Akay, Hasan (1996). Dilin Dili ve Şiirin Dili, İlmi Araştırmalar
• Aksan, Doğan (1995). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınları.
• Aksan, Doğan(1974). Dilbilim Açısından Şiir, TDK 1974, Sayı: 271 XXIX, S.558- 559 -1974
• Aktaş, Hasan (2002). Modern Türk Şiirinde Edebȋ Sanatlar, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları
• Aktulum, Kubilay (2000). Metinlerarası İlişkiler, Ankara: Öteki Yayınları
• Aydemir, M. (2014). Âsaf Halet Çelebi’nin şiirlerinde geleneğin izleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3, 219-239.
• Ayvazoğlu, Beşir (1992). Güller Kitabı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bilgegil, M. Kaya (1989), Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgât), İstanbul: Enderun Kitabevi
• Bilmen, Ömer Nasuhi (2007). Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlîsi ve Tefsiri, İstanbul: Bilmen Yayınevi ts., VIII, 4052; Cum’a Ali Abdulkâdir, Me’âlimu suveri’l-Kur’âni’l-Kerîm ve ittihâfâtu durerihî, Kâhire: el-İmân, II, 348.
• Dilçin, Cem(2016). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Eliot, T. S. (1990). Edebiyat üzerine düşünceler. (Çev. Prof. Dr. Sevim KANTARCIOĞLU). Ankara: Kültür Bakanlığı
• Huyugüzel, Ö. Faruk(2019). Eleştiri Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Dergah Yayınları.
• İnan, M.Akif.(2016). Edebiyat ve Medeniyet Üzerine, Ankara: Eğitimbirsen Yayınları
• Kaplan, Mehmet(1994).Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 2, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Karaca, Mehmet (1960). İzahlı Divan Şiiri Antolojisi, İstanbul: Gün Matbaası
• Macit, Muhsin, Soldan Uğur, (2011). Edebiyat Bilgi ve Teorileri El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Mengi, Mine (2009). Sehl-i Mümteni. TDV İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 36, s. 321-322). içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Mermer, Bayram, Ahmet, Yavuz (ed). Edebiyat Bilgi ve Kuramları, Nobel Akademik Yayıncılık, 1. Basım,2019.
• Okumuş, Salih (2010).Cumhuriyet Dönemi Ordulu Şairler Antolojisi, Ordu: Serüven Kitap
• Olgun, Tahir (1936).Edebiyat Lügati, İstanbul: Âsâr-ı İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı
• Pala, İskender (2012). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Saraç, M.A. Yekta(2006).Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Shils, Edward (2003). Gelenek nedir?. Doğu Batı Dergisi, (25): 101-131.
• Schimmel, Annemarie. (2001). İslam’ın Mistik Boyutları, (Çev. Ergun Kocabıyık) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Sönmez, Mürsel (2019). Divan-ı Niyaz, İstanbul: İstanbul Yayınları.
• Tatar, Taner. (2000). Gelenek ve Gelecek . Istanbul Journal of Sociological Studies , 0 (26) , 199-215 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusoskon/issue/9524/119003
• Uludağ, Süleyman. (1993). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Marifet Yayınları