Mustafa Kutlu’nun gezi kitaplarına göre İstanbul’u

Yıl 2023, Sayı: Ö12, 261 - 271, 23.07.2023

Ahmet Koçak

https://doi.org/10.29000/rumelide.1330468

Öz

Türk edebiyatında edebi bir tür olarak gezi/seyahat yazıları, yazarının ziyaret ettiği, bulunduğu yerlerdeki özellikleri edebi bir üslupla yazıya aktarması bakımından son derece önemli metinlerdir. Gez yazıları, yazarın yaşadığı yerden şu ya da bu sebeple gittiği başka bir şehri, ülkeyi, kıtayı konu olabileceği gibi aynı şehrin içindeki bir seyahatini de ele alabilir. İstanbul, tarihi ve kültürel mirası ile gezi yazıları içinde önemli bir konumdadır. İstanbul konulu gezi yazıları ele alındığında Türk Edebiyatı’nın önemli hikâyecilerinden birisi olan Mustafa Kutlu’nun kaleme almış olduğu “İstanbul Gezi Yazıları -1- Topkapı’dan Topkapı’ya, İstanbul Gezi Yazıları -2- Haliç ile Çepeçevre İstanbul ve İstanbul Gezi Yazıları -3- Boğaziçi” başlıklı üç eseri, İstanbul’un tarihi ve kültürel yapısının incelenmesi açısından kaynak olabilecek niteliktedir. Yazar eserlerinde İstanbul’a geldiği tarihten itibaren gezdiği birbirinden farklı mekânları kendine has bir üslup ile tanıtmıştır. Eserlerde öne çıkan en belirgin özellik mekânların tasvirinin salt gözleme dayalı olmamasıdır. Gözlemlere yazarın perspektifinden yorumlar eşlik etmekte ve yer yer düşülen dipnotlarla okuyucunun mekânlar hakkında daha geniş bilgilere sahip olması sağlanmaktadır. Sade bir üslupla İstanbul yazılarını kaleme alan Kutlu, adeta okuyucuya metinler üzerinden canlı bir İstanbul seyahatine çıkartır. Bu çalışmada Mustafa Kutlu’nun bahsi geçen eserleri incelenmiş, gezilen mekânların tasnifi yapılarak hangi semtleri, hangi mekânları öne çıkarttığı tespit edilmiş ve gezi yazısı türü çerçevesinde analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kutlu, İstanbul, İstanbul Gezi Yazıları, Boğaziçi, Topkapı

Kaynakça

• Ahmet Midhat Efendi (1309/1892), Sayyadâne Bir Cevelan, İstanbul: Kırk Ambar.
• Ahmet Mithat Efendi (2015), Avrupa’da Bir Cevelan, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Asiltürk, Bâki (2000), Osmanlı Seyyahlarının Gözüyle Avrupa, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (2003), Divanyolu: Bir Caddenin Hikayesi Fethin 550. Yılına Armağan, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ayvazoğlu, B. (2003), Geceleyin Dersaadet, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (2010), Dersaadet’in Kalbi Beyazıt, İstanbul: Heyamola Yayınları.
• Beyatlı, Y. K. (1974), “Bir Başka Tepeden”, Kendi Gök Kubbemiz, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü.
• Coşkun, Menderes, “Seyahatname, Türk Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, C. 37, s. 13-16.
• Ercilasun, Bilge (1996), Ahmet İhsan Tokgöz, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Findley, Carter V. (1999), Ahmed Midhat Efendi Avrupa’da, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Işık, K. A. (2019), Mustafa Kutlu Hikayelerinde Kentli İnsan Olmak, İstanbul: Dergah Yay.
• İlgüner, Mücteba (1995), “Evliya Çelebi”, Türkiye Diyanet Vakfı islam Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, C.11, s. 529-533.
• Koçak, A. (2016), “İstanbul Sahillerinde ‘Kayıkla Bir Cevelan”, Osmanlı İstanbulu IV, ed. Feridun M. Emecan, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, k İstanbul 2016, s. 609-632.
• Koçak, A. (2020), “Bir Osmanlı Aydını Ahmet İhsan Avrupa’yı Nasıl Gördü Ya da Bir Osmanlı Aydınının Avrupa İzlenimleri”, Servet-i Fünûn Dergisi ve Servet-i Fünûn Topluluğu Edebiyatı, ed. Ali Kurt, Akademik Kitapları Yayınları, İstanbul, 2020, s. 69-103.
• Kutlu , M. (2021a). İstanbul Gezi Yazıları -1- (1986) Topkapı'dan Topkapı'ya. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kutlu, M. (2021b). İstanbul Gezi Yazıları -2- (1989) Haliç ile Çepeçevre İstanbul. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kutlu, M. (2022). İstanbul Gezi Yazıları -3-(1992-93) Boğaziçi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Örgen, E. (2011), “Edebiyat Tarihleri ve Gezi Türü”, Hece Gezi Özel Sayısı, S. 174-175-176, Haziran- Temmuz-Ağustos 2011, s. 141-144.
• Taner, H. (1984), Berlin Mektupları : Viyana’nın Atlattığı Vartalar (Gezi Notları), Ankara : Bilgi Yayınevi.
• Tanpınar, A. H. (2006), XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 3. bs. İstanbul: YKY.
• Tanpınar, A. H. (2016), Beş Şehir, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tezcan, Nuran (2009), “Seyahatname”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, C. 37, s. 16-19.
• Yirmisekiz Mehmed Çelebi, Paris’te Bir Osmanlı Sefiri: Yirmisekiz Mehmed Çelebi’nin Fransa Seyahatnamesi, haz. ve sad.: Şevket Rado, 7. bs. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.