Japonca ve Türkçe yansıma ikilemelerin fonosemantik açıdan karşılaştırmalı olarak incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: Ö12, 580 - 594, 23.07.2023

Cahit Kahraman Ayşe Özkan Akdağ

https://doi.org/10.29000/rumelide.1330577

Cited By: 1

Öz

Dilin betimleme gücünü ortaya koyan yansıma kelimeler, doğadaki sesleri taklit ederek ve dile yansıtarak oluşmuş sözcüklerdir. Yansıma ikilemeler ise yansıma kelimelerle kurulan; süreklilik, pekiştirme, ahenk katma, ses ve söz benzerliği sağlayarak doğal sese daha çok yaklaşma, iki kelimeyle bir kavramı adlandırma, ortak yeni bir anlam elde etme görevleriyle anlama dahil olan ikilemelerdir. Yansıma kelimelerle kurulan ikilemelerde, kelime grubunda yer alan sözcükleri oluşturan sesler, ses düzeni ve anlam arasındaki ilişki nedenli ve dereceli bir nitelik göstermektedir. Bu tür kelime birliklerinde seslerin farklı dereceleri, ögelerdeki ünlü/ünsüz değişimi veya birtakım eklerle genişletilerek gösterilir. Ses ve anlam arasında fonosemantik açıdan nedenli bir ilişki olup-olmadığı bugüne değin başta dilbilimciler olmak üzere pek çok araştırmacı tarafından tartışılmıştır. Bugün bu konudaki tartışmalar halâ devam etse de yansıma sözcükler ve anlam arasındaki ilişki çoğu araştırmacı tarafından kabul görmüştür. Çağdaş Türkiye Türkçesi ve Japonca, bünyelerinde yansıma kelime ve yansıma ikileme barındıran ve bu tür kelime örnekleri bakımından zengin içeriğe sahip iki dildir; bu iki dilde yer alan yansıma ikilemeler, benzer bazı özellikleriyle dikkat çekmektedir. Çağdaş Türkiye Türkçesi ve çağdaş Japoncadan yansıma ikilemeler derlenerek bu alandaki dil malzemesinin ortaya konması; derlenen örneklerin fonosemantik açıdan karşılaştırmalı olarak incelenmesi ve benzer/farklı özelliklerinin belirlenmesi ile karşılaştırmalı dil çalışmalarına katkıda bulunulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

yansıma kelime, karşılaştırmalı dil, giongo, gitaigo

Kaynakça

• Aksan, D. (1977). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim (Cilt I). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2014). Anadilimizin söz denizinde (3. baskı). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Akyalçın, N. (2007). Türkçe ikilemeler sözlüğü: Tanıklı. Ankara: Anı Yayınları.
• Amanuma, Y. (1974). Giongo gitaigo jiten. Tokyo: Tokyodo.
• Atōda, T. ve Hoshino, K. (1995). Tadashii imi to yōhō ga wakaru giongo gitaigo tsukaikata jiten. Tokyo: Sōtakusha.
• Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin grameri (9 baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Başkan, Ö. (2003). Bildirişim: İnsan dili ve ötesi. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Demircan, Ö. (1996). Türkçenin sesdizimi. İstanbul: Der Yayınları.
• Demircan, Ö. (1997). Türkçede nedenli göstergeler: Yansımalarda anlamlama. K. İmer, ve N. E. Uzun (Ed.), VIII. Uluslararası Türk dilbilimi konferansı bildirileri 7-9 Ağustos 1996 içinde (s. 191-206). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını.
• Ercilasun, A. B. (2021). Dilin doğuşu ve evrimi: Basamak teorisi. Dil Araştırmaları (29), 1-17.
• Eren, H. (1953). Onomatopée'lere ait notlar. Türkiyat Mecmuası, 10, 55-58.
• Ergin, M. (2007). Türk dil bilgisi (3 baskı). İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
• Hatiboğlu, V. (1981). Türk Dilinde ikileme (2. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hengirmen, M. (1999). Dil bilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi.
• Hinata, S. (1986). Manga no giongo gitaigo. Nihongogaku Temmuz Sayısı, Meiji Shoin
• Hira, M. (2020). Ugoki o arawasu manga no onomatope: Aruku-hashiru o rei ni. Doshisha University Nihongo Kenkyu, 17, s. 19-37.
• İmer, K., Kocaman, A., ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Karaağaç, G. (2013). Türkçenin ses bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karahan, L. (2008). Tekrar gruplarında ünlü düzeni-anlam ilişkisi üzerine. E. Arıkoğlu (Ed.), Prof. Dr. Ahmet B. Ercilasun armağanı içinde (s. 140-148). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kindaichi, H. (1978). Giongo gitaigo no tokuchō, giongo gitaigo jiten. Tokyo: Kadokawashoten
• Koca, E. (2013). Divanü Lûgati’t-Türk’teki yansımalı sözcüklerin görev ve anlamlarına göre sınıflandırılması. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi (36), 55-71.
• Kubbealtı lugatı. Erişim adresi: http://lugatim.com/
• Ono, M. (2018). Kurabete wakaru onomatope. Tokyo: Toyōkan.
• Ono, M. (2009). Onomatope ga aru kara nihongo wa tonoşii giongo no yutakano sekai. Tokyo: Heibonsha.
• Ono, M. (2011). Giongo gitaigo 4500 nihongo onomatope jiten (2. baskı). Tokyo: Shogakukan.
• Ötüken Türkçe sözlük, Erişim adresi. http://www.otukensozluk.com/hosgeldin
• Mikami, K. (2003). Nihongo kyoiku ni okeru onomatope shido no genjou to sono housaku (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Waseda Üniversitesi, Tokyo.
• NPO Tagengotadoku. (2015). Japanese graded readers (Level.0, Vol. 2, No. 7). Tokyo: ASK.
• Saussure, F. d. (1998). Genel dilbilim dersleri. (B. Vardar, Çev.). İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Shinmura, İ. (2009). Kōjien. Tokyo: İwanami Shoten
• So, K. (2021). Onomatope no saininshiki to nihongokyouiku he no donyu no arikata nicchyu taisho kenkyu ni motozuite. Soka University Bulletin, 42, 379-401.
• Tajima, K. (2006). Onomtope giongo gitaigo ni tsuite, Kansai Gaikokugo Daigaku Ryugakusei Bekka Nihongo Kyoiku Ronshu, vol.16, Kansai Gaikogugo University
• Tekmen, A. ve Takano, A. (2007). Japonca Dilbilgisi (2. baskı). Ankara: Engin Yayınevi.
• Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Türkay, K. (1978). Kaşgarlı'nın derlediği yansıma sözcükler. Ömer Asım Aksoy armağanı içinde (s. 241-257). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Üçok, N. (1951). Fonemlerin özellikleri üzerine bir deneme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya-Fakültesi, 9(4), 363-380.
• Yamaguchi, N. (2005). Komikku sekai no giongo gitaigo, Tsukishima Hiroshi Hakushi Sanju Kinenkai Kokugo Gakuronshu, s.732-761. Kyukoshoin
• Zülfikar, H. (2018). Türkçede ses yansımalı kelimeler: İnceleme, sözlük (2 baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.