Düşünsel bir yolculuk: Çocuklar için felsefe

Yıl 2023, Sayı: 36, 368 - 388, 21.10.2023

Güliz Şahin

https://doi.org/10.29000/rumelide.1369085

Öz

Çocuklarla gerçekleştirilen felsefe uygulamalarının okul öncesi dönemden başlayarak eğitim müfredatının her kademesinde yer almasının ve istikrarlı biçimde ders sürecine dahil edilmesinin gerekliliği öngörülse de içinde yaşadığımız coğrafyada benzer bir uygulama sürecine -devlet okulları özelinde- henüz rastlanmamaktadır. Çocuklarda bağımsız düşünce ve davranış geliştirmeyi destekleyen çocuklar için felsefe uygulamaları, son dönemlerde alan yazınında oldukça değerli bir yazın ve uygulama alanına sahip olmuştur. Bu alan temelde felsefe tarihi, filozofların yaşam öyküleri ya da akademik bir felsefî arka planı oluşturmaktan ziyade felsefî diyaloglar geliştirerek çocukların özgün düşünme becerilerini harekete geçirmeyi ve etkin kılmayı amaçlayan, onları merak duymaya, soru sormaya, yeni düşünceleri keşfetmeye ve düşünme üzerine yeniden düşünmeye teşvik eden bir düşünme eğitimi sürecidir. Bu kapsamda kuramsal bir derleme sunmak amacıyla gerçekleştirilen çalışma; çocuklar için felsefe pedagojisini temel alarak çocuklar için neden değerli bir uygulama alanı olduğunu teorik bir zeminde ele almayı ve birtakım öneriler sunmayı hedeflemektedir. Bu doğrultuda öncelikle çocukların düşünme becerilerini geliştirmeyi amaçlayan çocuklar için felsefe pedagojisine yer verilmiştir. Ardından sırasıyla bu eğitim sürecinde temel alınan eleştirel, yaratıcı, işbirlikçi ve özenli düşünme becerilerine, soruşturan topluluk oluşturma sürecine, bu süreçte ele alınan -temel felsefi sorun, uyaran, kolaylaştırıcı, değerlendirme aşaması, ölçme ve değerlendirme- temel unsurlara, sokratik diyalog oluşturma sürecine, ana hatlarıyla ve uygulama basamaklarıyla çocuklar için felsefe uygulamalarında kullanılan metotlardan en sık tercih edilenlerine sırasıyla yer verilmiştir. Söz konusu araştırmanın çocuklarla çalışan eğitimcilere, ebeveynlere, çocuklar için felsefe uygulayıcılarına ve bu konuda çalışan akademisyenlere süreçte rehberlik edeceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Temel eğitim, çocuklar için felsefe, düşünme becerileri, çocuk edebiyatı

Kaynakça

• Aytaç, K. (2012). Avrupa eğitim tarihi. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Barahal, S. L. (2008). Thinking about thinking. Phi Delta Kappan, 90(4), 298-302.
• Başerer, D. (2021). Düşünme eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Bıyıklıoğlu, Z. (2021). Sokrates, bildiğim bir şey var, o da hiçbir şey bilmediğimdir, insanın kendini keşfetme felsefesi. (8. Baskı). İstanbul: Destek Yayınları.
• Boote, D. N. ve Beile, P. (2005). Scholars before researchers: On the centrality of the dissertation literature review in research preparation. Educational Researcher, 34(6), 3-15. doi: 10.3102/0013189X034006003
• Brookhart, S. M. (2021). Sınıfınızda üst düzey düşünme becerilerini nasıl belirlersiniz? (Çev.Ed. E. C. Aybek). Ankara: Nobel Akademi.
• Canpolat, T. (2019). Sabahattin Âli’nin “İçimizdeki Şeytan” romanında Nietzsche ve Levinas gerilimi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Çotuksöken, B. (2016). “Özenli Düşünmek, Dili Özenli Kullanmak ve Fark Yaratmak”, Hürriyet Gazetesi, 24 Nisan 2016. http://www.hurriyet.com.tr/egitim/ozenli-dusunmek-dili-ozenli-kullanmak-ve-fark-yaratmak-40093698
• Daurer, D. (1999). Staunen, Zweifeln und Betroffensein. Mit Kindern Philosophieren, Basel: Weinheim.
• Demircioğlu, A. (2018). Eleştirel düşünme eğitimi. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Dewey, J. (1910). How we think?. Boston: D. C. Heath & Co. Publisher.
• Direk, N. (2006). Filozof çocuk. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• D'Olimpio, L. ve Teschers, C. (2016). Philosophy for children meets the art of living: A holistic approach to an education for life. Philosophical Inquiry in Education, 23(2), 114–124. doi: 10.7202/1070458ar
• Fisher, A. (2005). Thinking skills and admission to higher education. A special paper, commissioned by the University of Cambridge Local Examinations Syndicate and produced by centre for research in critical thinking, University of East Anglia.
• Fisher, R. (2008). Teaching thinking (3rd ed.). Bloomsbury Publishing.
• Gökberk, M. (2019). Felsefe tarihi. (32. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Higgins S, Hall E, Baumfield V. ve Moseley D. (2005). A meta-analysis of the impact of the implementation of thinking skills approaches on pupils. In Research Evidence in Education Library. London: EPPI Centre, Social Science Research Unit, Institute of Education, University of London.
• Jackson, T. E. (2001). The art and craft of “Gently Socratic” inquiry. Developing minds: A resource book for teaching thinking, 3.
• Jackson, T. E. (2013). Philosophy in schools: an introduction for philosophers and teachers. (Edt. Goering, S., Shudak, N.J., & Wartenberg, T.E.). Routledge. doi: 10.4324/9780203082652
• Jackson, T. E. (2017). Introduction to P4C. Gently socratic inquiry. University of Hawai'i/Mānoa Uehiro Academy.
• Johnson, D.W. ve Johnson, R.T. (2002) Learning together and alone: Overview and meta‐analysis, Asia Pacific Journal of Education, 22:1, 95-105, doi: 10.1080/0218879020220110.
• Kennedy, D. (2015). Practicing philosophy of childhood: Teaching in the (r)evolutionary mode. Journal of Philosophy in Schools, 2(1), 1–14.
• Kestel, M. (2022). Eleştirel düşünme becerisi: Bir meta analiz çalışması. (Yayınlanmamış doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Kizel, A. ve Lee, J. (2016). Philosophy with children as an educational platform for self-determined learning, Cogent Education, 3:1. doi: 10.1080/2331186X.2016.1244026
• Kurnaz, A. (2020). Eleştirel düşünme öğretimi etkinlikleri. (4. Baskı). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Levine, M. (2005). Her çocuk başarabilir. (Çev. Z. Babayiğit). İstanbul: Boyner Yayınları.
• Lipman, M., Sharp, A. M. ve Oscanyan, F. S. (1980). Philosophy in the classroom. Philadelphia: Temple University Press.
• Lipman, M. (1988). Critical thinking: What can it be?, Institute for critical thinking Resource Publication Series 1, no:1, Montclair State College.
• Matthews, G. B. (1994). The philosophy of childhood. USA: Harvard University Press.
• McCall, C. C. (2017). Düşünmeyi Dönüştürmek: İlk ve Orta Sınıflarda Felsefi Sorgulama (Çev. ed. K. Gülenç ve N. P. Boyacı). Ankara: Nobel Akademi.
• McGregor, D. (2007). Developing Thinking; Developing Learning. NewYork, USA: Open University Press.
• McKnown, K. (1997). Fostering critical thinking. USA: A Research Paper to Air Command and Staff College.
• Mohr Lone, J. (2017). Filozof Çocuk. (Çev. Gülsün Arıkan). İstanbul: Sola Yayınları.
• Mynbayeva A, Sadvakassova Z. ve Akshalova, B. (2017). Pedagogy of the twenty-first century: Innovative teaching methods. New Pedagogical Challenges in the 21st Century. doi: 10.5772/intechopen.72341
• Onwuegbuzie, A. J., Collins, K. M. T., Leech, N. L., Dellinger, A. B. ve Jiao, Q. G. (2010). A meta-framework for conducting mixed research syntheses for stress and coping researchers and beyond. In G. S. Gates, W. H. Gmelch, & M. Wolverton (Series Eds.) & K. M. T. Collins, A. J. Onwuegbuzie, & Q. G. Jiao (Vol. Eds.), Toward a broader understanding of stress and coping: Mixed methods approaches (pp. 169-211). The Research on Stress and Coping in Education Series (Vol. 5). Charlotte, NC: Information Age.
• Özcan, S., Sallabaş, E. ve Akgül, S. (2022). Okuma eğitiminde P4C temelli soru sorma eğitiminin iş birlikli öğrenmeye etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2), 327-346. doi: 10.16916/aded.1076737
• Özdemir, Ö. (2021). Felsefe sınıfı, ilkokul öğretim programıyla bütünleştirilmiş çocuklarla felsefe. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Philosophy for Children Practitioner Handbook. (2008). Montclair State University The Institute for the Advancement of Philosophy for Children.
• Pritchard, M. S. (1991). On becoming a moral agent: From Aristotle to Harry Stottlemeier. Thinking: The Journal of Philosophy for Children. 9/2, ss.16-24.
• Scruton, R. (2019). Akıllı kişiler için felsefe rehberi. (Çev. Eşref Armağan Eşkinat). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Seon-Hee, J. (2014). Literacy: Constructing meaning through philosophical ınquiry. Analytic Teaching, 21(1).
• Sharp, A. M. (1991). The community of ınquiry, education for democracy. Thinking: The Journal of Philosophy for Children. 9, 2, ss.31-37. doi: 10.5840/thinking19919236
• Sharp, A. M. (2007). Education of the emotions in the classroom community of inquiry. Gifted Education International, 22(2–3), 248–257. doi: 10.1177/026142940702200315
• Soller, A. (2001). Supporting social interaction in an intelligent collaborative learning system. International journal of artificial intelligence in education, 12(1), 40-62.
• Sormaz Öğüt, F. (2019). Felsefi düşünmenin önemi ve çocuklar için felsefe (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Splitter, L. (2011) Identity, citizenship and moral education, Educational Philosophy and Theory, 43:5, 484-505. doi: 10.1111/j.1469-5812.2009.00626.x
• Splitter, L. J. ve Sharp, A. M. (1995). Teaching for better thinking: The classroom community of inquiry. Australia: Australian Council for Educational Research, Ltd.
• Topping, K. J, Trickey, S. ve Cleghorn, P. (2019). Educating students to think: The contribution of philosophical inquiry (in A Teacher’s Guide to Philosophy for Children). New York: Routledge. doi: 10.4324/9780429401879
• TDK. (2023). Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları. https://sozluk.gov.tr/
• Underwood, M. K. ve Wald, R. L. (1995). Conference-style learning: A method for fostering critical thinking with heart. Teaching of Psychology, 22(1), 17-21.
• Worley, P. (2019). Felsefe makinesi. (Çev. Tuğçe Büyükuğurlu). İstanbul: Paraşüt Kitap