Metinlerarasılık bağlamında çeviri: Kurt Vonnegut’ın Mezbaha 5 adlı romanı üzerine bir uygulama

Yıl 2023, Sayı: 36, 1549 - 1560, 21.10.2023

Arzu Yetim

https://doi.org/10.29000/rumelide.1369591

Öz

Metinlerarası unsurların yer aldığı edebi metinlerin çevirileri, karşılaştırmalı edebiyat ve çeviribilimin verilerinden yararlanılan disiplinler arası bir incelemeye olanak sağlamaktadır. Amerikalı yazar Kurt Vonnegut Jr.'ın eseri Mezbaha 5: ya da Çocukların Haçlı Seferi, Ölümle Zoraki Dans (1969) metinlerarası unsurlar bakımından oldukça zengindir. Romanda, edebiyat eserlerinden gazetelere, sinemadan tiyatroya, İncil’den popüler şarkılara, yazarlardan politikacılara, tarihi olaylardan güncel olaylara kadar pek çok gönderge bulunmaktadır. Metinlerarası unsurların çevirisi sorunsalı özellikle postmodern romanların çevirisinde ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda postmodern eserlerin metinlerarasılık-çeviribilim ilişkisinin incelendiği çalışmalar için uygun kaynak oluşturduğu söylenebilir. Bu çalışmanın amacı, Kurt Vonnegut’a ait postmodern bir roman olan Mezbaha 5’in orijinal dili olan İngilizceden Türkçeye çevirisinde yer alan göndergelerin çevirileri metinlerarasılık-çeviribilim ilişkisi bağlamında incelemektir. Çalışma, kaynak eserin aynı erek dilde farklı zamanlarda, farklı çevirmenler yapılan üç çevirisine odaklandığından yeniden çeviri çalışmaları kapsamına dahil edilebilir. İncelemede yer verilecek göndergeler edebi eserlere yapılan anıştırma ve göndermelerle sınırlandırılmıştır. Çalışmada eserin E Yayınları tarafından 1975 yılında basılan ve Ali Şan tarafından gerçekleştirilen Türkçe çevirisi, 2015 yılında April Yayınları tarafından basılan Algan Sezgintüredi’ye ait Türkçe çevirisi ile 2021 yılında Can Yayınları tarafından basılan ve çevirisi Hamdi Koç’a ait olan üç çeviri eser temel alınmıştır. Eserin M. Barlas Çevikus tarafından çevrilen ve Dost Kitabevi’nin 2007 yılına ait baskısı tükendiğinden çalışmada yer verilememiştir.

Anahtar Kelimeler

Kurt Vonnegut, metinlerarasılık, çeviri, Mezbaha 5, karşılaştırmalı edebiyat

Kaynakça

• Aktulum, Kubilay. (2000). Metinlerarası İlişkiler, Ankara: Öteki Yayınevi.
• Alawi , Nabil (2010). “Intertextuality and Literary Translation between Arabic and English”, An-Najah Univ. J. of Res. (Humanities), Vol. 24(8), 2437-2456.
• Osimo, Bruno. (2004). Çeviri Kursu: 17. Çeviribilim-İkinci bölüm, (Çev. Nevin Özkan), Erişim: http://courses.logos.it/pls/dictionary/linguistic_resources.cap_1_17?lang=tr,
• Jadwe, Majeed U. (2009). “Intertextuality, Autobiography & the Politics of Narrative Self- Fashioning in Kurt Vonnegut’s Slaughterhouse- Five”. مجلة جامعة الانبار للعلوم الإنس ISSN 1995-8463s. 33-46
• Klimovich, N. (2014). “Phenomenon of Intertextuality in Translation Studies”. Journal of Siberian Federal University. Humanities & Social Sciences 2 (2014 -7) 255-264.
• Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting, and the Manipulation of Literary Fame. London:Routledge.
• Sabziyeva, M. (2020). Metinlerarasılık Bağlamında Çeviribilim. Lambert Academic Publishing.
• Salo-oja, Mari. (2004). “Lost In Translation? Translating allusions in two of Reginald Hill’s Dalziel & Pascoe Novels”. Master’s Thesis Department of English University of Helsinki.
• Schäffner, Christina (2012) Intercultural intertextuality as a translation phenomenon, Perspectives, 20:3, 345-364, DOI: 10.1080/0907676X.2012.702402
• Venuti, L. (2009). Translation, Intertextuality, Interpretation. Romance Studies. c. 27. s. 3:157-173.
• Vonnegut, Kurt, Jr. (1975). Mezbaha 5: ya da Çocukların Haçlı Seferi, Bir Erin Ölümle Dansı. (Çev. Ali Şan). İstanbul: E Yayınları
• Vonnegut, Kurt, Jr. (1999). Slaughterhouse-Five, or The Children's Crusade: A Duty-Dance with Death. New York: Dell Publishing.
• Vonnegut, Kurt. (2015). Mezbaha Beş: veya Çocukların Haçlı Seferi, Ölüme Ödenen Bir Dans Borcu. (Çev. Algan Sezgintüredi). İstanbul: APRIL Yayıncılık.
• Vonnegut, Kurt. (2021). Mezbaha Beş: veya Çocukların Haçlı Seferi, Ölüme Zorunlu Bir Dans. (Çev. Hamdi Koç). İstanbul: Can Yayınları.
• Yong, L.- Yu, G. (2020). Intertextuality Theory and Translation. Theory and Practice in Language Studies, Vol. 10, No. 9, pp. 1106-1110, September 2020 DOI: http://dx.doi.org/10.17507/tpls.1009.14
• Taş, S. (2015). Yan-metinsellik ve Metinlerarasılık Odağında Yeniden Çeviriler: İki Distopik Roman. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi.