3 ve 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin Ateşman ve Çetinkaya-Uzun okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 36, 153 - 171, 21.10.2023

Yusufhan Yokuş , Funda Örge Yaşar

https://doi.org/10.29000/rumelide.1372336

Cited By: 1

Öz

Öğrencilerin okuma, matematik ve fen alan becerileri ile okuryazarlıklarını ölçmek amacıyla Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından geliştirilen Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programının (PISA) 2018 yılı verilerine göre, öğrencilerimizin okuma becerilerinde görülen artışa rağmen sonuçların henüz istenilen seviyede olmadığı aşikârdır. Okuma becerisi; okunabilirlik, anlaşılabilirlik ve okunaklık kavramlarını içeren bir süreçtir. Bu kavramlardan biri olan okunabilirlik, metinlerin kolay mı yoksa zor mu anlaşıldığını belirlemek amacıyla kullanılabilecek bir kıstastır. Bu kıstası Türkçe ders kitaplarına metin seçerken dikkate almak, öğrencilerin okuma becerilerini geliştirmede yararlı olacaktır. Okunabilirlik düzeylerinin belirlenmesinde çeşitli formüller kullanılmaktadır. Bu çalışma, Türkçe dersi kapsamında 3 ve 4. sınıflarda okutulan Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici ve hikâye edici metinlerin Ateşman ile Çetinkaya-Uzun okunabilirlik formüllerine göre incelenmesini amaçlamaktadır. Bu bağlamda Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan ve 2022-2023 eğitim öğretim yılında 3 ve 4. sınıflarda okutulan Türkçe ders kitaplarında yer alan bilgilendirici ve hikâye edici metinler tespit edilmiş, şiir ve dinleme metinleri ise kapsam dışı tutulmuştur. Ardından metinler, Ateşman ve Çetinkaya-Uzun okunabilirlik formülleri ile incelenerek ilgili metinlerin okunabilirlik puanları ve okunabilirlik düzeyleri saptanmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizini temel alan ve betimsel niteliklere dayanan tarama modelinde yapılandırılmıştır. İncelenen 3 ve 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin Ateşman Okunabilirlik Formülüne göre “orta güçlükte”, Çetinkaya-Uzun Okunabilirlik Formülüne göre “eğitsel okuma” düzeyinde olduğu saptanmıştır. Türkçe ders kitaplarında sadece “kolay” veya “orta güçlükte” metinler yerine tüm düzeylerde metinlere yer vermek, öğrencilerin okuma becerisini geliştirmek adına yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe ders kitapları, metin, okunabilirlik, okunabilirlik puanı ve düzeyi

Kaynakça

• Acar, S. (2022). Ana dili Türkçe ders kitapları ile iki dillilere Türkçe öğretimi ders kitaplarının okunabilirlik yönünden karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arslan, K., & Bay, Y. (2022). İlkokul 1-4. sınıflar Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(2), 488-504. DOI: 10.54979/turkegitimdergisi.1176597.
• Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, (58), 71-74.
• Bağcı Dağdeviren, Ş., & Küçüktepe, C. (2022). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki serbest okuma metinlerinin okunabilirlik düzeylerinin farklı yaklaşımlara göre hesaplanması ve karşılaştırılması. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 17-34.
• Bağcı, H., & Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28. DOI: 10.16916/aded.15997.
• Baki. Y. (2019). Türkçe dersi 8. sınıf kitabındaki metinlerin okunabilirliği. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 5(1), 30-46. DOI: 10.31464/jlere.528298.
• Baş, B., & İnan Yıldız, F. (2015). 2. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61.
• Batur, Z., & Özcan, H. Z. (2020). Readability levels of texts in the sixth grade Turkish text books. Azerbaijan Journal of Educational Studies, 690(1), 217-230. DOI: 10.29228/edu.103.
• Bora, A., & Arslan, M. A. (2021). Türkçe ders (5, 6, 7, 8) kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(1), 222-236.
• Bozlak, Ü. G. (2018). 2016-2017 ve 2017-2018 eğitim ve öğretim yıllarında 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Uzun-Çetinkaya formülü ile okunabilirlik düzeyleri/ düzeylerinin incelenmesi. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 14(6), 209-234. DOI: 10.31126/akrajournal.357526.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E. Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (29. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Chall, J. S. (1988). Readability: Its past- The beginning years. B. L. Zakaluk & S. J. Samuels (Eds.), in Readability: Its Past, Present, and Future (pp. 2-13). Newark: International Reading Association.
• Coşkun, K. (2021). Sekizinci sınıf Türkçe ders kitabındaki okuma metinlerinin okunabilirlik düzeyinin değerlendirilmesi. International Journal of Language Academy, 9(1), 66-77. DOI: 10.29228/ijla.48401.
• Çakıroğlu, O. (2015). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin öğrenme güçlüğü olan öğrenciler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 14(2), 671-681. DOI: 10.17051/io.2015.31984.
• Çarkıt, C., & Bahadır, H. İ. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitapları Millî Mücadele ve Atatürk teması metinlerinin okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Cumhuriyet International Journal of Education, 11(1), 103-111. DOI: 10.30703/cije.949768.
• Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çetinkaya, G., & Uzun, L. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özellikleri. H. Ülper (Ed.), Türkçe ders kitabı çözümlemeleri içinde (5. Baskı, s. 141-153). Ankara: Pegem Akademi.
• Çıplak, G., & Balcı, A. (2022). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliğinin incelenmesi. RumeliDE Journal of Language and Literature Studies, (30), 170-187. DOI: 10.29000/rumelide.1193033.
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A., & Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 206-219.
• Demir Atalay, T. (2018). Okuma becerisinin temel kavramları. S. Alyılmaz ve B. Ürün Karahan (Ed.), Okuma eğitimi içinde (s. 1-36). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demir, M. ve Çeçen, M. A. (2013). İlköğretim I-V. sınıflar Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Millî Eğitim, (197), 80-94.
• DuBay, W. H. (2004). The principles of readability. Retrived (26.08.2023), from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED490073.pdf
• Faller, J. M. V. (2018). Extant readability tools online for classroom utilization. International Journal of English and Education, 7(4), 102-113.
• Gökgül, M., & Bayram, B. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki serbest okuma metinlerinin okunabilirlik düzeyleri. Asya Studies, (21), 85-96. DOI: 10.31455/asya.1118710.
• Gözütok, F. D. (2021). Öğretim ilke ve yöntemleri (7. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Güneş, F. (2000). Çocuk kitaplarında okunabilirlik ilkeleri. Yaşadıkça Eğitim, (67), 35-40.
• Güven, A. Z. (2014). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin metinsellik ölçütlerine göre değerlendirilmesi. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(8), 517-535. DOI: 10.7827/TurkishStudies.7327.
• İskender, E. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin kelime ve cümle yapılarıyla okunabilirlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Kaftan Ayan, H., Arslan, Ü., Kul, S., & Yılmaz, N. (2021). İlkokul Türkçe ders kitabı 4. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Kara, Ş. (2004). Ana dil edinimi ve erken yaşta yabancı dil öğretimi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 295-314.
• Karadağ, Ö. (2021). Kelime öğretimi (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Karaduman, B. E., Özdemir, E., & Yılmaz, O. (2021). İlkokul Türkçe ders kitabı 3. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Karadüz, A. (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3), 1566-1593. DOI: 10.7827/TurkishStudies.1572.
• Karataş, Z. (2017). Sosyal bilim araştırmalarında paradigma değişimi: Nitel yaklaşımın yükselişi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 68-86.
• Karatay, H. (2018). Okuma eğitimi- Kuram ve uygulama (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Karatay, H., Bolat, K. K., & Güngör, H. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik ve anlaşılabilirliği. JASSS The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6), 603-623. DOI: 10.9761/JASSS1770.
• Kurtoğlu Zorlu, Ö. (2015). Readability of primary school 3rd grade Turkish and social studies textbooks. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(3), 807-813. DOI: 10.24289/ijsser.279158.
• Lively, B. A., & Pressey, S. L. (1923). A method for measuring the “vocabulary burden” of textbooks. Educational Administration & Supervision, (9), 389-398.
• Lüle Mert, E. (2013). Türkiye’de kullanılan Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlikleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 87-98.
• Lüle Mert, E. (2018). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlikleri. International Journal of Language Academy, 6(1), 184-198. DOI: 10.18033/ijla.3866.
• MEB. (2021). Ders kitaplarında okunabilirlik. Ankara: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Mirzaoğlu, V., & Akın, E. (2015). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirliği üzerine bir inceleme. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5), 146-155.
• OECD. (2019). PISA 2018: Insights and Interpretations. Erişim: 01.10.2023, https://www.oecd.org/pisa/PISA%202018%20Insights%20and%20Interpretations%20FINAL%20PDF.pdf
• Ogur, E. (2022a). 2021-2022 öğretim yılında okutulan 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Turkish Studies- Educational Sciences, 17(5), 1135-1154. DOI: 10.7827/TurkishStudies.64283.
• Ogur, E. (2022b). 2021-2022 öğretim yılında okutulan 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 11(4), 1647-1664.
• Okur, A., & Arı, G. (2013). 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği. İlköğretim Online, 12(1), 202-226.
• Önder, E., Bozkurt, M., & Topçuoğlu Ünal, F. (2021). İlköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan metinlerin okunabilirlik seviyelerinin belirlenmesi. International Journal of Language Academy, 9(4), 34-46. DOI: 10.29228/ijla.51692.
• Özbay, M. (2003). Türkçe öğretiminde hedef-araç ilişkisinin ders kitabı örneğinde değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (13), 59-69.
• Özbek, A. B., & Ergül, C. (2018). İlkokul 4. sınıf ders kitaplarının okunabilirliklerinin değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 653-668. DOI: 10.17860/mersinefd.398401.
• Özçetin, K., & Karakuş, N. (2020). 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 175-190.
• Özdemir, S. (2016). Beşinci sınıf Türkçe ders kitabındaki öyküleyici ve bilgilendirici metinlerin okunabilirlik durumu. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 1(1), 33-46.
• Sağlam, D., İnce, M., & Eker, C. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitabının okunabilirlik seviyesi ve yaş düzeyine uygunluk açılarından değerlendirilmesi. Turkish Studies- Educational Sciences, 13(11), 1139-1151. DOI: 10.7827/TurkishStudies.13622.
• Şakiroğlu, Y. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6), 1827-1834. DOI: 10.18506/anemon.746147.
• Temur, T. (2003). Okunabilirlik (Readability) kavramı. Türklük Bilimi Araştırmaları, (13), 169-180.
• Tosunoğlu, M., & Özlük, Y. Ö. (2011). Okunabilirlik ve ilköğretim 1. sınıf Türkçe ders kitabındaki düz yazı metinlerinin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Millî Eğitim, 41(189), 219-230.
• Uslu Üstten, A. (2022). Okuma eğitiminin temel kavramları. Ü. Şen (Ed.), Dil eğitiminin temel kavramları içinde (4. Baskı, s. 69-96). Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zorbaz, K. Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), 87-101.