Arapça – Türkçe ardıl çeviri eğitiminde bellek etkinleştirme ve sürdürme stratejilerine yönelik pragmatik yaklaşımlar

Yıl 2023, Sayı: 36, 1164 - 1177, 21.10.2023

Sezer Yılmaz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1372419

Öz

Toplumlar iletişimlerinin büyük çoğunluğunu sözlü çeviriler üzerinden sürdürmektedirler. Ancak buna rağmen sözlü çevirileri konu edinen çalışmaların yazılı çevirilere oranla sınırlı olduğu, dolayısıyla çeviri alanında yapılan çalışmaların genellikle yazılı çeviriler ile ilgili olduğu görülmektedir. Bu çalışma, sözlü çevirinin bir türü olan ardıl çeviride literatürün sınırlı olduğu tespitinden hareketle; genelde çeviribilime özelde ise Arapça Mütercim-Tercümanlık alanına katkı sağlama ereğini taşımaktadır. Çalışmadaki diğer hedefler; ardıl çeviride belleğin nasıl geliştirilebileceğine ve en etkin şekilde nasıl kullanılacağına yönelik strateji ve teknikler geliştirmek, çeviri sürecinde çevirmenin karşılaşabileceği olası problemleri saptamak ve ardıl çeviri eğitiminde bu sorunlara yönelik çözüm önerileri üretmektir. Çalışmada öncelikle sözlü çevirinin ayırıcı özelliklerine kısaca yer verildikten sonra konu; ardıl çeviride evreler, dinleme türlerinin çeviriye etkisi, bellek işlevleri ve geliştirme stratejileri üzerinde sürdürülmüş, akabinde ardıl çeviride daha kaliteli çeviriler sunabilmek ve süreci kontrollü stresle yönetebilmek açısından gerekli bellek işlemleri ve bilişsel süreçler ele alınmıştır. Bu bağlamda çeviri ve bellek arasındaki ilişki ve eylem süresince izlenecek adımlar betimlendikten sonra çeviri sürecini kolaylaştıran etkin not alma tekniklerine, not almanın ardıl çevirideki yerine, çeviri süresince olası kriz durumlarında izlenecek stratejilere, çevirmenin ardıl çevirideki rolü ve sorumluluklarına değinilmiş, saptanan sorunlara yönelik çözüm önerileri geliştirilmiştir. Ayrıca Arapça-Türkçe akademik çeviri eğitiminde müfredat içeriği ve izlenecek adımlar ile ilgili önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ardıl çeviri, ardıl çeviride strateji ve teknikler, çeviri ve bellek ilişkisi, not tutma teknikleri

Kaynakça

• Aksoy, B. (1995). Sözlü Çeviri Eğitimine Bir Yaklaşım. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12/1-2, 14-36.
• Altay, A. (1991). Simultane Çeviri Eğitiminde Bir Yöntem. Hacettepe Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 251-259.
• Ashcraft, M. H. & Radvansky, G. A. (2010). Cognition. Boston: Prentice Hall.
• Atasoy, Okşan. 1997. “Sözlü Çeviri Eğitiminin Üniversite Sonrasına Aktarımı” Türkiye’de Çeviri Eğitimi Nereden Nereye. ed. Turgay Kurultay, İlknur Birkandan. 123-128. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Ateş, Ş. & Özsöz, B. (2018). Sözlü Çeviride Sözlü Dil. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 7/21, 895-906.
• Becel, A. (2014). Yabancilara Türkçe Öğretimi Için Geliştirilen Müzikal Beyin Eğitmeni: Earworm (S). Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3/3, 107.
• Bulut, A. (2022). Tercüme Hatası!?. (2. Baskı). İstanbul: Çeviribilim Yayınları.
• Ceylan, Y. & Ceylan, S. (2023). Yabancı Dil Olarak Arapça Öğretiminde Kavram Haritalarının Kullanılması. Şarkiyat Mecmuası - Journal of Oriental Studies, 42, 361-377.
• Ceylan, Y. (2023). Arapça Öğretiminin Kavramsal Çerçevesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Dergisi, 35, 1184-1189.
• Çinkılıç, R. (2023). Eş Zamanlı Çeviri (Arapça-Türkçe, Türkçe-Arapça) Derslerinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi II. Uluslararası Arap Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Kongresi Özet Kitapçığı, İstanbul, 35-37.
• Cihangir, Z. (2011). Kişilerarası İletişimde Dinleme Becerisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Cüceloğlu, D. (1998). İnsan ve Davranışı (8. Basım), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Diriker, E. (2005). Konferans Çevirmenliği Güncel Uygulamalar ve Araştırmalar. İstanbul: Scala Yayıncılık.
• Doğan, A. (2017). Sözlü Çeviri Çalışmaları ve Uygulamaları. Ankara: Hacettepe Siyasal Kitabevi.
• Durmuş, İ. (2018). Çeviri Sanatının Esasları. İstanbul: Akdem Yayınları.
• Eggen, P. & Kaouchak, D. (2001). Educational Psychology: Windows on Classrooms. New Jersey: Merrill Prentice Hall.
• el-Ḥarbî, M. ʿA. (2008). et-Terceme el-Fevriyye ve’d-Daʿve: el-Vakiʿ ve’t-Taṭalluʿât. Riyâḍ: el-Cemʿiyye es-Suʿûdiyye Li’s-Sunne Ve ʿUlûmihâ.
• Epçaçan, C. (2013). Temel Bir Dil Becerisi Olarak Dinleme ve Dinleme Eğitimi . Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 331-352.
• eş-Şeyḫî, Y. (2018). Muʿcem Muṣṭalaḥât Terceme Taḥrîriyye ve Şefeviyye, el-Erşîf el-ʿArabî el-ʿİlmî, 1-18.
• Gile, D. (1995). Basic Concepts and Models for Interpreter and Translator Training, Amsterdam: John Benjamins.
• Gillies, A. (2017). Note-taking for Consecutive İnterpreting: A Short Course. London: Routledge.
• Gürçağlar, Ş. T. (2011). Çevirinin ABC‟si. İstanbul: Say Yayınları.
• Hatipoğlu, R. (2023). Sözlü Çeviri Yetileri ve Tercümanlik Açisindan Önemi, Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 10/95,1151-1160.
• Işler, E. & Yıldız, M. (2018). Arapça Çeviri Kılavuzu. İstanbul: Akdem Yayınları.
• İşleyen, S., Karakulak, N., Şıklar, K. & Acar, B. (2022). Gelişimsel Dil Bozukluğu Olan Çocuklarda Sözel Bellek Süreçlerinin İncelenmesi. Dil Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi, 5/3, 322-338.
• Kingen, S. (2000). Teaching Language Arts in Middle Schools. New York: Routledge.
• Lu, L. & Chen, Y. (2013). A Survey of Short-term Memory in Consecutive Interpreting Course. International Academic Workshop on Social Science. 671-674.
• Özbay, M. (2005). Bir Dil Becerisi Olarak Dinleme Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Türkoğlu, S., Çetin, F. H., Tanır, Y. & Karatoprak, S. (2019). Çalışma Belleği ve Nörogelişimsel Hastalıklar. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 26/2, 52-62.
• Yemenici, A. (2019). Ardıl Çeviri Eğitiminde Dikkat Yönetimi ve Çalışma Belleği Dinamikleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö5), 297-313.
• Yılmaz, S. (2021). Çevirinin Estetik Boyutu. İstanbul: Akdem Yayınları.