İbrahim Tırsî’nin “eğlence” redifli gazeli üzerine

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 510 - 519, 23.10.2023

Kudret Safa Gümüş

https://doi.org/10.29000/rumelide.1379186

Öz

Sosyal hayatın hemen hemen her yönünü bünyesinde barındıran klasik Türk edebiyatı, eğlenceleri ve eğlencelere dair unsur ve ritüelleri de ortaya çıkarması bakımından kayda değerdir. Klasik Türk edebiyatı şairlerinin eserlerine yansıttıkları söz konusu ritüel ve unsurlar, Osmanlıdaki eğlence kültürünü gösteren önemli vesikalar niteliğindedir. 18. yüzyıl klasik Türk edebiyatı şairlerinden biri olan İbrahim Tırsî, günlük hayatla ilgili konular başta olmak üzere; eğlence, giyim-kuşam, yemek gibi sosyal hayatın hemen hemen tüm alanlarını şiirine yansıtmıştır. Tırsî, şiiri eğlenmek ve eğlendirmek için bir araç olarak görmüştür. Onun şiirlerinin hezliyât tarzında olduğu, hezl türünün önemli örneklerini verdiği bilinmektedir. İbrahim Tırsî’nin şiirde benimsediği söz konusu üslup, şiirlerinin içeriğini komik bir hâle getirmiştir. Bu çalışmada, İbrahim Tırsî’nin klasik Türk şiiri geleneğinde görülen eğlence geleneğinden kısmen ayrılarak komik ve gülünç durumda olduğunu ifade ettiği, somut verilere dayanan “eğlence” redifli gazeli incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, İbrahim Tırsî, Hezl, Eğlence Kültürü

Kaynakça

• Aktunç, H. (1998). Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• And, M. (2016). Oyun ve Bügü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aslan, M. & Keskin Aslan, R. (2019). Tırsî Dîvânı’nda Çingeneler. Asya Studies-Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar, Number:7, Spring, p. 29-35.
• Aynur, H. (2009). “Surnâme”, TDV İslâm Ansiklopedisi, (37), 565-567.
• Bilgin, A. (2010-2011). Osmanlı Döneminde İstanbul Mutfak Kültürü. Akademik Araştırmalar Dergisi, (47-48), 229-245.
• Bozkurt, N. (1994). “Eğlence”, TDV İslâm Ansiklopedisi, (10), 483-488.
• Elbir, B.& Yorulmaz Kahve, M. (2020). Tırsî Dîvânı’nda Hayvan Adlarının Kullanımı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (18), 230-267. DOI: 10.29000/rumelide.705594.
• Erdem, S. (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı: İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: AKM Yay.
• Fatîn (1272). Tezkire-i Hâtimetü’l-Eş‘âr. İstanbul: İstanbul Litografya Destgahları.
• Gümüş, K. S. (2021). İbrahim Tırsî’nin Kendi Şairliğine ve Şiirine Bakışı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (22), 568-586. DOI: 10.29000/rumelide.895975.
• Hammer-Purgstall, J. V. (1837). Tarsî. Geschichte der Osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit. 4. C. Pesth.
• Işın, P. M. (2010). Osmanlı Mutfak Sözlüğü. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• İpek, A. (2018). Mantıkî ve Bir Hezliyyesi, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kaplan, Y. (2014). Şeyh Şânî Mustafa Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sani-seyh-sani-mustafa-efendi Erişim Tarihi: 11.09.2020.
• Kesik, B. (2014a). Kebûterî Mehmet Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kebuteri-hezari-kebuteri-mehmed Erişim Tarihi: 05.08.2020.
• Kesik, B. (2014b). Eyyûbî Aklî Mehmed Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/akli-eyyubi-akli-mehmed-efendi Erişim Tarihi: 14.10.2020.
• Kesik, B. (2014c). Süleyman-zâde Mehmed Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adli-suleymanzade-mehmed-efendi Erişim Tarihi: 18.11.2020.
• Kesik, B. (2014d). Kubûrî-zâde Abdurrahman Rahmî Efendi https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rahmi-hevayi-kuburizade-abdurrahman Erişim Tarihi: 11.06.2020.
• Kubbealtı Lugatı, http://www.lugatim.com.
• Müstakîm-zâde, Süleymân Sa'de'd-dîn (1928). Tuhfe-i Hattâtîn. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Nalçacıgil Çopur, E. (2022). İbrahim Tırsî Dîvânı’nda Hayvanlar Üzerinden Mizah. Klasik Türk Edebiyatında Gülmece ve Mizah, Ankara: İKSAD Global Yayıncılık, ss. 306-327.
• Öntürk, T. (2021). Klasik Türk Edebiyatında Mizahın Farklı Bir Yönü: Şairin Kendini Alaya Alması. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (4), 32-47.
• Özlük, I. P. (2023). Sehî Bey Dîvânı’nda Geleneksel Oyun Kültürü. Asia Minor Studies, (11), 31-44.
• Pala, İ. (1998). “Hezl”, TDV İslâm Ansiklopedisi, (17), 305-306.
• Pala, İ. (2017). Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Tanç, N. (2020). Klasik Türk Edebiyatında Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Tökel, D. A. (2013). Erken Öten Bir Garip Olarak Tırsî. Granada Edebiyat, (3), 62-67.
• Tökel, D. A. (2014). Dîvân Şairi Diyor ki: Baklava Bizimdir. Türk Dili, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yılmaz, K. (2001). İbrahim Tırsî ve Dîvân’ı: İnceleme-Metin-Sözlük. Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Yılmaz, K. (2008). Bir Hezel Şairi Olarak İbrahim Tırsî ve Dîvânı. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (15), 163-184.
• Yılmaz, K. (2013). İbrahim Tırsî. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tirsi-ibrahim Erişim Tarihi: 08.07.2020.
• Yılmaz, K. (2017). İbrahim Tırsî ve Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Yorulmaz Kahve, M. (2021). İbrahim Tırsî Dîvânı’nda Yemek Adlarına Ait Söz Varlığı Üzerine Bir Değerlendirme. Turkologıa, (106), 58-75.
• Zöhre, A. (2017). Muhibbî Dîvânı’nda Eğlence Meclisleri ve Çeşitli Unsurları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(4), 2322-2343.