Sorun odaklı çocuk kitaplarının okur-tepki teorisine göre incelenmesi: “Sadako” örneği

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 624 - 641, 23.10.2023

Nilüfer Serin

https://doi.org/10.29000/rumelide.1379202

Öz

Çocuk okurların problemli/zor konulara nasıl tepki vereceğini ortaya çıkarmak ve onun metinle olan etkileşimini görmek için tasarlanan bu araştırmanın temel amacı ortaokul öğrencilerinin sorun odaklı çocuk kitaplarına yönelik tepkilerini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda hazırlanan çalışmada Sivas’ta bir devlet okulundan kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi ile seçilen 44 ortaokul öğrencisi araştırmanın çalışma grubunu oluşturmaktadır. Araştırma nitel araştırma modellerinden durum çalışmasına uygun olarak yürütülmüştür. Çalışmada ilk önce Eleanor Coerr’in “Sadako ve Kâğıttan Bin Turna Kuşu” isimli kitabı kullanılarak etkileşimli okuma çalışmaları yapılmış, daha sonra öğrencilerin kitapla ilgili görüşleri bir form aracılığıyla toplanmıştır. Formda Hancock (2008) tarafından belirlenen Ulusoy (2016) tarafından Türkçeye uyarlanan 4 soru ve araştırmacı tarafından eklenen 2 soru olmak üzere okur tepkilerini ölçmeye yönelik toplam 6 adet soru yer almaktadır. Veri analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmış, elde edilen veriler tablolar hâlinde sunulmuştur. Araştırma sonucunda öğrencilerin 113 metin merkezli, 110 okur merkezli cevap verdiği tespit edilmiştir. Öğrencilerin okudukları kitaptaki olaylara kişisel tepkiler verdikleri, duygu ve düşüncelerini aktarabildikleri, hikâyedeki olaylara katılma isteği duydukları, ana fikri tespit edebildikleri, karakterleri anladıkları, onlarla özdeşim kurdukları görülmüştür. Öğrencilerin tamamına yakını kitabı beğendiğini ve arkadaşlarına tavsiye edeceğini ifade etmiştir. Buna rağmen 30 öğrenci kitaptaki ölüm, savaş, hastalık gibi problemli konulardan rahatsızlık duyduklarını, kitaptaki kahramanlarla empati kurduklarında çok üzüldüklerini belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Sorun odaklı çocuk edebiyatı, okur-tepki teorisi, metin, Sadako

Kaynakça

• Ateş, S., & Aktaş, N. (2020). Duygu durumlarının farklılaştığı resimli çocuk kitaplarına yönelik okuyucu tepkilerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 6(3), 726-745.
• Baş, B. (2015). Türkçe öğretimi açısından çocuk edebiyatı (2. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Baş, B., & Kara, A. (2022). Çocuk edebiyatında aykırı bir tema: Yas “Boşluk” örneği. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 207-217.
• Boubekeur, S. (2021). Teaching short stories through the use of the reader-response theory: Second-year students at Dr. Moulay Tahar University-Saida. Arab World English Journal (AWEJ), 12(2), 83-92.
• Chou, C. (2015). Engaging EFL students in e-books using reader-response theory. The Reading Matrix: An International Online Journal, 15(2), 167-181.
• Coerr, E. (2022). Sadako ve kâğıttan bin turna kuşu. (A. B. Pekiner, Çev.). İstanbul: Beyaz Balina Yayınları.
• Cox, A. B. (1988). Children and death. Children’s Book and Media Review, 9(2) , 1-7.
• Çevik, A., & Müldür, M. (2019). “Vapurları seven çocuk” adlı kitabın okur-tepki teorisi ile değerlendirilmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 7(3), 40-50.
• Çınar, S., & Asutay, H. (2020). Sorun odaklı gençlik yazınında çevre ve genç aktivistler. Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 87-106
• Dilidüzgün, S. ( 1996). Çağdaş çocuk yazını. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Garzón, E., & Castañeda-Peña, H. (2015). Applying the reader-response theory to literary texts in EFL-pre-service teachers’ initial education. English Language Teaching, 8(8), 187-198.
• Graves, M., Juel, C., Graves, B., & Dewitz, P. (2011). Teaching reading in the 21st century: Motivating all learners (5th ed.). Boston, MA: Pearson. doi:10.1598/RT.64.7.9
• Hancock, M. R. (2008). A celebration of literature and response: Children, books, and teachers in K-8 classrooms (3rd ed.). Columbus, Ohio: Pearson-Merrill Prentice Hall.
• Harfitt, G., & Chu, B. (2011). Actualizing reader-response theory on L2 teacher training programs. TESL Canada Journal, 29(1), 93-103.
• Kanık Uysal, P., & Ateş, S. (2020). Okur-tepki teorisi: Küçük kara balık örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 777-796.
• Karagöz, B. (2018). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin resimli çocuk kitaplarına ilişkin tepkileri üzerine bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1198-1218.
• Kim, M. (2004). Literature discussions in adult learning. Language and Education, 18(2), 145–166.
• Leung, C. (2002). Bicultural perspectives and reader response: Four American readers respond to Jean Fritz’s Homesick. Canadian Modern Language Review, 60(1), 27–54. doi:10.3138/cmlr.60.1.227
• Lohfink, G. (2015). Struggling readers’ “noticings” to make meaning of picture books. The Open Communication Journal, 9, 12-22.
• Louie, B. (2005). Development of empathetic responses with multicultural literature. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 48(7), 566–578. doi:10.1598/JAAL.48.7.3
• Mart, Ç. T. (2019). Reader-response theory and literature discussions : A springboard for exploring literary texts. The New Edecational Review, 56(2), 78-87.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mitchell, D. (1993). Reader response theory: Some practical applications for the high school literature classroom. Language Arts Journal of Michigan, 9(1), 41–53. doi:10.9707/2168-149X.1604
• Mizuno, K. (2015). From reading books to sharing books: Going beyond the virtuous circle of the good reader. The Language Teacher, 39(2), 16-21.
• Moran, B. (2014). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Neydim, N. (2000). Çocuk ve edebiyat. İstanbul: Bu Yayınevi.
• Oğuzkan, A. F. (1987). Dünya çocuk edebiyatının ana çizgileri. Çocuk edebiyatı yıllığı (Haz. M. R. Şirin). İstanbul: Gökyüzü Yayınları.
• Onur, N., & Topçuoğlu Ünal, F. (2022). Ortaokul öğrencileri için Türkçe öğretmenlerinin görüşlerine göre oluşturulan tavsiye kitap listesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 10(3), 126-161.
• Özgül, M. K (2005). Edebiyatın çocukluğu– çocukluğun edebiyatı. Hece Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, 104-105, 472-487.
• Öztürk, H. (2022). Sorun odaklı çocuk edebiyatı ve ölüm teması. TYB Akademi, Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 105-140.
• Rosenblatt, L. M. (1978). The reader, the text, the poem: The transactional theory of literary work. Carbondale: Southern Illinois University Press.
• Rosenblatt, L. M. (1982). The literary transaction: Evocation and response. Theory into Practice, 21(4), 268-277.
• Rosenblatt, L. M. (1995). Literature as exploration (5th ed.). New York: Modern Language Association of America.
• Şirin, M. R. (2007). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış. İstanbul: Kök Yayıncılık.
• Turan, L. (2005). Arkadaş edinme güçlüğü çeken çocukların problemlerini çözmede çocuk edebiyatından yararlanma. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 124-135.
• Tüfekçi, C. D. (2014). Çocuk edebiyatı kuramsal yaklaşım. Konya: Eğitim Kitabevi.
• Ulusoy, M. (2016). Resimli çocuk kitapları ve okur-tepki teorisi. İlköğretim Online, 15(2), 487-497.
• Wollman-Bonilla, J., & Werchadlo, B. (1995). Literature response journals in a first-grade classroom. Language Arts, 72, 562-570.
• Woodruff, A. H., & Griffin, R. A. (2017). Reader response in secondary settings: Increasing comprehension through meaningful interactions with literary text. Texas Journal of Literacy Education, 5(2), 108-116.
• Yekeler, A. D., & Ulusoy, M. (2017). İlkokul öğrencilerinin bilgi verici resimli çocuk kitaplarına yönelik tepkileri. Journal of Anatolian Cultural Research, 1(2), 20- 39.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Basım). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, B. (2019). Ortaokul öğrencilerinin okumayı en çok tercih ettikleri kitaplar üzerine bir inceleme (Trabzon ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trabzon Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Yılmaz, O., & Yakar, Y. M. (2018). Türk çocuk edebiyatında sorun odaklı yaklaşım. Çocuk ve Medeniyet, 2, 29-42.
• Yin, R. K. (2018). Case study research and applications: Design and methods. Sage Publications.