Fârâbî ve Kınalızâde Ali Çelebi’ye göre devlet idarecilerinde bulunması gereken bazı ahlâkî ve erdemli davranışlar

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 1062 - 1075, 23.10.2023

Nazım Çınar

https://doi.org/10.29000/rumelide.1379311

Öz

Allah, ilk insan Hz. Âdem’i (as) akıl ve irade vermek suretiyle en güzel bir şekilde yaratmış ve yeryüzüne halife kılmıştır. Hz. Âdem’den günümüze kadar pek çok toplum gelip geçmiş ve başlarında bir idareci bulunmuştur. İnsanlardan bazısı doğuştan sahip oldukları meziyetler ile beraber, yaptıkları çaba ve gayretlerle toplum içinde seçkin kişiler konumuna gelmişler ve devlet idareciliği yapmışlardır. Ahlaklı ve erdemli bir toplumun tesisinde kuşkusuz en büyük görev, devleti yöneten idarecilere düşmektedir. İdarecilerin hak ve adalet üzere devleti yönetmeleri, halkın huzur ve refahını sağlamları oldukça önem arz etmektedir. İdarecilerin iyi bir yönetim sergilemeleri için bazı ahlâkî ve erdemli davranışlara sahip olması gerekmektedir. İdarecilerin devlet yönetimi ile ilgili, siyâsetnâme ismi verilen pek çok eser telif edilmiştir. Biz bu çalışmamızda ahlak ve tasavvufla ilişkisi olan iki eserden istifade ederek devlet idarecilerinde bulunması gereken bazı erdemli ve ahlaki hasletlerden bahsedeceğiz. Bunlardan birisi, filozof ve bilim adamı Fârâbî’nin Medinetü’l-Fazıla isimli eseri, diğeri de önemli devlet görevlerinde bulunmuş Osmanlı âlimi, düşünürü ve kadısı Kınalızâde Ali Çelebi'nin Ahlâk-ı Alâî isimli eseridir. Kuşkusuz devleti yönetecek idarecilerde bulunması gereken pek çok meziyet ve kabiliyet vardır. Fârâbî; idarecinin adaletli olmasına, idrak ve anlama kabiliyetinin iyi olmasına, keskin bir zekâya sahip olmasına, iyi bir hatip olmasına, doğru ve dürüst olmasına, şehevi arzuların peşinden koşmamasına, azimli ve kararlı olmasına… dikkat çekmiştir. Kınalızâde de devlet idaresi ilgili olarak en başta sevgiye dikkat çekmiş, sevginin devlet idaresinde çok önemli olduğunu vurgulamıştır. Daha sonra idarecinin; yüksek gaye, isabetli düşünceye, azim ve kararlılığa, sabır ve tahammüle, itaatkâr bir tebaaya ve seçkin bir soya sahip olmasının gerektiğini belirtmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fârâbî, Kınalızâde, devlet idaresi, sevgi

Kaynakça

• Boz, E. (2021). Yunus Emre Dîvan. Yunus Emre Enstitüsü.
• Buhârî, E. A. M. b. İ. b. İ. (2001). Sahihu’l-Buhârî. Dâru Tavki’n-Necât.
• Çağrıcı, M. (2009). Sila-i Rahi̇m. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 37). TDV Yayınları.
• Farabî, E. N. el. (2018). El-Medinetü’l-fâzıla (A. Arslan, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hasan Hüseyin, A. (2009). Si̇yâsetnâme. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 37). TDV Yayınları.
• Haşimi, M. A. (2007). Kur’an ve Sünnet’e Göre Müslüman Şahsiyeti (R. Tosun, Çev.). Risale.
• Haşimi, M. A. (2014). Kur’an ve Sünnet’e Göre Müslüman Toplumu (M. B. Eryarsoy, Çev.). Risale.
• Heysemi, N. el-. (1994). Mecma’uz zevaid ve-menbau’l-fevaid (C. 5). Mektebetü’l-Kudsî.
• İbn Hacer Askalânî, E.-F. Ş. A. b. A. b. M. (1379). Fethu’l-bârî (C. 7). Daru’l-Marife.
• İbn Haldûn. (2007). Mukaddime I (S. Uludağ, Çev.). Dergâh Yayınları.
• Kınalızâde, A. Ç. (2020). Ahlâk-ı Alâî. Sadeleştiren Murat Demirkol, Fecr Yayınevi.
• Müslim, E.-H. el-Kuşeyrî en-Nisaburi. (ty,). Sahih-i Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabiyye.
• Nevevi, İ. (2017). Riyazü’s-Salihin (R. Küçük & M. Y. Kandemir, Çev.; C. 2). Erkam Yayınları.
• Taberânî, E.-K. M.-D. S. b. A. b. E. (1990). El-Mü’cemu’l- evsat. Daru’l-Harameyn.
• Tirmizi, E. İ. M. b. İ. b. S. es-Sülemi. (1998). Sünenü’t-Tirmizî. Dâru’l-Mağribi’l-İslâmî.
• Vâkıdî, E. A. M. b. Ö. b. V. el-Eslemi. (1989). El-Megâzî (C. 1). Daru’l-e’lamî.
• Yılmaz, C. (2009). Si̇yâsetnâme (Osmanlı Dönemi). İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 37). TDV Yayınları.