Arap Edebiyatındaki İlk Edebî Mahfiller

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 1112 - 1125, 23.10.2023

Encümen Bayram

https://doi.org/10.29000/rumelide.1379319

Öz

Sosyal bir varlık olan insan, hayatını içerisinde bulunduğu çevrenin insanlarıyla idame ettirir. Yaşamın devamlılığı için elzem olan paylaşım, ticaret, üretim ve tüketim gibi farklı mecralarda olmak zorundadır. Dolayısıyla aynı coğrafyayı paylaşan fertler için ticarî, sosyal ve kültürel alışveriş kaçınılmazdır. Arap coğrafyasında şartlar gereği üretimin azlığı, ürün çeşitliliğinin kısıtlı olması ve kültürel nedenlerden dolayı panayırlar kurulmuştur. Arapların daha çok çarşı algısıyla değerlendirdiği ve bundan dolayı pazar ifadesiyle anlamlandırdığı bu mekânlar, sosyal, siyasal açıdan ve edebiyat açısından büyük önem arz etmektedir. Zira kabileler halinde yaşayan Araplar, üstünlüklerini göstermek için buraları kullanmışlardır. Aynı zamanda panayırlarda anlaşmalar yapılmış, savaşlar sonlandırılmış ve güçlü olana biat edilmiştir. Söz konusu faaliyetlerin yanısıra aynı saikle şair ve hatipler panayırlar kapsamında edebî mahfiller kurmuşlardır. Cahiliye Dönemi’nde ilk defa ortaya çıkan mahfiller, panayırlar dahilinde yapılanlar, şair ve hatiplerin münferit olarak icra ettikleri sıradan mahfiller şeklinde tezahür etmiştir. Panayırlar kapsamında icra edilen mahfiller vasıtasıyla edebî bir zevk yakalanmış ve Arap edebiyatı açısından önemli bir eşik olan edebî tenkitin de temelleri atılmıştır. Böylece dönemin insanları, mahfiller sayesinde hem kaynaşma hem edebî ürünlerle tanışma hem de sahip oldukları kültürel mirası aktarma ve yabancılara ait olan birikimi de alma şansı yakalamıştır. Arap edebiyatı açısından kıymetli olan kurumların başında gelen mahfillere bakıldığında sistematik bir şekilde icra edildikleri görülmektedir. İşte bu çalışmada, söz konusu mahfillerin neler oldukları, Arap edebiyatı açısından önemlerine yer verilecek ve mahiyetleriyle ilgili değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Cahiliye Dönemi, Edebî Mahfiller, Panayırlar

Kaynakça

• Abdulazîz, A. (1943). es-Sâlûnâtu’l-edebiyye ’inde’l-’Arab. el-Edîb, 6, 8-9.
• Algül, H. (1997). Hadramut. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (C. 15). TDV Yayınları.
• Anar, T. (2011). Yeni̇ Türk Edebi̇yatinda Edebi̇yat Mahfi̇lleri̇ [Doktora Tezi]. İstanbul Ünviersitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anar, T. (2013). Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri Üzerine Turgay Anar İle Söyleşi. İdealkent, 4(10).
• Azizova, E. (2012). Ukâz. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (C. 42). TDV Yayınları.
• Bayram, E. (2023). İslamî Dönem Edebî Mahfiller (ss. 140-152). Demavend Yayınları.
• Bustânî, B. (t.y.). Udebâu’l-'Arab fî’l-câhiliyye ve sadri’l-İslâm. Dâru Mârûn Abût.
• Çetin, N. (1991). Arap. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (C. 3). TDV Yayınları.
• Çetin, N., Sakallı, F., & Karataş, C. (2021). Cumhuri̇yet Dönemi̇ Türk Edebi̇yatı. İlbilge Yayıncılık-Akademik.
• Demirayak, K. (2019). Arap Edebiyatı Tarihi-I Cahiliye Dönemi (4. bs). Fenomen Yayınları.
• Derrâc, F. (t.y.). En-Nâbiga ez-Zubyânî.22 Eylül 2022, https://mufakeroon.com//p/النابغة-الذبياني
• Durmuş, İ. (2019). Mühelhi̇l B. Rebîa. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (3. bs, C. 2). TDV Yayınları.
• Ebû Debheli’l-Camhî. (t.y.). 07 Ekim 2022 http://gadir.free.fr/Ar/Edeb/kutub2/Mesahir/new/mashaher_shoaara5/1133.htm
• Efendioğlu, M. (2020). Muhadramûn. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (C. 30). TDV Yayınları.
• el-Ma’merî, T. (t.y.). Esvâk ’Ummân el-Edebiyye kable’l-İslâm. 25 Eylül 2022, https://www.startimes.com/?t=25428631
• Elmalı, H. (1997). Hassân b. Sâbi̇t. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (C. 16). TDV Yayınları.
• Ergin, A. Ş. (1997). Hansâ. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (C. 16). TDV Yayınları.
• Fayda, M. (1993). Câhi̇li̇ye. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (C. 7). TDV Yayınları.
• Hâmid, A. S. (2016). es-Sâlûnâtu’l-edebiyye fi’l-vatani’l-’arabiyye. Mektebetu’l-Meşârik.
• Hami̇dullah, M., & Aydınlı (çev.), A. (1980). Hz. Peygamber’i̇n İslâm Öncesi̇ Seyahatleri̇. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, 327-345.
• İbn Manzûr, E.-F. M. b. M. (1993). Lisânu’l-‘Arab (VI). Dâru Sâdir.
• Kahraman, A. (2003). Mahfi̇l. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 27). TDV Yayınları.
• Kallek, C. (2007). Pazar.TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (C. 34). TDV Yayınları.
• Kehhâle, ‘Umar Rızâ. (1959). En-Nisâ fî ’alemeyyi’l-’Arab ve’l-İslâm. Müessesetu’r-Risâle.
• Kemâl, N. (1988). Es-Sâlûnâtu’l-edebiyye. el-Kâhira, 84, 111-112.
• Saîd el-Efğânî. (2017). Esvâku’l-’Arab fî’l-Câhiliyye ve’l-İslâm. Dâru’l-’Arab li’d-dirâsât ve’n-neşr ve’t-terceme.
• Sâlim Mevlût, E. K. (2021). es-Sâlûnâtu’l-edebiyye fi’l-vatani’l- 'Arabiyye bidâyetuha ve neşâtihâ. Meceletu’l-Kırdâs li’l-ulûmi’l-insâniyye ve’t-tadbîkiyye, 14, 42-56.
• Sarıcık, M. (2013). Cahi̇li̇ye Dönemi̇nde Arap Yarımadası Panayırları. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31.
• Söylemez, M. (2015). Mahfuzât: Umân Sultanlığı ve Umân İbâdîleri̇ Üzeri̇ne. İslami İlimler Dergisi, 10(1), 187-204.
• Tülücü, S. (1991). A‘şâ, Meymûn B. Kays. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (C. 3). TDV Yayınları.
• Tülücü, S. (2006). Nâbi̇ga ez-Zübyânî. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (C. 32). TDV Yayınları.
• Yılmaz, İ. (1997). Panayırlar ve Arap Dili ve Edebiyatının Gelişmesinde Oynadığı Rol [Doktora Tezi]. Atatürk Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Yusûf Ahmed, el-M. (1979). Esvâku’l-câhiliyye. el-Beyân, 164, 45-52.
• Zebîdî, M. M., & thk. Mecmûa mine’l-Muhakkıkîn. (t.y.). Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Dâru’l-Hidâye.