Pirjimarî di Kurmancî de

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 1452 - 1467, 23.10.2023

Zafer Açar

https://doi.org/10.29000/rumelide.1379376

Cited By: 1

Öz

Mêjer babeteke girîng ya sehaya morfolojîk û morfosentaktîk e ku di piraniya zimanan de wekî yekjimarî û pirjimarî dibe du kategorî. Di kurmancî de jî pirjimarî dikeve bin navê mêjerê û wekî jimarnav cureyeke peyvan ya din jî heye ku eleqeya wê bi mêjerê re heye. Di diyalekta kurmancî ya kurdî de pirjimarî, di morfolojiya nominal de; pirjimarkirina navdêr, cînav û rengdêran, di mijarên îzafe, tewang, baneşanê de û di morfolojiya verbal de; di kişandina lêkeran de bi rêkeftina biker û berkarê digel pêveberê saz dibe. Di vê xebatê de hin ji wan hev-fonksiyon jî bin yan jî varyantê cuda yên heman morfeman jî bin, hin varyantên devokî anku allomorfên wan ne tê de, serhev sêzde morfemên pirjimarkirinê yên kurmancî hatin tesbîtkirin. Ev mijara ku hema bêje di hemî berhemên rêzimana kurmancî de bi hecmên ciyawaz cih girtiye wekî mijareke xusûsî xebateke akademîk li ser çênebûye. Îja ev xebat digel têgerîneke lîteraturê ya li ser rêzimanên kurmancî, berê xwe dide hin rehendên vê mijarê yên ku nehatiye dîtin yan jî girîngî pê nehatiye dan bi vî şiklî balê dikşîne ser wan. Herwiha gelek morfemên pirjimariyê hene ku reftarên klîtîkî dinimînin, nîşandana vî karakterî yê wan, armanceke din ya vê xebatê ye.

Anahtar Kelimeler

Mêjer, Pirjimarî, Morfemên pirjimarkirinê yên kurmancî

Kaynakça

• Açar, Z. (2015). Devoka Devera Filistanê (Nimroya weşanê: 384119) [Teza Lisansa Bilind, Zanîngeha Bîngolê]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Açar, Z. (2022). Şêwaza Zimanî di Mem û Zînê de. A. Timurtaş, A. Tek, H. Özdaş, & M. Acar içinde, Xanînasî. Wan: Peywend.
• Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil-Ana Çizgileriyle Dilbilim II. Cild. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Aslan, Ş. (2018). Lêkolînek li ser Rêzimana Kurdî (Kurmancî). İzmir: Na.
• Aslanoğulları, M. (2017, 12 30). Zazaca ve Kurtçede Çoğulluk. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, s. 63-80.
• Badıllı, K. (1965). Türkçe İzahlı Kürtçe Grameri (Kurmançça Lehçesi) . Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi.
• Baran, B. (2012). Rêzimana Kurmancî. Diyarbekir: Belkî.
• Bedirxan C. (2010 ). Bingehên Gramera Kurmancî. Stenbol: Avesta.
• Bedirxan C. û Lescot, R. (2000). Kürtçe Dilbilgisi (Kurmanci). İstanbul: Doz, çapa 5an.
• Berdestî, Z. (2014). Qertafên ku Ravekê bi Hevalnavan Diwesfînin. Nûpelda. Hj. 15.
• Bülbül, M., & Öztürk, M. (2020). Berhema Mela Mehmûdê Bazidîyî Kêşana Karên Kurdî. Diyarbakır: Weqfa Mezopotamyayê.
• Ciwan, M. (2021). Turkçe Açiklamali Kurtçe Dilbilgisi/Rêzimana Kurdî bi Şirovekirina Tirkî. Wan: Lorya.
• Cizîrî, M. (2012). Dîwan. Stenbol: Nûbihar.
• Corbett, G. G. (2004). Number. Cambridge: Cambridge University Press.
• Eroğlu, Y. (2015). Di KurmancÎ de PirjimarÎ. Nubihar, 70-72.
• Eryiğit, G. (2012). Biçimbilimsel Çözümleme. Türkiye Bilişim Vakfı Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği Dergisi.
• Fossum, L. O. (1916). A Pratical Grammar. Minneapolis: Augsburg Publishing House.
• Gulpî, N. (2018). Razwanû Hewramî.
• Jardine, R. (1922). Bahdinan Kurmanji. Baghdat: Goverment Press.
• Kerimoğlu, C. (2019). Genel Dilbilimine Giriş-Kuram ve Uygulamalarla Göstergebilim ve Türkoloji. Ankara: Pegem Akademi.
• Kızıl H. (2019). ‘di ya Kirpandinê/Tekîdê di Kurmancî de’, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, Sal: 5, Cild: 5 Jimar: 10, r. 47-74
• Kurd, R. (1956). Rêzman a Ziman ê Kurmancî. Çapxaneya Kerem.
• Kurdo, Q. (2013). Rêzimana Kurdî, Kurmancî-Soranî. Stenbol: Nûbihar.
• Lezgin, R. (2013). Ji bo Kurmancan bi Awayê Muqayeseyî Gramera Kirdkî (Zazakî). Diyarbekir: Roşna.
• Muhemmed, H. (2016). Peyvsazî di Zimanê Kurdî de. https://zimannas.files.wordpress.com/2016/08/ peyvsazi-kiteb1.pdf
• Muhemmed, H. (2016, Gulan 1). Pirhejmariya Ducarî. Zimannas. https://zimannas.wordpress.com/ ?s=pirhejmari
• Ocek, N. (2014). Rêzimana Kurmancî. Wan: Sîtav.
• Rêbera Rastnivîsînê, Komxebata Kurmancîyê (2019). Stenbol: Weqfa Mezopotamyayê.
• Sadînî, M. X. (2020). Feqiyê Teyran, Jiyan Berhem û Helbestên Wî. Stenbol: Nûbihar.
• Tan, S. (2015). Rêzimana Kurmancî. Stenbol: Enstituya Kurdî ya Stenbolê.
• Thackston, W. M. (2006). Kurmanji Kurdish: A Reference Grammar with Selected Readings. Renas Media.
• Toklu, O. (2021). Dilbilime Giriş. Ankara: Akçağ.
• Trask, R. (2007). Key Concepts in Language and Linguistic. Oxon: Routledge.
• Xanî, E. (2009). Mem û Zîn. Stenbol: Nûbihar.
• Yıldırım, K. (2012). Temel Aliştirma ve Metinlerle Kurtçe Dilbilgisi (Kurmancî Lehçesi). Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayinlari.