Azerbaycan Sineması’nda Sovyet Döneminin Korku Janrı Üzerinden Yansımaları: Khennas Filmi Örneği

Yıl 2023, Sayı: 37, 648 - 657, 21.12.2023

Gizem Şimşek Kaya

https://doi.org/10.29000/rumelide.1405779

Öz

Önce Rus İmparatorluğu’nun sonrasında ise Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) içerisinde yer alan Azerbaycan, yıllar sonra SSCB’nin dağılmaya başlaması üzerine 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan edebilmiştir. Bu dönemde birçok olayda binlerce Azeri Türk’ün ölümüyle sonuçlanan çatışmalar halk üzerinde derin izler bırakmıştır. Toplumsal değişimi sağlayan, siyasi ve sosyal yaşam dönüşümlerine doğrudan veya dolaylı etki eden olayların edebiyat, müzik, sinema gibi sanat dallarında izdüşümlerini görmek de bu bağlamda şaşırtıcı değildir. Zira sanat eserleri, istisnai durumlar haricinde içinden çıktıkları toplumun yaşantısından, değişim ve dönüşümlerinden beslenir. Toplum, doğrudan olmasa dahi sanata her zaman yön verir; sanat eserlerinin ve akımlarının ilerleyişi konusunda belirleyici unsur olmaktadır. İlk örnekleri 1898 yılındaki belgesellerle başlayan sinema yolculuğuna dram türündeki 1915 Avrad ile devam eden Azerbaycan Sineması’nda, günümüze değin ağırlıklı olarak dram türünde eserler çıkmıştır. Bu da toplumun sanata yön verme olgusu ile birebir örtüşen bir durumdur. Çünkü Azerbaycan sinemasında toplumun yaşadığı acılar ve siyasi dönüşümler kaçınılmaz biçimde dram türü ile ifade edilmiştir. Ülke sineması olarak öne çıkmayan ve akademik çalışmalar haricinde diğer ülke sinemalarına nazaran göz ardı edilmiş konumda olan Azerbaycan Sineması, korku türündeki ilk örneğini 2017 yılında Elvin Abdulla tarafından çekilen Khennas ile vermiştir. Film Sovyet-Azerbaycan çatışmalarına dair alt metinler barındırması yani topluma ait hafızayı içermesi ve ülkede bu türde çekilmiş ilk film olma özellikleri nedeniyle örneklem olarak seçilmiştir. Bu çalışmada, Khennas filminde kullanılan korku unsurları ile Azerbaycan-Sovyet çatışması olguları eleştirel kuram üzerinden incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Sineması, korku sineması, Sovyetler Birliği, Azerbaycan

Kaynakça

• Bayramov, S. (2000). Azerbaycan Sinema Sanatında Tasviri Sanatın Yeri ve Önemi Üzerine. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 15, ss.73-77.
• Garayeva, N. (2022). Sovyet Devri Azerbaycan Filmlerinde Bazı İslami Motiflerin ve Sufi Akımların Yansıtılması. Kültür Araştırmaları Dergisi, Cilt: 12, ss. 293-304.
• İsmailov, T. (2001). Türk Cumhuriyetleri Sinema Tarihi (3 Cilt): Azerbaycan Cumhuriyeti Sinema Tarihi 1. Cilt, İstanbul : Türk Güzel Sanatlar Vakfı.
• Kalafat, Y, Güven, İ. M. V. N. (2011). Altay Türk Halk İnançlarından Anadolu’ya Dair Bazı Tespitler, Arış, No: 6, ss. 60-75.
• Kırık, A. M. (2014). Toplum ve Siyaset İlişkisi Bağlamında Azerbaycan Sinema Tarihi. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 41, ss.357-370.
• Monteil, V. (1992). Sovyet Müslümanları. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Şükürov, V. (2022). 20.Yüzyılın 1950'li Yıllarında “Velikorus” Şovenizmi ve Azerbaycan. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. Cilt: 9, Sayı: 3, ss. 930-945.
• Taştan, A. (2003). Azerbaycan’da Sosyo-Kültürel Değişme, Din ve Dinsel Canlanma. bilig, No: 25, ss. 1-39.
• Zor, L. (2018). Azerbaycan Sineması’nda Bir Milliyetçi Söylem Örneği: Ali ve Nino. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Aralık, 22 (4), ss. 2433-2447.
• Azerbaycan Cumhuriyeti Sinema Tarihi Film İndeksi, http://cinema.aznet.org/film_az.html.
• Azerbaycan - İNSAMER (insamer.com)