Azerbaycan çocuk hikâyelerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 37, 761 - 776, 21.12.2023

Ayşegül Mazı Ali Mazı

https://doi.org/10.29000/rumelide.1405791

Öz

Hikâyeler, çocuk edebiyatının vazgeçilmez sözlü ve yazılı eserlerini oluşturmaktadırlar. Hayatın içinden alıntılar içeren hikâyelerin, çocuğun anlam dünyasını değiştirebilmesi için içeriğinde çeşitli değerlere yer vermelidir. Bu araştırmanın amacı, yazar Bilal Enser’in “Azerbaycan Çocuk Hikâyeleri” adlı kitabında yer alan 14 hikâye metninde bulunan değerlerin belirlenmesidir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden fenomonoloji deseni kullanılmıştır. Araştırmada incelenen hikâyeler Azerbaycan Türkçesi ile yazılmıştır. Hikâyelerdeki değerler ise İstanbul Türkçesi’nde belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, “Azerbaycan Çocuk Hikâyeleri” adlı eserdeki hikâyelerde 351 değer ifadesine ulaşılmıştır. Eserde 17 değere yer verildiği tespit edilmiştir. Bu değerler yardımseverlik, sevgi, din, dürüstlük, cesaret, sorumluluk, saygı vefa, çalışkanlık, adalet, vatanseverlik ve sabır değeridir. Hikâyelerde en sık kullanılan değerin sevgi değeri olduğu ortaya çıkmış bu değeri sırasıyla paylaşma, sorumluluk değeri izlemiştir. En az kullanılan değerin ise vatanseverlik ve cömertlik değeri olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca araştırmanın diğer bir bulgusu ise sevgi ve saygı değerlerinin alt değerlerinin olmasıdır. Araştırmanın sonucuna göre Bilal Enser’in kaleme aldığı “Azerbaycan Çocuk Hikâyeleri” kitabında hikâyelere ait değerlerin eşit veya birbirine yakın oranda dağılmadığı görülmektedir. Ayrıca Azerbaycan Türk kültüründe yeni nesillere aşılanması istenen en önemli değerin sevgi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte diğer Türk cumhuriyetlerinde de çocuk hikâyelerinde değerler eğitimi ile ilgili araştırmaların yapılması ve Azerbaycan’dan farklı yazarların hikâyelerinin değerler eğitimi kapsamında incelenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

çocuk hikâyesi, değerler eğitimi, hikâye

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Dictionary of philosophical terms. İstanbul: İnkilab.
• Alabay Yolcu, T. (2019). To examine Hasan Latif Sariyuce’s Anatolian tales from the point of educational values. (Unpublished Master’s Thesis). Erzincan Binali Yıldırım University, Erzincan.
• Ayverdi, İ. (2005). Large Turkish dictionary with examples. İstanbul: Kubbealti.
• Baltacı, A. (2019). The qualitative research process: How to conduct a qualitative research? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299.
• Batur, Z. & Yücel, Z. (2012). Value education in Ahmet Efe’s children stories and contributions of these stories to Turkish education. Electronic Turkish Studies, 7(4). 1031-1049. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3396.
• Bozdağ, F. (2000), “Çocuk kitaplarında metin, dil ve resimleme İlişkisi”, 1. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu Sorunlar ve Çözüm Yolları, Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara.
• Bozyel, S. (2022). Thematic analysis of children's poems in the Turkish world (Examination in the example of the books of children’s poems from the Turkısh world). (Unpublished Master’s Thesis). Karabük University. Karabük.
• Can, M & Göde, H. (2022). Values education in Isparta legend. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 52-63. https://doi.org/10.55580/oguzhan.1119295.
• Doğan, M. (1990). Big Turkish dictionary. Ankara: Rehber Yayınları.
• Enser, B. (2023). Azerbaijani Children Stories (Edi. Vefalı Enser). Ankara: Sonçag kültür.
• Er, H., Ünal, F. & Gürel, D. (2016). Analysis of “Bostan” and “Gülistan” works of Sadi Şirazi in social studies classes in terms of transferring the values. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 225-242. https://doi.org/10.17556/jef.42840.
• Ertürk, A. (2017). Investigation of Atabetu’l Hakayik by Edib Ahmet bin Mahmud Yukneki in terms of the values stated in social studies curriculum. (Unpublished Master’s Thesis). Adnan Menderes University, Aydın.
• Gazali, (2014). Kalplerin Keşfi. İstanbul: Çelik yayınevi.
• Gazali. (2007). İhya-u Ulumiddin. İstanbul: Vefa yayınları.
• Güventürk, F. (2017). İnsan ve temel değerler. İzmir: Birleşik.
• Kaminski, W. (2009), Çocuk ve Gençlik Edebiyatına Giriş (Çev. Y. Baş). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Ankara.
• Kantar, Ş. (2014). Values education by 100 basic works in social studies course at 4 and 5 classes of primary school. (Unpublished Master’s Thesis). Necmettin Erbakan University, Konya.
• Karagöz, B. (2018). An overview of Emin Ozdemir’s children’s books in the context of values education: An analysis study. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 63-85. https://doi.org/10.30794/pausbed.414620.
• Karakaş, A. (2016). Impact of the Patience Attitude on the Quality of Life in Municipal Employees (Sakarya Province Example). İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2742-2757. https://doi.org/10.15869/itobiad.266016.
• Maltepe, S. (2009). Pre-service Turkish teachers’ adequacies of selecting children’s literature products. Balikesir University Journal of Social Sciences Institute, 12(21), 398-412. https://dergipark.org.tr/en/pub/baunsobed/issue/50238/648017.
• Mehmetoğlu, Y. (2004). My child learns values. İstanbul: Morpa yayınları.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Öner, B. (2019). Rewriting and analyzing the fifteen tales which are selected from Elazıg tales in terms of values education. (Unpublished Master’s Thesis). Gazi University. Ankara.
• Özçelik, T. T. (2021). Values in South Azerbaijan Tales. (Unpublished Master’s Thesis), Gazi University. Ankara.
• Özensel, E. (2003). The sociological relevance of values. Journal of Values Education, 1(3), 217-240. https://dergipark.org.tr/en/pub/ded/issue/29198/312597.
• Pala, A. (2021). Investigation of Lev Tolstoy’s story “What Men Live By” in terms of values education. OPUS International Journal of Society Researches, 18(44), 8420-8431. https://doi.org/10.26466/opus.936472.
• Pazarlı, O. (1972). Morality in Islam. İstanbul: Remi kitapevi.
• Postman, N. (1995). The extinction of childhood. Ankara: İmge Kitabevi.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free press.
• Sallabaş, M. (2012). Examination of Omer Seyfettin's stories in terms of value transfer in Turkish education. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9, 59-68. https://dergipark.org.tr/en/pub/mkusbed/issue/19552/208453.
• Şen U. (2008). Review of the values that the text in the sixth grade-like textbooks. Journal of International Social Research. 1(5), 765-779.
• Şimşek, T. (2014), “Çocuk Edebiyatı Tarihine Ön Söz”. Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, Türk Dili Dergisi, 756.
• Şirin, M. R. (2016). Edebiyat ve çocuk edebiyatı edebiyatın amacı ve işlevi. Türk Dili Dergisi, CX (780), 12, 31.
• Tanrıkulu, M. (2015). Review of Ahmet Cevat Emre’s Turkish Kiraat Book in terms of values education. (Unpublished Master’s Thesis). Abant İzzet Baysal University, Bolu.
• Taş, A. (2023). Examination of preschool children's books in terms of values education. (Unpublished Master’s Thesis). Necmettin Erbakan University. Konya.
• Tavuş, Z. G. (2015). Investigation of values education in Gulten Dayioglu’s stories. (Unpublished Master’s Thesis). Necmettin Erbakan University. Konya.
• Tekşan, K. (2012). The use of Kutadgu Bilig in the values teaching of Turkish course. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1-17. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59486/854931.
• Tel, M. (2014). Fair play in Turkish social life. International Journal of Sport Culture and Science, 2, Special Issue 1, 694-704. https://doi.org/10.14486/IJSCS139.
• Temizyürek, F. (2003). Türkçe öğretiminde çocuk edebiyatının önemi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (13), 161. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16954/177006.
• Topbaş, A. (2015). Examining Sema Maraşli's tales from the point of view of values education. (Unpublished Master’s Thesis). Necmettin Erbakan University, Konya.
• Türk Dil Kurumu Sozlukleri, TDK. (2023). Daily Turkish dictionary. https://sozluk.gov.tr.
• Ulusoy, M. & Altun, D. (2018). Preschool teacher candidates’ metaphors about childeren’s literature and picturebooks. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (67), 1206-1221. https://doi.org/10.17755/esosder.391811.
• Urfa, O. (2021). Examining the texts in the context of value transmission in the Turkish and Azerbaijani language textbooks. (Unpublished Master’s Thesis). Pamukkale University, Denizli.
• Yiğit, M. & Kesmeci, A. (2015). Use of tales in citizenship and democracy education. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(3), 1320-1338. https://doi.org/10.7884/teke.505.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Qualitative research methods in the social sciences. Seçkin Yayıncılık. Ankara.
• Yıldırım, İ. O. & Onan, B. (2023). Determining and examining the values in the books read by secondary school students. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 35, 559-593. https://doi.org/10.29000/rumelide.1342152.
• Yıldırım, S. G. & Demirel, M. (2019). A review on values education and values in Turkish history. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(1), 92-99. https://dergipark.org.tr/en/pub/ekuad/issue/44939/559445.
• Zengin, G. (2017). Values education in Siyasetname of Nizamül-mülk. (Unpublished Master’s Thesis). Marmara University. İstanbul.