Şair Abdî’nin manzumelerinde Hz. Peygamber

Yıl 2023, Sayı: 37, 790 - 807, 21.12.2023

Mahmut Askeri Küçükkaya

https://doi.org/10.29000/rumelide.1405797

Öz

Şair Abdî 1857 yılında Urfa’da doğmuştur. Dönemin önemli eğitim kurumlarından Dabakhane Medresesinden sonra gittiği Rüşdiye’den mezun olmuştur. Tahsil hayatını bitirdikten sonra memuriyete başlamıştır. Birçok yerde kâtiplik görevlerinde bulunmuştur. Bu görevlerinden dolayı devlet adamlarıyla yakın çalışma ve tanışma imkânını elde etmiştir. Yazdığı şiirlerden dolayı dikkatleri üzerine çekmiştir. Urfa’da sevilen ve sayılan bir şahsiyet olarak ün yapmıştır. Tek olan oğlunun ölümünden duyduğu üzüntü ve sıkıntıdan dolayı titreme illetine yakalanmıştır. Hayatı zorluk içinde geçmiştir. Kalem tutamadığı için şiirlerini kendisi yazamamış, arkadaşlarına yazdırmıştır. Gazel, na‘t, mersiye, mesnevî ve murabba’ları ihtiva eden Divânçe mahiyetindeki şiirleri basılmıştır. Şair Abdî 1941 yılında Urfa’da vefat etmiştir. Şiirlerinde ilâhî aşk, Peygamber sevgisi, hasret, aşk, yalnızlık, ahiret, cennet, cehennem, ibâdet gibi konuları ele almıştır. Şair Abdî, Divân edebiyatından etkilenen bir isimdir. Fuzulî, Vehbî, Koca Rağıb Paşa, Fehim, Urfalı Nabî, Bakî gibi şairlerin şiirlerine nazire yazan bir şair olarak değerlendirilmektedir. Şair Abdî’nin şiirlerinde en fazla işlediği konuların başında Peygamber sevgisi gelmektedir. Bu çalışmada Şair Abdî’nin manzumelerinde Hz. Peygamber hakkındaki görüş ve düşünceleri incelenmeye çalışılmıştır. Hz. Peygamber’in peygamberlik ciheti, isimleri, sıfatları, Hz. Peygamber sevgisi, mucize, mi’rac, ravza-i mutahhara, şefaat talebi ve Ehl-i Beyt hakkındaki beyitleri incelenmiştir. Bu makale Mehmet Emin Ertan tarafından yayımlanan Urfalı Şair Abdî adlı kitapta yer alan manzumelerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Peygamberlik, Na‘t, Şair Abdî, Peygamber sevgisi, Peygamberin sıfatları

Kaynakça

• Abdülcebbâr, K. (1960-65) el Muğnî fi ebvâbi’t-tevhid ve’l-adl (nşr. Tâhâ Hüseyin-İbrahim Medkûr v.dğr) Cilt 15, s, 199 Kahire: Şeriketü’l-Mısriyye.
• Abdülcebbâr, K. (1960-65), Şerhu’l-Usûli’l-hamse (nşr. Abdülkerim Osman), Kahire: 1965. yy.
• Ahatlı, E. (2002), Peygamberlik ve Hz.Muhammed’in Peygamberliği, İstanbul: yy.
• Akıl, N. (1394/1975), Hilâfetü benî Ümeyye, Kahire: yy.
• Alıcı, M. (2010). Şefaat. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 38: 411). İstanbul: TDV Yayınları.
• Alpay, B. (1986) Şanlıurfa Şairleri, Şanlıurfa: Dal Yayıncılık.
• Bozkurt, N. (2007). Ravza-i Mutahhara. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 34: 475). İstanbul: TDV Yayınları.
• Câhiz, (1399/1979). Hucecü’n-nübüvve (Nşr. Abdüsselâm M. Hârûn). Kahire: yy.
• Emînî, İ. (1992), Örnek İslam Kadını Hz. Fâtıma (trc. Fahrettin Altan-Seyyid Seccâd Hüseynî), Kum: yy.
• Ertan, M.E. (1997) Urfalı Şair Abdî, Şanlıurfa: Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı Yayınları.
• Fayda, M. (1989). Ahmed. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt, 2: 29). İstanbul: TDV Yayınları.
• Fığlalı, E. R. (1989). Ali. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt, 2: 371-374). İstanbul: TDV Yayınları.
• Fığlalı, E. R. (1998). Hüseyin. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 18: 518-521). İstanbul: TDV Yayınları.
• Gür, M. (2010). Süleyman Nazif. TDV İslam Ansiklopedisi, (Cilt 38: 92-94). İstanbul: TDV Yayınları.
• Hücvirî, (2018), Hakikat Bilgisi Keşfu’l-Mahcub (Haz. Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İbn Sa’d, M. (1388/1968), et-Tabakâtû’l-kübrâ (Nşr. İhsan Abbas). Beyrut: yy.
• İsfahânî, R. (1381/1961), el-Müfredât fi ğarîbi’l-Kur’ân (Nşr. M. Seyyid Kîlânî). Kahire: yy.
• İbn Şebbe, E. (1979), Târîhu’l-Medîneti’l-münevvere: Ahbârü’l-Medîneti’n-nebeviyye, nşr. Fehîm M. Şeltût. Cilt 1: 138. Cidde: yy.
• Kandemir, M. Y. (1995) .Fâtıma. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt, 12: 219-223). İstanbul: TDV Yayınları.
• Kazancı, A. L. (1992). Bi’set. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 6: 217.). İstanbul: TDV Yayınları.
• Kurnaz, C. (1996). Gül. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 14: 219-222). İstanbul: TDV Yayınları.
• luggat.com/index.php.ceviri
• Okay, M. O. (1992). Beşâir-i Sıdk-ı Nübüvvet-i Muhammediyye. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt: 5: 548-549). İstanbul: TDV Yayınları.
• Öz, M. (1994) . Ehl-i Beyt. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt: 10: 498-502). İstanbul: TDV Yayınları.
• Öz, M. (2022) . Kerbelâ. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt, 25: 271-272). Ankara: TDV Yayınları.
• Râzî, F. (1934-62). Mefâtihu’l-ğayb (Nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd, Cilt: 11: 108) Kahire: yy.
• Sami, Ş. (1317). Kâmûs-ı Türkî, Dersaadet: İkdam Matbaası
• Saraç, A. (1986). Urfalı Şair Abdî Hayatı Sanatı Eseri, Şanlıurfa: Dal Yayıncılık.
• Türkoğul, S. (2017), Türk Edebiyatında Maktel-i Hüseyinler ve Bekâî’nin Kitâb-ı Kerbelâ Mesnevisi, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, ( Sy.58:107-128). Erzurum: yy
• Uludağ, S. (2022). Kevn. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 25: 242-243). Ankara: TDV Yayınları.
• Uludağ, S. (2003). Mârifet. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 28: 54-56). Ankara: TDV Yayınları.
• Üveys, F. (1948). Şehidü Kerbelâ: el-İmâm el-Hüseyn b. Ali b. Ebî Tâlib, Kahire: yy.
• Yardım, A. (1997). Peygamberimiz’in Şemâili, İstanbul: yy.
• Yavuz, Y. Ş. (2007). Peygamber. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 34:257-262) İstanbul: TDV Yayınları.
• Yavuz, Y. Ş. (2007). Nübüvvet. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 33: 279-285). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yazıcı, T. (1993). Çeşm. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 8: 276). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yücel, İ. (2012). Peygamberimizin Hayatı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.