Yabancı Dil Olarak Türkçenin ve İngilizcenin İleri Seviye Öğretiminde Kelime Etkinliklerinin İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 37, 196 - 224, 21.12.2023

Funda Yeşil Yıldız Kocasavaş

https://doi.org/10.29000/rumelide.1406049

Öz

Dil öğretimi sürecinde, dil becerilerinin geliştirilmesi için uygun bulunan veya bu amaç doğrultusunda özel olarak hazırlanmış çeşitli kaynaklardan, materyallerden yararlanılmaktadır. Bu materyaller arasında dil öğretimi kitapları öne çıkmaktadır. Bu kitapların biçim ve içerik özellikleri, etkili bir öğretim süreci için oldukça önemlidir. Bu sebeple dil öğretimi kitaplarının kontrolü; eksikliklerinin ve üstün yönlerinin tespiti ve değerlendirilmesi için önemlidir. Değerlendirme süreçlerinin sonunda kitaplarda yer alan etkinlikler, tespit edilen hususlar çerçevesinde güncellenmelidir. Dil öğretimi kitaplarında yer alan etkinliklerin bir kısmı kelime bilgisini geliştirmeye yöneliktir. Hedef dili öğrenen bireyin ifade gücü, sahip olduğu kelime bilgisinin derinliği ile ilişkilidir. Kelime öğretimi hem ana dili öğretiminin hem de yabancı dil öğretiminin önemli bir sahasıdır. Yabancı dil öğretimi kitaplarında hedef dile, dil düzeyine ve dil merkezlerine veya yayınevlerine göre değişik içerikler barındıran pek çok etkinlik sunulmaktadır. Bu etkinliklerde kelimelerin tür, anlam, yapı gibi çeşitli özelliklerine yönelik bilgilerin kazandırılması için çeşitli yöntemlere başvurulmaktadır. Bu çalışmada, yabancı dil olarak öğretimi faaliyetleri büyük bir hızla artan Türkçenin ve yabancı dil olarak öğretimi uzun yıllardır sistemli kaynaklarla yürütülen İngilizcenin ileri seviyede öğretimine yönelik hazırlanmış olan ders ve çalışma kitabı setlerinde bulunan kelime etkinliklerini anlam, yapı ve türe ilişkin içerikler açısından incelemek ve hedef dillere özgü içerik özelliklerini vurgulamak amaçlanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular, Türkçenin yabancı dil olarak ileri seviye öğretimine yönelik hazırlanan kitaplarda çok boyutlu ve dil becerilerini bütünsel olarak ele alan kelime etkinliklerine daha fazla yer verilmesi gerektiği sonucuna ulaştırmıştır. Araştırmanın, kelime etkinliklerinin kapsamlı bir biçimde tartışılması ve geliştirilmesi bağlamında, Türkçenin yabancı dil olarak ileri seviye öğretimi çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yabancı dil olarak Türkçe, kelime öğretimi, ders kitapları

Kaynakça

• Akarsu, B. (1984). Wilhelm von Humboldt’ta dil-kültür bağlantısı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aksan, D. (2006). Dil, şu büyülü düzen. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksan, D. (2009). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Aytaş, D., & Çeçen, Y. (2010). Ana dili eğitiminde dil bilgisi öğretiminin yeri ve önemi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), 77-89.
• Barın, E., Çobanoğlu, Ş., Ateş, Ş., Balcı, M. & Özdemir, C. (Ed.). (2018). Yedi İklim Türkçe ders kitabı. Ankara: Başak Matbaacılık.
• Barın, E., Çobanoğlu, Ş., Ateş, Ş., Balcı, M. & Özdemir, C. (Ed.). (2018). Yedi İklim Türkçe çalışma kitabı. Ankara: Başak Matbaacılık.
• Bölükbaş, F. & Yılmaz, M. Y. (Ed.). (2017). İstanbul yabancılar için Türkçe ders kitabı. İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.
• Bölükbaş, F. & Yılmaz, M. Y. (Ed.). (2017). İstanbul yabancılar için Türkçe çalışma kitabı. İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.
• Bromley, K. (2007). Nine things every teacher should know about words and vocabulary instruction. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 50(7), 528–537.
• Chomsky, N. (2002). Dil ve zihin incelemelerinde yeni ufuklar. (Çev. F. B. Aydar). Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Council of Europe (2001). Common European framework of reference for languages: learning, teaching, assessment. Cambridge, UK: Cambridge University Press, https://rm.coe.int/1680459f97
• Council of Europe (2018). Common European framework of reference for languages: learning, teaching, assessment – companion volume with new descriptors. Strasbourg, France: Council of Europe Publishing, https://rm.coe.int/cefr-companion-volume-with-new-descriptors-2018/1680787989
• Council of Europe (2020). Common European framework of reference for languages: learning, teaching, assessment – companion volume. Strasbourg, France: Council of Europe Publishing, https://rm.coe.int/common-european-framework-of-reference-for-languages-learning-teaching/16809ea0d4
• Creswell, J. W. (2014). Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları araştırma deseni. S. B. Demir (Çev. Ed.) ve Y. Dede (Çev.). Nitel yöntemler. (s. 183-213) içinde. Ankara: Eğiten Kitap. (Orijinal eserin yayın tarihi 2014, 4. Baskı).
• Creswell, J. W. (2014). Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları araştırma deseni. S. B. Demir (Çev. Ed.) ve M. Bütün (Çev.). Araştırma yaklaşımının seçimi. (s. 3-23) içinde. Ankara: Eğiten Kitap. (Orijinal eserin yayın tarihi 2014, 4. Baskı).
• Cunningham G., Bell, J., Clementson, T. & Redston, C. (2013). Face2Face advanced student’s book. Cambridge: Cambridge University Press.
• Demircan, Ö. (2013). Yabancı dil öğretim yöntemleri. İstanbul: Der Yayınları.
• Demirdöven, G. H. (2021). 2020 Avrupa Ortak Öneriler Çerçevesi (CEFR) metninde bulunan dilbilgisel yeterliklerin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö10), 339- 351. doi: 10.29000/rumelide.1011952.
• Develi, H. (2012). Dil doktoru, dile ve Türkçeye dair yazılar. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Doff, A., Thaine, C., Puchta, H., Stranks, J. & Lewis-Jones, P. (2016). Empower advanced student’s book. Cambridge: Cambridge University Press.
• Er, M. (2022). Yabancılara Türkçe öğretiminde yazınsal metinler: Gazi Üniversitesi Tömer yabancılar için Türkçe seti C1 düzeyi örneği. Erciyes Akademi, Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Özel Sayısı, 1501-1510. DOI: 10.48070/erciyesakademi.1192181
• Ergin M. (2009). Edebiyat ve eğitim fakültelerinin Türk dili ve edebiyatı bölümleri için Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak
• Erişik, H. (2021). Yabancılar için Türkçe okuma kitaplarının okunabilirliği: Türkçenin sesi Yunus Emre örneği. Journal of Sustainable Educational Studies, 2(3), 1-14.
• Göçen, G., & Çakır, G. (2022). Yabancılar için hazırlanmış “Yenisey (C1+)” Türkçe okuma kitabında yer alan söz varlığı ögeleri. Journal of Sustainable Educational Studies (JSES), (Ö1), 189- 225.
• Göçen, G., & Yalçın, Ş. (2023). “Türkçenin Sesi Yunus Emre (C1-C2)” okuma kitabındaki söz varlığı unsurları. Journal of Sustainable Educational Studies (JSES), (Ö2), 144-160.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Güzel A. & Barın E. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hayran, T. & Yazıcı Okuyan, H. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarında terim öğretimi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (54), 336-360.
• İpek, Ö. F. & İpek Eğilmez, N. (2023). Evaluation of English and Turkish anguage teaching textbooks according to CEFR criteria. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 372-390. DOI: 10.19171/uefad.1184093
• Kara Özkan, N. & Nurlu, M. (2020). Yabancı dil olarak türkçenin öğretiminde bağlam temelli kelime öğretim yöntemi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (56), 385-410.
• Karaağaç, G. (2009). Türkçenin söz dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karababa, Z. C. & Karagül, S. (2014). Yurt dışındaki Türklere Türkçe öğretenlerin sınıf içi uygulamalara yönelik görüşleri. Millî Eğitim Dergisi, (204), 155-166.
• Karadağ, Ö. (2019). Kelime öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 141-153.
• Kaya, M. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe ve İngilizce öğretiminde aktarımlarla ilgili çalışmaların analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 12(3), 1305-1319.
• Larrotta, C. (2011). Second language vocabulary learning and teaching: Still a hot topic. Journal of Adult Education, 40(1), 1-11.
• Maxwell, J. A. (2010). Using numbers in qualitative research. Qualitative Inquiry, (16), 475-482.
• McLarty, R. (2016). Empower advanced workbook with answers. Cambridge: Cambridge University Press.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma. S. Turan (Çev. Ed.) ve S. Turan & D. Yılmaz (Çev.). Araştırmanın desenlenmesi ve örneklem seçimi. (s. 55-82) içinde. Ankara: Nobel. (Orijinal eserin yayın tarihi 2009, 3. Baskı).
• Mutlu, H. H. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarında (İstanbul Yabancılar için Türkçe Öğretim Seti, Yedi İklim Öğretim Seti) yer alan metinlerin okunabilirlik düzeylerinin incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22) , 371-386. DOI: 10.33692/avrasyad.728455
• Onan, B. (2017). Dil bilgisi öğretiminde sentezci yaklaşım. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(4), 2627-2638.
• Parlak Kalkan, G. & Kıribiş, A. (2023). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen C1 düzeyi öğrencilerinin yazma becerisindeki kelime sıklıkları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 78-86 . DOI: 10.29000/rumelide.1330402
• Read, J. (2004). Research in teaching vocabulary. Annual Review of Applied Linguistics, 24, 146 – 161.
• Serin, N. & Mert, O. (2022). Yedi İklim Türkçe Öğretim Seti’yle bu kitapları kullanan öğrencilerin söz varlığının karşılaştırılması. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 140-161. DOI: 10.29000/rumelide.1104164.
• Sever, S. (2000). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Soars, L. & Soars, J. (2014). New Headway advanced student’s book. Oxford: Oxford University Press.
• Soars, L. & Soars, J., Falla, T. (2014). New Headway advanced workbook with key. Oxford: Oxford University Press.
• Sönmez, V. & Alacapınar, F. (2018). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şengezer, M. & Doyuran, Z. (2021). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde sözcükler arası anlam ilişkileri: Yeni Hitit Yabancılar için Türkçe örneği. Dil Dergisi, 172(1), 108-127. DOI: 10.33690/dilder.762806
• Tims, N., Cunningham G., Bell, J., & Redston, C. (2013). Face2Face advanced workbook with key. Cambridge: Cambridge University Press.
• Uzun, N. E. (Ed.). (2013). Yeni Hitit yabancılar için Türkçe çalışma kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Uzun, N. E. (Ed.). (2014). Yeni Hitit yabancılar için Türkçe ders kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Vural, H. & Böler, T. (2011). Ses ve şekil bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.