Polemik Türü Rivayetleri Anlama ve Amel Etmede Pragmatist Yaklaşım

Yıl 2023, Sayı: 37, 1001 - 1015, 21.12.2023

Orhan Yılmaz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1406069

Öz

Hadis tarihinin her döneminde hadisleri teslimiyetçi yaklaşımla değerlendirenler ile hadislere tenkitçi ve retçi mantıkla yaklaşanlar var olagelmiştir. Rivayetleri anlama konusunda ifrat tefrit boyutundaki bu iki temayül özellikle senet ve metin yönüyle tartışılan polemik türü hadisleri doğru anlamanın ve değerlendirmenin önündeki en büyük engellerden biridir. Hicri ikinci asırda Ehl-i hadis- Mu’tezile şemsiyeleri altında başlayan 3 ve 4. asırlarda olgunlaşıp sistematik bir yapıya bürünen bu iki ekolün ifrat tefrit boyutunu oluşturan kısımları arasındaki tartışmalar bugün de devam etmektedir. Bu tartışmaların menfi yönü Müslümanlar arasındaki tefrikayı körüklemesi, müspet yönü ise polemik türü rivayetleri doğru anlama hususunda araştırmaya sevk etmesidir. Hadisleri anlama konusundaki bu iki yaklaşımın günümüz insanını ikna etmede ve bilgilendirmede yetersiz kaldığı özellikle de gençleri dinden soğuttuğu söylenebilir. Evrensel değerlere, akla ve bilime muhalif manalar içeren ve senedi muallel olan polemik türü hadislerin sünnet adı altında ısrarla gündemde tutulması ve sosyal medyada paylaşılması İslâm dinine ve bu dine gönül vermiş müntesiplerine zarar vermektedir. Bu çalışmada senet, metin ve mana yönüyle tartışmaya açık polemik türü hadislerin anlaşılması ve amel edilmesinde menfaat prensibinin önemi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Anlama, Pragmatizm, Polemik, Uygulama

Kaynakça

• Abdülfettah, Nâsır Ebû Âmir Abdüsselam. (2017). “İthâfu’t Tâlibîn Bişerhi Hadîsi’l-Ureniyyîn”, Mecelletü Külliyeti’d-Dirâsati’l-İslâmiyye ve Arabiyye li’l-benîni bi’l-kâhire 34: 1408-1539.
• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. (1351). Keşfu’l-Hafâ ve Muzîlu’l-ilbâ Amma’ştehera Mine’l-Ehâdisi alâ Elsineti’n-Nâs. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî.
• Açık, Abdulllah. (2002). Buhari’nin Hadisleri Değerlendirme Metodu Açısından Uraniler Hadisi. İsanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisan Tezi).
• Ahmed b. Hanbel. (2001). el-Müsned. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Akgül, Yusuf. (2018). “Fıkıh Usulün Kaynaklığı Açısından Muâz Hadisinin Tahlili ve Tenkidi”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (BOZİFDER). 14(14):193-222)
• Akyüz, Hüseyin. (2014). “Yemekte Sağ Elin Kullanılmasıyla İlgili Bir Rivayetin Sened ve Metin Tenkidi”. Ekev Akademi Dergisi 18 (59): 1-30.
• Ali el-Kari. (1971). Mevdu‘âtü’l-Kübra. Beyrut: Dâru’l-Emâne.
• Ali el-Kâri. (1985). Şerhu Müsnedi Ebi Hanife. Beyrut. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Arslan, İhsan. (2019). “ Hz. Aişe’nin Evlilik Yaşı Örf mü? Din mi?”. Trabzon İlahiyat Dergisi 6 (1): 43-45.
• Ay, Mehmet Emin. (1995). Din Eiğitiminde Mükâfat ve Ceza. İzmir: Sena Yayınları.
• Aydınlı, Abdullah. (1994). “Hz. Peygamber’in Terbiyesinde Yetişen Çocuklar”. İslam’da Aile ve Çocuk Terbiyesi ss. 316-318.
• Azami, Mustafa. (1996). İslam Fıkhı ve Sünnet. İstanbul: İz Yayıncılık
• Babanzâde, Ahmed Naim. (1980). Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi. İstanbul: DİB Yayınları.
• Beyhâkî, Ahmed b. Hüseyn b. Alî b. Musa. (2003). es-Sünenü’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Beyhâkî, Ahmed b. Hüseyn b. Alî b. Musa. (1410). Şu‘abü’l-İmân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Çakan, İsmail Lütfi.(2015). Hadis-Sünnet Üzerine.İstanbul: M.Ü.İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Dârekutnî, Ali b. Ömer. (2004). es-Sünen. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Darimi, Abdullah b. Abdirrahman. (1981). es-Sünen. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Denizkuşları, Mahmud. 1982. Kur’an-ı Kerim ve Hadislerde Tıp. İstanbul: Marifet Yayınları
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî. (1981). es-Sünen. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Elbâni, Muhammed Nasruddin. (1348). Es-Silsiletü’d-Da‘îfe. Riyad: Mektebetü’l-Me‘ârif.
• Ertürk, Mustafa. (2002). “Çocuğun Dini Eğitiminde Kullanılan Bir Hadis Ve Tahlili”. marife 2 (2): 56-62.
• Erul, Bünyamin. (2006). “Hz. Aişe Kaç Yaşında Evlendi? Dokuz mu? On dokuz mu?”,İslamî Araştırmalar Dergisi 19 (4): 638-649.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. (1981). Çağımızda İtikadi İslâm Mezhebleri. Ankara: Selçuk Yayınları.
• Hâkim en-Nîsabûrî. (1990). el-Müstedrek ‘ala’s-Sahiheyn, Beyrut: Dâru’l Kütübil İlmiyye.
• Hatîb el-Bağdâdî. (1968). el-Kifâye fi İlmi’r-Rivâye. Medine: Mektebetü’l-İlmiyye.
• İbn Ebî Hâtim er-Râzî, Ebû Muhammed. (1952). Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta’dîl. Beyrut: Dâru İhyau’t-Turasi’l-Arabî.
• İbn Ebû Şeybe, Ebu Bekr Abdillah b. Muhammed. (1989). el-Kitâbu’l-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l-Âsâr. Riyad: Mektebetü’r-Rüşt.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. (1421). Takrîbu’t-Tehzîb. Riyad: Dâru’l-Asime
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. (2019). Nüzhetü’n-Nazar. Şam: Dâru’l-Minhâc.
• İbn Haldun, Abdurrahman, el-Mukaddime. (1988). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed.(1927). el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm. Mısır.
• İbn Hıbbân, Muhammed b. Hıbbân. (1976). Kitâbu’l-Mecrûhîn. Halep: Dâru’l-Va‘i.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Şemsuddin Ebû Abdillah. (2003). Zâdü'l-Me’âd fi Hedyi Hayri’l-‘İbâd. Beyrut: Dâru’l-fikr.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Şemsuddin Ebû Abdillah.(1994). el-Menâru’l-Mûnîf. Beyrut: Mektebu’l-Matbû’ati’l-İslâmiyye.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. (1981). es-Sünen. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem.( 1414). Lisânü’l-‘Arab. Beyrut:Dâru Sâdır.
• İbn Sina, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillâh b. Alî.(1999). el-Kânûn fi’t-Tıbb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbnu'l Esir el-Cezerî. (1348). el-Kamil fi't Tarih. Mısır: Matbaatu'l Müniriyye.
• Kandemir Yaşar, Çakan İsmail Lütfi, Küçük Raşit. (2018). Riyâzu’s-sâlihîn. İstanbul: Erkam Yayınları.
• Karacabey, Salih. (1992). “Hadis Vahiy Münasebeti ve Tıpla İlgili Hadisler Hakkında Hattabi’nin Görüşleri”, U.Ü.İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (4): 221.
• Kırış, Şemseddin. (2018). “Erîke Hadisi’nin Râvîsi Olarak Mikdâm b. Ma’dîkerib”.İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7 (2):995.
• Köktaş, Yavuz. (2002). “Bazı Yeni Sünnet Tanımları Üzerine”. Dîvân: 95-160.
• Kulat, Mehmet Ali. (2001). “İstanbul’un Fethini Müjdeleyen Hadislerin Değerlendirmesi”. Diyanet İlmi Dergi 37 (2): 7-10.
• Martı, Huriye. (1998). “Kadın Konusunda Resulullah’a Nispet Edilen Uydurma Hadisler”. Mehir 2: 31-34.
• Muhammed b. Sahnûn. (1972). Âdâbü’l-Mualimîn. Tunus: Yy.
• Muhammedü’l-Emin b. Abdillah b. Yusuf. (2018). Şerhu Süneni İbn Mâce. Cidde: Dâru’l-Minhac.
• Müslim b. Hacca, Ebu’l-Huseyn .(1981). el-Câmi‘u’s-Sahîh. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref. (1392). el-Minhacu Şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabî.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. (2003). “Mehdi”. ss. 369-371 Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. C. 28. İstanbul: TDV Yayınları.
• Suyûti, Celâlu’d-Dîn, Abdurrahman b. Ebi Bekr. (1966). el-Leâli’l-Mesnû’a fi’l-Ehâdîsi’l-Mevdû’a. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-'İlmiyye.
• Şafiî, Muhammed b. İdris. (1940). er-Risâle. Kahire: Mustafa el Halebî.
• Özafşar, Mehmet Emin. (1998). “Polemik Türü Rivâyetlerin Gerçek Mâhiyeti,” İslâmiyât 1 (3 ): 19-48.
• Özdemir, Veysel. (2019). “Aceleci Hadis Yorumu ve Bunun Doğruduğu Sakıncalar”.Academic Knowledge 2(1) 1-15.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. (1985). el-Mu’cemü’l-Kebîr. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye.
• Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. (1981). es-Sünen. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Tülekoğlu, Ertuğrul. (2018). “İçtihatta Meşruiyet Arayışları: Muaz Hadisi”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, Enbiya. (2015). Sahih Hadis Bulunmayan Konular. Ankara: Otto Yayınları
• Yılmaz, Orhan. (2016). “Mehdi İnancına Kaynaklık Teşkil Eden Rivayetlerin Değerlendirmesi”, Türkish Studies12 (2):1-18.
• Yücel, Ahmed. (2021). Hadis Usulü. İstanbul: MÜİFV Yayınları.
• Yücel, Ahmed. (2021). Hadis Tarihi. İstanbul: MÜİFV Yayınları.
• Yürekli, Hüseyin. (2021). “Hz. Peygamber’in Deve İdrarı İçilmesini Tavsiye Ettiğini Belirten Rivâyetin Sened ve Metin Açısından Değerlendirmesi”. Lisansüstü Öğrenci Sempozyumu Tebliğler Kitabı. ss. 9-13.İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Zehebî, Şemsüddin Ebû Abdillah. (1967). Divânu’d-Du‘afa ve’l-Metrûkîn. Mekke: Mektebetü’n-Nahdati’l-Hadisiyye. (https://idlbi.net/qustantinia/). 11. 12. 2023
• (https://www.youtube.com/watch?v=tJypa1IcQZk). 10.12. 2023.