Vüs’at O. Bener’in “Batak” Adlı Öyküsünde Taşra Yaşamının Yarattığı Bunalım

Yıl 2023, Sayı: 37, 514 - 523, 21.12.2023

Banu Ebru Antakyalı

https://doi.org/10.29000/rumelide.1407506

Öz

Türk edebiyatında 1950 kuşağı öykücüleri arasında değerlendirilen Vüs’at O. Bener, 1950 yılında New York Herald Tribune ile Yeni İstanbul gazetelerinin ortaklaşa düzenledikleri Dünya Öykü Yarışması’nda Dost adlı öyküsüyle derece alarak edebiyat dünyasına adım atmıştır. Uzunca bir süre Seçilmiş Hikâyeler, Varlık, Yeditepe, Pazar Postası gibi dönemin önemli edebiyat dergilerinde öykülerini yayımlamış, bunları 1952 yılında “Dost” adıyla kitaplaştırmıştır. 1957 yılında yayımladığı ikinci öykü kitabı “Yaşamasız” ile edebiyat dünyasındaki kariyerine devam etmiştir. Yazar yapıtlarında, bireyin iç dünyasını, yaşadığı çatışmaları, yabancılaşmayı, bunalımı, korku ve kaygılarını anlatan bir tutum izlemiştir. 20. yy Türk edebiyatının önemli yazarlarından biri olan Bener, bazı öykülerinde taşrayı tartışma konusu yapmış; taşranın merkezden ayrılmışlık ve kendiyle sınırlanmışlık anlam ve nesnel gerçekliğini, “taşra sıkıntısı” ve “amansız bunalım” duygularını odağa alan bir yaklaşımla incelemiştir. Issız bir taşra kasabasında yalnızlığa ve çıkışsızlığa mahkûm edilmiş insan teki, Bener anlatısında ağırlığı olan bir sorunsaldır. Sosyal uzam ve gündelik hayat kavramlarının ışığında, karakter odaklı irdelenen taşradaki bireyin bunaltı ve umutsuzluğu, anlamı çoğaltan, göstermekten ziyade sezdiren bir üslup, yıkıcı ironik bir dille işlenir. 1950 kuşağının bireye odaklanan yeni öykücülük anlayışının şekillenmesiyle yalnızlığa ve çıkışsızlığa mahkûm edilmiş kahramanlar öykülerde sıklıkla yer alır. Vüs’at O. Bener’in Batak öyküsü, bu türden sorun ve kahramanların vücut bulduğu bir anlatıdır. Öyküde, merkez – taşra ayrımında taşranın dışarıyı temsili; yoksulluk, yoksunluk, geri kalmışlık, cehalet, eğitimsizlik, boş vermişlik, vurdumduymazlık vb. faktörlerle tartışılmış, kahramanların çevrelerindeki herkesle eşduyum kurma konusundaki yetersizlikleri ve çatışma odaklı ilişkileri, sürgün yeri olarak betimlenen taşra (Anadolu)hayatından kaynaklandığı tezi öne sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet edebiyatı, batak, taşra, bunaltı, yalnızlık

Kaynakça

• Alver, K. (2010). Taşranın Halleri ve Öykü. Hece Öykü Dergisi, Sayı: 41, Sayfa: 79 – 81. Ankara: Öncü Basımevi.
• Argın, Ş. (2005). Taşraya İçeriden Bakmak Mümkün müdür? Taşraya Bakmak. Birinci Basım. Sayfa: 271-296, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bahtin, M. (2020). Karnavaldan Romana. Çev: Cem Soydemir. Dördüncü Basım. Ayrıntı Yayınlar: İstanbul.
• Berk, İ. (Haziran 2004). Taşra. Kitap-lık dergisi. Sayı 73. Yıl 11. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bora, T. (2016). Taşralaşan ve Taşrasını Kaybeden Türkiye, Taşraya Bakmak. Der: Tanıl Bora. Yedinci Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ergülen, H. (2016). Şiir Taşraya Aittir! Taşraya Bakmak. Der: Tanıl Bora. Yedinci Basım. Sayfa: 219 – 220. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gürbilek, N. (2021). Yer Değiştiren Gölge. Denemeler. Altıncı basım. İstanbul: Metis Yayınları.
• Karabulut, Ö. (Ağustos –Eylül 2005). Vüs’at O. Bener ile Söyleşi. İmge Öyküler. Yıl 1, Sayı 4, S. 102 – 113.
• Solak, Ö. (2015). Edebiyatın Taşradan Manifestosu. Derleyen: Mesut Varlık. Birinci Basım. İstanbul: İletişim Yayınları.