İzmir Kent Folklorunda Çağdaş Bir Müzecilik Anlayışı: Arkas Sanat Örneği

Yıl 2023, Sayı: 37, 1494 - 1523, 21.12.2023

Fatma Tekin

https://doi.org/10.29000/rumelide.1409123

Öz

Özellikle yirminci yüzyılın ortalarından itibaren, başta politik ve ekonomik unsurlar ve küreselleşmenin etkisiyle, koleksiyon odaklı müzecilik anlayışı; yerini eğitim, teknoloji ve ziyaretçi odaklı bir müzecilik anlayışına bırakmış; UNESCO ve ICOM gibi uluslararası organizasyonların kurulmasıyla da bilimsel bir nitelik kazanmıştır. Çağdaş müzelerin sahip olduğu uygulama atölyeleri; eğlence ve dinlenme yerleri gibi mekânsal yapılanmaları; sunum, konferans, sohbet gibi etkinlikleri bu müzeleri bütüncül bir anlayışın ürünü kılmaktadır. Bu durum da çağdaş müzeleri; bilgilendirici, eğitici, deneyim kazandırıcı, eğlendirici, dinlendirici vb. sosyo-kültürel kazançlarıyla kent folklorunun önemli bir araştırma alanı haline getirmektedir. Yukarıdaki açıklamalar ışığında, Cumhuriyet’in 100. yılında İzmir’de kurulan Arkas Sanat’ın, İzmir kent folklorunda çağdaş müzecilik anlayışının bir örneği olarak ilk kez tanıtılması bu çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır. Bu bağlamda, Arkas Sanat’ın kültür-sanat faaliyetleri; bu faaliyetlerin tür, amaç-kapsam gibi yönlerden nitelikleri ve özellikle de Mattheys Köşkü’nde sergilenen halı koleksiyonu araştırılmıştır. Araştırmada, halı koleksiyonu özelinde köşkte sergilenen 75 adet halı zaman, mekân/yer ve motif bilgileri yönünden incelenmiş ve kültürel mirası yansıtan yönleri, 26 halı örneklemi üzerinden değerlendirilmiştir. Sergilenen halıların, türünün en temel ve nadide örneklerini temsil etmesi ve barındırdığı motifler ile döneminin duygu, düşünce ve inanç dünyasını yansıtması açısından kıymetli birer somut kültür miras olduğu görülmüştür. Tüm bu incelemeler neticesinde, Arkas Sanat’ın temelde Türk kültürüne, özelde ise İzmir kent kültürüne kazandırılmış bir değer olduğu aşikârdır. Ayrıca sahip olduğu halı koleksiyonu, Anadolu’da yüzyıllardır devam eden dokumacılık geleneğine ait dokuma tezgâhı, ipliklerin ve aletlerin bulunduğu bir sergi salonu, halı dokuma geleneğini anlatan dijital bir gösteri salonu, Arcademia’da gerçekleştirilen kültürel etkinlikleri ve bunlara ilave olarak köşkün bahçesinde yer alan kafesi ve mini golf sahası ile de toplumun tüm kesimlerini kucaklayan çağdaş müzecilik anlayışına uygun kültürel bir merkez olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Halk bilimi, kent folkloru, müzecilik, halı koleksiyonu, Arkas Sanat.

Kaynakça

• Arık, R. O. (1953). Türk Müzeciliğine Bir Bakış, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Artun, A. (2021). Mümkün Olmayan Müze, Müzeler Ne Gösteriyor?, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aslan, E. (2023). “Kent Folkloru Nedir?”, Kent Folkloru, Ed. Erkan Aslan, 49-54, İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Atagök, T. (1999a). “Müze Mimarisi”, Yeniden Müzeciliği Düşünmek, (der. Tomur Atagök), 71- 86, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Basım-Yayın Merkezi.
• Atagök, T. (1999b). “Çağdaş Müzeciliğin Anlamı; Müze ve İlişkileri”, Yeniden Müzeciliği Düşünmek, (der. Tomur Atagök), 131-142, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Basım-Yayın Merkezi.
• Atasoy, S., (1984) “Türkiye’de Müzecilik”, Cumhuriyet Dönemi Türk Ansiklopedisi, (46): 1458- 1471.
• Ateşoğulları, S. (2022). “Değişen ve Gelişen Türkiye Müzeleri”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 1(83): 32-53.
• Avcı, C. (2023). “Dijital Ekoloji II: Endüstri Devrimleri ve Toplum 5.0 Habitatında Kent Folkloru Üzerine Bir Değerlendirme”, Kent Folkloru, Ed. Erkan Aslan, 55-66, İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Nalcıoğlu, B. & Safiye, Z. (2023). “Müzeler Değişiyor: Müzecilikte Yeni Yaklaşımlar”, ASBİDER Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (29): 206-217.
• Çıldır, Z. (2014). “Türkiye’de Bir Eğitim Ortamı Olarak Müzelerin Kullanımına İlişkin Eğitimciler Tarafından Hazırlanan Raporlar”, Folklor/Edebiyat, 2014/3, 20(79): 179-188.
• Demir, S. (2012). “Kültürel Bellek, Gelenek ve Halk Bilimi Müzeleri”, Millî Folklor, 24(95): 184- 193.
• Erbay, F. (1999). “Müze Yönetiminde Pazarlama Felsefesine Yeni Yaklaşım”, Yeniden Müzeciliği Düşünmek, (der. Tomur Atagök), 59-67, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Basım-Yayın Merkezi.
• Erbay, F. (2017). Türkiye’de Müzecilik Eğitiminin Üniversitelerde Kurumsallaşması, Millî Eğitim Dergisi, 46(214): 105-122.
• Kandemir, Ö. & Uçar, Ö. (2015). “Değişen Modern Ve Çağdaş Müze Mekanizmalarının Çağdaşa Yönelik Tasarımlarına Girdiler”, Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(2): 17-47.
• Karadeniz, C. & Özdemir, E. (2018). “Hangi Müze? Müzecilikte Değişim ve Yenimüzebilim”, Millî Folklor, 30(120): 158-169.
• Keleş, V. (2003). “Modern Müzecilik ve Türk Müzeciliği”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1-2): 1-16.
• Madran, B. (1999). “Müze Türleri”, Yeniden Müzeciliği Düşünmek, (der. Tomur Atagök), 3-19, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Basım-Yayın Merkezi.
• Oğuz, M. Ö.. (2001). “Kentlerin Oluşumu ve Gelişimi Süreçlerinde Türk Halkbilimi”, Millî Folklor, 13(52): 46-49.
• Onur, B. (2017). Yeni Müzebilim, Ankara: İmge Kitabevi.
• Uzun Aydın, D. (2020). “Koleksiyon Toplanmasından Müze Yapılarına Geçiş Aşamaları ve İlk Müze Okulu (İzzediniye) Açma Girişimi”, The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 6(1): 82-91.
• Yaraş, A. (1994). “Anadolu’daki İlk Koleksiyonculuk ve Müzecilik Faaliyetleri”, II. Müzecilik Semineri Bildirileri, (19-23 Eylül 1994), 19-21, Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı: İstanbul.
• Yücel, E. (1999). Türkiye’de Müzecilik. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Elektronik Kaynaklar
• URL1:https://www.instagram.com/p/CxLRTtbMOWj/? utm_source=ig_web_copy_link&igshid=MzRlODBiNWFlZA== (31.10.2023)
• URL-2: https://arkassanatbornova.com/qr/002.pdf (17.10.2023)
• URL-3: https://arkassanatbornova.com/qr/003.pdf (17.10.2023)
• URL-4: https://arkassanatbornova.com/qr/006.pdf (17.10.2023)
• URL-5: https://arkassanatbornova.com/qr/008.pdf(17.10.2023)
• URL-6: https://arkassanatbornova.com/qr/011.pdf (17.10.2023)
• URL-7: https://arkassanatbornova.com/qr/012.pdf (17.10.2023)
• URL-8: https://arkassanatbornova.com/qr/014.pdf (17.10.2023)
• URL-9: https://arkassanatbornova.com/qr/015.pdf (17.10.2023)
• URL-10: https://arkassanatbornova.com/qr/019.pdf (17.10.2023)
• URL-11: https://arkassanatbornova.com/qr/038.pdf (17.10.2023)
• URL-12: https://arkassanatbornova.com/qr/036.pdf (17.10.2023)
• URL-13: https://arkassanatbornova.com/qr/030.pdf (17.10.2023)
• URL-14: https://arkassanatbornova.com/qr/039.pdf (17.10.2023)
• URL-15: https://arkassanatbornova.com/qr/025.pdf (17.10.2023)
• URL-16: https://arkassanatbornova.com/qr/028.pdf (17.10.2023)
• URL-17: https://arkassanatbornova.com/qr/073.pdf (17.10.2023)
• URL-18: https://arkassanatbornova.com/qr/041.pdf (17.10.2023)
• URL-19: https://arkassanatbornova.com/qr/042.pdf (17.10.2023)
• URL-20: https://arkassanatbornova.com/qr/045.pdf (17.10.2023)
• URL-21: https://arkassanatbornova.com/qr/050.pdf (17.10.2023)
• URL-22: https://arkassanatbornova.com/qr/052.pdf (17.10.2023)
• URL-23: https://arkassanatbornova.com/qr/053.pdf (17.10.2023)
• URL-24: https://arkassanatbornova.com/qr/054.pdf (17.10.2023)
• URL-25: https://arkassanatbornova.com/qr/059.pdf (17.10.2023)
• URL-26: https://arkassanatbornova.com/qr/063.pdf (17.10.2023)
• URL-27: https://arkassanatbornova.com/qr/072.pdf (17.10.2023)