Sünnet töreni davetiyelerinin söylemsel işlevleri

Yıl 2024, Sayı: 38, 192 - 204, 21.02.2024

Meltem Sargın

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439595

Öz

En geniş tanımıyla toplumsal pratikler olarak tanımlanan söylem, dilbilimsel bakışaçısına göre toplumda tekrarlanarak gelenekselleşmiş metin üretimi biçimlerine verilen addır. Bir başka deyişle, metinler söylemin somut ürünlerini oluşturmaktadır. Farklı toplumsal bağlamlarda üretilen farklı metin türlerinin belli işlevleri yerine getirmek üzere özelleşmiş olduğu görülmektedir. Bu metinler arasında kültürümüzde saygı ve nezaketin bir sembolü olan davetiye metinleri de yer almakta alanyazında ayrı bir metin türü olarak incelenmektedir. Temelde sosyo-kültürel bir iletişim işlevini yerine getirmesi amaçlanan pek çok metin türünün aynı zamanda bazı söylem işlevlerini de yerine getirdiği görülmektedir. Davetiye metinleri içerisinde özellikle, kültürümüzde tıbbi bir işlem olmaktan çok daha fazla anlam yüklenen, sünnet töreni davetiye metinlerinin ‘davet etme’ edimsel işlevinin ötesinde mesajlar içeren ve söylemsel işlevler üstlenen metinler olduğu dikkat çekmektedir. Bu noktadan hareketle, bu çalışmada 30 adet farklı sünnet davetiyesinden oluşan bir bütünce oluşturulmuştur. Bütüncede yer alan davetiye metinleri Eleştirel Söylem Çözümlemesi kuramsal çerçevesinde incelenmiştir. Yapılan yapısal ve ayrıntılı çözümleme sonucunda söz konusu davetiye metinlerinin tür özellikleri doğrultusunda davet etmeye ilişkin bağlamsal bilgilerin yanı sıra büyük ölçüde dini ve cinsiyetçi söyleme hizmet eden dilsel seçimler içerdiği saptanmıştır. Bu dilsel seçimlerin sözü edilen söylemlerin meşrulaşması ve yeniden üretilmesi sürecinde rol oynadığı düşünülmektedir. Çalışmanın bulguları nicel bulgular ve nitel bulgular olmak üzere iki başlık altında sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

metin türü, davetiye, cinsiyetçi söylem, dini söylem, Eleştirel Söylem Çözümlemesi

Kaynakça

• Ahmed, S. M. (2019). Socio-Cultural Study of Written Invitation Cards in Iraqi Society. Opcion, 35, (89), 2899-2921.
• Çinpolat, S. (2017). Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’da Sünnetin Yeri. Kırıkkale İslami İlimler Fakültesi Dergisi, (KİİFAD), 2017, Yıl II, Sayı III, 109-126.
• Çubukçu, H. (2005). Düğün Davetiyelerinin Dili. Uluslararası V. Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu’nda sunulan bildiri. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Dekkers, W., Hoffer, C. ve Wils, J.P. (2005). Scientific Contribution, Bodily Integrity and Male and Female Circumcision. Med Health Care Philos, 8(2), 179-191.
• Dereli, V. (2012). Arapça’yı Doğru Kullanmanın Kur’an’ın Anlaşılmasına Olan Etkisi. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 34, 29-50.
• Ercan, S.A. ve Marsh, D. (2016). Qualitive Methods in Political Science. Hans Keman ve Jaap J. Woldendorp (Eds.), Handbook of Research Methods and Applications in Political Science içinde (s.309-320). Northampton: EdwardElgar Publishing.
• Fairclough, N. (1989). Language and Power. London: Longman.
• Fairclough, N. (1992). Discourse and Social Change. London: Polity Press.
• Fairclough, N. ve Wodak, R. (1997). Critical Discourse Analysis. T. Van Dijk (Ed.), Discourse as Social Interaction. London: Sage.
• Faramarzi, S., Elekaei A. ve Tabrizi, H. H. (2015). Genre-Based Discourse Analysis of Wedding Invitation Cards in Iran. Journal of Language Teaching and Research, 6(3), 662-668.
• Hyland, K. (2009). Academic Discourse. London: Continuum International Publishing Group.
• İşeri, K. (2022). Sözden Yazıya Dile Gelen Metin. Ankara: Pegem Akademi.
• Jäger, S. (2001). Discourse and Knowledge: Theoretical and Methodological Aspects of a Critical Discourse and Dispositive Analysis. R. Wodak ve M. Meyer (Eds.), Methods of critical discourse ananlysis içinde (s. 32-62). London: Sage Publications.
• Kadıoğlu, H. H., Aydın, İ. H. ve Bekiryazıcı, E. (2006). Dini ve Tıbbi Açıdan Sünnet. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 25, 1-16.
• Karahan, F. (2005). Tür Çözümlemesi Yününden Düğün Davetiyelerine Yönelik Bir İnceleme. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22(2), 105-133.
• Kress, G. (1989). Linguistic Processes in Sociocultural Practice. Oxford: Oxford University Press.
• Lerman, S.E. ve Liao, J.C. (2001). Neonatal Circumcision. Pediatr Clin North, 48(6), 1539-1557.
• Oktar, L. (2002). Laik ve Anti-Laik Söylemlerde Biz ve Onlar Çatışması. S. Yağcıoğlu (Ed.), 1990 sonrası laik antilaik çatışmasında farklı söylemler: disiplinlerarası bir yaklaşım içinde (s. 163-178). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Oktar, L. ve Cem-Değer, A. (2002). Gazete Söyleminde Kiplik ve İşlevleri. S. Yağcıoğlu (Ed.), 1990 sonrası laik antilaik çatışmasında farklı söylemler: disiplinlerarası bir yaklaşım içinde (s. 65-77). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Ömür, F. (2012). Almancada ve Türkçede Davetiye Örneklerinin Biçim İçerik ve Dil İşlevi Açısından Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(3), 1935-1958.
• Öztürk, O. (1973). Ritual Circumcision and Castration Anxiety. Psychiatry, 36(1), 49–59.
• Öztürk, O. (2004). Kişilik Gelişimi Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Özyıldırım, I. (2001). Tür Çözümlemesi: Yönelimler, Yöntem ve Sınırlamalar. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), 67-78.
• Özyıldırım, I. (2010). Tür çözümlemesi: Türkçe Metin İncelemeleri ve Karşılaştırmalar. Ankara: BilgeSu Yayınları.
• Philips, N. ve Hardy, C. (2002). Discourse Analysis: Investigating Process of Social Construction. London: Sage Publications.
• Sawalmeh, M. H. (2015). Ceremonial Arabic Writing: A Genre-Based İnvestigation Of Wedding Invitation Cards and Obituary Announcements in Jordanian Society [Yayımlanmamış doktora tezi]. Huddersfield Üniversitesi.
• Sivaslı, E., Bozkurt, A.İ., Ceylan, H. ve Coşkun, Y. (2003). Gaziantep Bölgesindeki Anne Ve Babaların Sünnet İle İlgili Bilgi, Tutum ve Davranışları. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 46, 114-118.
• Solomon, L.M. ve Noll, R.C. (2007). Male Versus Female Genital Alteration: Differences in Legal, Medical and Socio-Ethical Responses. Gend Med, 4(2), 89-96.
• Stillar, G. F. (1998). Analizing Everday Texts: Discourse, Rhetoric, and Social Perspectives. London: Sage Publications.
• Swales, J. M. (1990). Genre Analysis: English in Academic and Research Setting. Cambridge: Cambridge University Press.
• Şengül, H. Ve Bulut, A. (2018). Erkek çocuklarda yapılan sünnet ve hasta hakları boyutunun incelenmesi. Journal of Social And Humanities Sciences Research, cilt 5, sayı 16, 10-12.
• WHO. (2008). Eliminating Female Genital Mutilation: An Interagency Statement. UNAIDS, UNDP, UNECA, UNESCO, UNFPA, UNHCHR, UNHCR, UNICEF, UNIFEM, WHO Geneva, Switzerland. Erişim adresi: http://www.unfpa.org/webdav/site/global/shared/documents/2008/eliminating_ fgm.pdf. Erş. tar. 15.09.2023.
• Van Dijk, T. A. (2001). Discourse, Ideology and Context. Folia Linguistica, 1(2), 11-40.
• Van Dijk, T. A. (2015). Critical Discourse Analysis. https://discourses.org/wp-content/uploads/2022/07/Teun-A.-van-Dijk-2015-Critical-discourse-Analysis.pdf. Erş. tar. 25.01.2024.
• Wodak, R. ve Meyer, M. (2001). Methods of Critical Discourse Analysis. London: Sage.
• Yavuz, M., Demir, T. ve Doğangün, B. (2012). Sünnetin Çocuk Ruh Sağlığı Üzerine Etkisi: Gözden Geçirme Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 23(1), 63-70.
• Yılmaz, Y., Özsoy, S. A. ve Ardahan, M. (2008). Annelerin Sünnet Hakkındaki Davranış ve Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi. Ege Journal of Medicine, 47(2), 93-101.