Talip Apaydın’ın Toplumcu Gerçekçi Köy Öykülerinin Anatomisi

Yıl 2024, Sayı: 38, 354 - 373, 21.02.2024

Sabrican Ataman Öder

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439644

Öz

Başka bir ülkenin şartlarında doğup şekillenen edebî akımların Türk edebiyatına nakli sırasında ortaya çıkan sorunlar araştırmacılarca genellikle göz ardı edilir. Hâlbuki başta bahsi geçen akımları doğuran şartların ortak ve farklı tarafları olmak üzere, onları Türk edebiyatına aktaran yazarların müktesebatı da nakil sürecinde bazı değişikliklere zemin hazırlar. Örneğin Köy Enstitüsü çıkışlı yazarların 1950’li yıllarda Türk köyü ve köylüsünün sorunlarını toplumcu gerçekçi bir yaklaşımla eserlerine dâhil ettikleri hususunda tüm araştırmacılar hemfikirdir. Fakat onların bu akımın kökeni vasfındaki sosyalist realizmi eserlerinde uygulama biçimleri henüz araştırılmamıştır. Sosyalist realizmin doğduğu Sovyet Rusya’nın o dönemde bir sanayi toplumu olmasına karşılık, Türkiye’de ise geleneksel hayat tarzına sahip bir tarım toplumunun görülmesi, eserlerin karakter kadrosunun farklılaşmasına neden olur. Sosyalist realist eserlerde patron ve işçi sınıfının mücadelesi ele alınırken Türk toplumcu gerçekçiliğinde ise aynı çatışma ağa ve köylü arasında gerçekleşir. Ayrıca, Rus işçisiyle Türk köylüsünün taşıdığı zihniyet farklılıkları, Apaydın’ın köylüyü nesnel gerçekliğe sadık kalarak eserlerine taşıma arzusuyla birleşince sosyalist realizmin birçok özelliği kaybolur ve öyküleri yerelleştirici bazı hususiyetler kazanır. Bununla birlikte, Türk edebiyatında tek tip bir toplumcu gerçekçilikten bahsetmek bugün için imkânsızdır. Her toplumcu gerçekçi yazar, kendi sanat tasarımıyla akıma dâhil olduğundan her eser sosyalist realizmle ayrı birer ilişki kurar. Dolayısıyla Türk Toplumcu gerçekçiliğini meydana getiren eserleri, büyük bir bütünün irili ufaklı parçaları olarak kabul etmek ve genel karakteristiğini hepsini ayrıntılı ve doğru biçimde inceledikten sonra belirlemek gerekir. Bu çalışmada sosyalist realizmle, toplumcu gerçekçiliği meydana getiren malzeme arasındaki farklılıklar ve onların edebî eserlerin inşasına tesir etme biçimleri Apaydın’ın köy öyküleri özelinde tespit edilmeye çalışılmış, realist ve toplumcu gerçekçi öyküleri mukayeseli şekilde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplumcu gerçekçilik, sosyalist realizm, Türk köy edebiyatı, köy enstitüleri, Talip Apaydın.

Kaynakça

• Apaydın, T. (1967). Ateş Düşünce (1. bs). Bizim Yayınlar.
• Apaydın, T. (1978). Köy Enstitüsü Yılları (1. Baskı). Cem Yayınevi.
• Apaydın, T. (1983). Öte Yakadaki Cennet (2. Baskı). Cem Yayınevi.
• Apaydın, T. (1984). Koca Taş (2. bs). Yeni Büyük Dağıtım Yayınevi.
• Binyazar, A. (2011). Talip Apaydın ile Roman ve Toplum Sorunları Üzerine. Sütun Yayınları.
• Clark, K. (2000). The Soviet Novel: History as Ritual. Indiana University Press.
• Eagleton, T. (2012). Marksizm ve Edebiyat Eleştirisi (U. Özmakas, Çev.; 1. bs). İletişim.
• Güngör, E. (1998). İslâmın Bugünkü Meseleleri (11. bs). Ötüken.
• Hilav, S. (1993). 100 Soruda Felsefe El Kitabı (6. bs). Gerçek Yayınevi.
• Jdanov, A. A. (1996). Edebiyat Müzik ve Felsefe Üzerine (F. Berktay Baltacı, Çev.; 2. bs). Kaynak Yayınları.
• Karaömerlioğlu, A. (2006). Orada Bir Köy var Uzakta: Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem (1. bs, C. 200). İletişim.
• Lenin, V. İ. (2008). Sanat ve Edebiyat (2. bs). Payel Yayınevi.
• Mardin, Ş. (2016). Din ve ideoloji. İletişim Yayınları.
• Moran, B. (2013). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri (23. bs). İletişim Yayınları.
• Morson, G. S. (1979). Socialist Realism and Literary Theory. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 38(2), 121-133. https://doi.org/10.2307/430715
• Örmecioğlu, H. T. (t.y.). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Köycülük Tartışmaları ve Numune Köyler. Belleten, 83(297), 729-752.
• Pospelov, G. N. (1984). Edebiyat Bilimi I (Y. Onay, Çev.; 1. bs). Evrensel Kültür Kitaplığı.
• Pospelov, G. N. (1985). Edebiyat bilimi II (Y. Onay, Çev.; 1. bs). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Tagızade, L. (2006). Sosyalist Realizm: Kökeni, Oluşum Süreci ve Kavramı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3(4), 7-24.
• Tonguç, E. (1970). Devrim Açısından Köy Enstitüleri Ve Tonguç (1. bs, C. 33). Ant Yayınları.
• Tütengil, C. O. (1975). 100 Soruda Kırsal Türkiye’nin Yapısı ve Sorunları (1. bs). Gerçek Yayınevi.
• Uca, M. (2005). Talip Apaydın‟la New York‟ta Köy Enstitüleri ve Yapıtları Üzerine…. Berfin Bahar Dergisi, 84, 20.