Edebiyattan Sinemaya Bir Romanın Göstergebilimsel Analizi: Umberto Eco & Gülün Adı

Yıl 2024, Sayı: 38, 399 - 434, 21.02.2024

Seher İlaslan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439652

Öz

İtalya’nın Milano şehrine bağlı Allessandria kasabasında doğan Umberto Eco, 84 yıllık ömrüne (1932-2016) pek çok kıymetli çalışma ve yapıt sığdırmakla kalmayıp edebiyat eleştirisi, tarih, felsefe, medya ve iletişim alanlarıyla ilgili konularda da yazılar yazmış ve çalışmalar yapmıştır. Bu bağlamda Eco, gösterge ve işaretlerin önemi üzerine çalışmış bir semiyolog/göstergebilimci, dil bilimci, tarihçi, edebiyat eleştirmeni, gazeteci, filozof, estetikçi, Ortaçağ tarihi uzmanı olma gibi pek çok vasfa sahip bir akademisyen yazardır. Umberto Eco’yu anlamak kolay bir iş değildir; lakin Eco da ömrü boyunca dünyanın anlaşılmayan taraflarını çözümleyip aydınlatmanın izini sürmüş bir yazardır. Göstergebilime adadığı günlük hayatı, eğitim hayatı ve edebî yaşamı bunun en iyi göstergesidir. Henüz eskimeden dünya edebiyatı klasiklerine atfedilen kıymete erişmiş bir eser olma vasfı kazanmış Gülün Adı romanı ise yazarını da dünyaca tanınır kılmış en önemli yapıtıdır. Yazarın bu romanı, okunup anlaşılması özel bir çaba, alımlama mantığı, yeteneği ve estetiği gerektiren kapsamlı ve hacimli bir romandır. Bu vasıflarına karşın romanın olay örgüsü, kişi, zaman, mekân, anlatıcı ve diyalojik yöntemlerine sadık kalınarak beyaz perdeye aktarılmasını sağlayan Jean - Jacques Annaud’un başarılı yönetmenliği ile hem edebîyat hem de sinema-televizyon bilimi sahalarına önemli bir katkı sunulmuştur. Bu çalışmanın ilk adımında Umberto Eco’nun Gülün Adı adlı romanının semiyotik/göstergebilimsel yapısına, ikinci adımında ise romanın 1986 yılında yönetmen Jean-Jacques Annaud tarafından aynı adla sinemaya uyarlanan film mukayesesine yer verilerek, yazar Eco’nun edebî kişiliğinin kurgusal bağlamda anlaşılmasına katkı sunulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

edebiyat ve sinema eleştirisi, Umberto Eco, Gülün Adı, göstergebilim, Jean-Jacques Annaud

Kaynakça

• Aytaç, Gürsel (2017). Edebiyat Eleştirisine Eleştirel Bir Bakış. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Aytaç, Gürsel (2005). Edebiyat ve Medya. Ankara: Hece Yayınları.
• Besant, Walter, James, Henry (2018). Kurgu Sanat. Çev. Toprak Deniz Odabaşı. İstanbul: Laputa Kitap.
• Bingöl, Ulaş (2019). Modernizmden Postmodernizme Eleştiri Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Booth, Wayne Clayton (2021). Kurmacanın Retoriği. Çev. Bülent O. Doğan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bourse, Michel, Yücel, Halime (2012). İletişim Bilimlerinin Serüveni. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Demir, Sedat (2009). Göstergebilim, Umberto Eco ve Yapıtları Bağlamında Göstergebilime Katkıları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Fakültesi Gazetecilik Anabilim Dalı: İstanbul.
• Eco, Umberto (2004). Gülün Adı. Çev. Şadan Karadeniz. İstanbul: Can Yayınları.
• Eco, Umberto (2017). Günlük Yaşamdan Sanata, Çev. Kemal Atakay. İstanbul: Can Yayınları.
• Eco, Umberto (2019). Yorum ve Aşırı Yorum. Çev. Kemal Atakay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Eco, Umberto (2020a). Beş Ahlak Yazısı. Çev. Kemal Atakay. İstanbul: Can Yayınları.
• Eco, Umberto (2020b). Felsefe Tarihi. Çev. Leyla Tonguç Basmacı. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Eco, Umberto (2020c). Ortaçağ’ı Düşlemek. Çev. Şadan Karadeniz. İstanbul: Can Yayınları.
• Emre, İsmet (2014). Edebiyat Bilimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Eradam, Yusuf (2013). “Dünya Edebiyatı ve Türkiye Sineması’nda Yalnız Çelebi Arketipi ve Yeraltı”. Ve Sinema. Drl. Gül Yaşartürk. İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Erkman, Fatma (1987). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Erkman, Fatma-Akerson (2019). Edebiyat ve Kuramlar. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Eroğlu, Özkan (2020). Kandinsky: Sanatta Tinsellik Üzerine. İstanbul: Tekhne Yayınları.
• Livaneli, Zülfü (2013). Kardeşimin Hikâyesi. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Önal, Mehmet (2011). “Edebiyat, İletişim ve Sinema”. Edebiyat ve Sinema. Haz. Fatih Sakallı. İstanbul: Hat Yayınevi.
• Pala, İskender (2013). Babil’de Ölüm İstanbul’da Aşk. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Parlatır, İsmail, Gözaydın, Nevzat, Zülfikar, Hamza, Aksu, Tezcan, Türkmen, Seyfullah, Yılmaz, Yaşar (1998). Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Rifat, Mehmet (1990). Dilbilim ve Göstergebilimin Çağdaş Kuramları. İstanbul: Düzlem Yayınları.
• Rifat, Mehmet (2018). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Rifat, Mehmet (2020). xx. yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları-1: tarihçe ve eleştirel düşünceler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Savaş, Hakan (2015). “Sinema İnsanı Anlatır”. Sinema Neyi Anlatır. Drl. Ayşen Oluk Ersümer. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Şafak, Elif (2009). Aşk. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Ümit, Ahmet (2012). Sis ve Gece. İstanbul: Everest Yayınları.
• Wharton, Edith (2021). Kurgu Sanatı. Çev. Ayşe Işın Kirenci. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Wood, James (2013). Kurmaca Nasıl İşler?. Çev. Ekin Bodur. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• URL-1: Annaud, Jean-Jacques (1986). Gülün Adı, https://www.altyazilifilmizle.tv/ gulun-adi-the-name-of-the-rose-izle.html. Erişim tarihi: 28.05.2021.
• URL-2: Austin, Henry (2016). “Umberto Eco: Italian Prime Minister Matteo Renzi Leads Tributes After Author Dies Aged 84”, İndependent, https://www.independent.co.uk/news/people/umberto-eco-italian-prime-minister-matteo-renzi-leads-tributes-after-author-dies-aged-84-a6886786.html. Erişim tarihi: 25.05.2021.
• URL-3: Çakır, Esma (2016). “Umberto Eco’dan acayip vasiyet”, https://www. ekonomigazetede.com/ umberto-ecodan-acayip-vasiyet/. Erişim tarihi: 04.09.2022.
• URL-4: Moss, Stephen (2011). “Umberto Eco: İnsanlar basit şeylerden bıktı. Meydan okumak istiyorlar.”, https://www.theguardian.com/books/ 2011/nov/27/umberto-eco-people-tired-simple-things. Erişim tarihi: 26.07.2021.
• URL-5: Sabah (2014). “Bir Okur ve Kütüphane Sahibi Olarak Umberto Eco”, https://www.sabah.com.tr/kitap/2014/02/17/bir-okur-ve-kutuphane-sahibi-olarak-umberto-eco. Erişim tarihi: 26.07.2021.