Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası isimli romanı ile F. Scott Fitzgerald’ın Muhteşem Gatsby isimli romanının özenti ve hayal kırıklığı kavramları açısından incelenmesi

Yıl 2024, Sayı: 38, 483 - 499, 21.02.2024

Erden El

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439665

Öz

Edebiyatın en önemli özelliklerinden biri eserlerin geçtiği döneme dair okuyucuyu aydınlatmasıdır. Karşılaştırmalı Edebiyat ekolü farklı ulusların aynı türdeki eserlerini inceleyerek eserler arasındaki benzelik ve farklılıkları ortaya koyar. Bu çalışmada Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası (1897) isimli romanı ile F. Scott Fitzgerald’ın Muhteşem Gatsby (1925) isimli romanı özenti ve hayal kırıklığı kavramları açısından incelenmektedir. Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası romanı Tanzimat Dönemi’nin lüks yaşamını ve F. Scott Fitzgerald’ın Muhteşem Gatsby isimli romanı Amerika Birleşik Devletleri’nde 1920’lerdeki lüks yaşamını anlatır. ABD’nin “Caz Dönemi” olarak da bilinen 1920’ler partilerin, lüks yaşamın ve otomobillerin popüler olduğu bir dönemdir. Tanzimat ise halk arasında bir kesimde batılılaşma arzusu şeklinde kendini göstermiştir ki bu batılılaşma içi boş ve yanıltıcıdır. İki romanda da lüks yaşantı mutluluk getiren bir yaşam biçimi olarak görülmez ve lükse özenme felaket getirir. Bu çalışmanın çıkış noktası çalışmayı yapan araştırmacının iki eser arasında dönemin lüks yaşantısını tasvir etmek açısından çarpıcı benzerlikler keşfetmesi olmuştur. Bu çalışmanın önemi ise alanda yapılan literatür taramasında her iki eseri aynı anda ele alan (bu çalışma haricinde) sadece bir araştırmaya rastlanmış olmasıdır. Oysa ki iki ulusun edebiyatında temel taşları olan bu iki eser daha fazla akademik çalışmayı hak etmektedir. Bu nedenle bu çalışma ortaya çıkmıştır ve iki eseri dönemin olay ve olgularına atıfta bulunarak özenti ve hayal kırıklığı kavramları açısından ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karşılaştırmalı edebiyat, Caz Dönemi, Tanzimat Dönemi, Araba Sevdası, Muhteşem Gatsby

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (1956). Türkiye’de Şark-Garp ve Amerikan tesirleri. İstanbul : Doğan Kardeş Yayınları.
• Allen, F.L. (1933). Only yesterday: An informal history of the 1920's. New York : Harper and Row.
• Aydın, E. (2023). Yanlış batılılaşmanın sembolü araba sevdası’nda kişilik-eğitim ilişkisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (33), 568-589. DOI: 10.29000/rumelide.1283466
• Aytaş, G. (2002). Batılılaşma maceramızda türk romanına yansıyan tipler. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (1), 133-148.
• Bewley, M. (2008). Fitzgerald’s view of class and the American dream. In C. Johnson (Ed.), Class conflict in F. Scott Fitzgerald's The Great Gatsby (pp.23-30). Detroit : Greenhaven Press.
• Cihangir, M. (2020). Kültürlerarası ve disiplinlerarası boyutuyla karşılaştırmalı edebiyat bilimi. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 6 (3), 328-343.DOI:10.20322/littera.766594
• Çakmakçı, S. (2014). Gösterişçi tüketim bağlaminda iki ‘alafranga züppe’ tipi: Bihruz bey ve Felatun bey. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 9(9), Summer 2014, 335-350
• Demiryürek, M. (2010). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e değişen moda anlayışının edebiyata yansımaları [1860–1923]. Turkish Studies / International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5 (3), Summer 2010, 1009-1043
• Ekrem, R.M. (2014). Araba sevdası. (Yay.Haz. F. Altuğ). İstanbul : İletişim Yayınları.
• Ekrem, R.M. (2018). Araba sevdası. G.Tunç (Ed.). Eskişehir : Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ekrem, R.M. (2022). Araba sevdası. (Günümüz Türkçesine uyarlayan : N.Tonga). İstanbul : Can Yayınları.
• Enginün, İ. (2006). Yeni Türk edebiyatı Tanzimat’tan cumhuriyet’e (1829-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Fitzgerald, F.S. (1931). Echoes of the jazz age. Scribner’s Magazine. Volume XC, Number 5. Pp. 459-464. New York, London : Charles Scribner’s Sons Publishers.
• Fitzgerald, F.S. (1922). Tales of the jazz age. Charles Scribner’s Sons.
• Fitzgerald, F.S. (2021). Muhteşem Gatsby (Çev. F. Kahya). İstanbul : Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Günaydın, A. U. (2003). Bir çağdaş anlatım dili olarak romanda görsellik: Araba sevdası’ndan yüksek topuklar’a. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi
• Gürsoy, Ü. (2009). Türk kültüründe terzilik / “1872 -1900 yılları arası aürk edebiyatına terzilik mesleğinin yansımaları. Acta Turcica / Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Yıl 1, 2 (2), Temmuz 2009, 168-183.
• Harrison, S., Weder, M. (2009). Technological change and the roaring twenties: A neoclassical perspective. Journal of Macroeconomics, 31 (3), 363–375. https://doi.org/10.1016/j.jmacro.2009.05.003
• Kas, B. (2017). Tanzimat dönemi roman tiplerine farklı bir bakış denemesi. Söylem Filoloji Dergisi, 2 (8), Haziran 2017, 86-101.
• Kyvig, D.E. (2002). Daily life in the United States, 1920–1939: Decades of promise and pain. Westport, Connecticut. London, Greenwood Press.
• Lance, J. (2000). The great Gatsby: Driving to destruction with the rich and careless at the wheel. Studies in Popular Culture, October 2000, 23 (2) (October 2000), 25-35. https://www.jstor.org/stable/23414542
• Parla, Jale. (2009). Babalar ve Oğullar / Tanzimat romanının epistemolojik temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pearson, R.L. (1970). Gatsby: False prophet of the American dream. The English Journal, 59 (5) (May, 1970), pp. 638-642+645. https://www.jstor.org/stable/813939 https://doi.org/10.2307/813939
• Roark, J. L. et al. (2010). American promise : A concise history. Boston, New York : Bedford/St. Martin's.
• Rousseau, M. A. ve Pichois, C. (1994). Karşılaştırmalı edebiyat (Çev. M. Yazgan). İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Sağduyu, G. B. (2017). Osmanlı’da erkek giyiminin modernleşme süreci. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fak. Yay.,Winter 2017, 17, 39-49.
• Smiley, G. (2008). The U.S. economy in the 1920s. EHnet. https://eh.net/encyclopedia/the-u-s-economy-in-the-1920s/
• Solmaz, M. (2015). Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Felatun bey ile Rakım efendi ve araba sevdası romanlarına göre 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı toplumunda değişim ve batılılaşma. Turkish Studies, 10 (4). 835- 850
• Taştan, Z., Tütak, M. (2019). Recaizade Mahmut Ekrem’in araba sevdası ve F. Scott Fitzgerald’ın muhteşem Gatsby romanlarında züppelik. Gölcük Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Servet-i Finun Sempozyumu. Kocaeli, 383-412.
• Tüzel, B. (2022). Modernliğin tanzim ettiği gardıroplar: Tanzimat dönemi romanlarında giyim-kuşam. Gazi Türkiyat, 30. 257-274.
• Waugh, P. (1984). Metafiction: The theory and practice of self-conscious fiction. London& New York: Methuen (New Accents).