Manzum Siyer Geleneğine Ek: Şîrâzî’nin Habb’ün-Nebât’ı

Yıl 2024, Sayı: 38, 563 - 576, 21.02.2024

Rahman Mazılıgüney Kamil Ali Gıynaş

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439698

Öz

Siyer, Hz. Muhammed’in (sav) biyografisini ele alan eserlerin ve bilim dalının adıdır. Siyerler dini-didaktik eserler olup manzum ve mensur olarak kaleme alınmıştır. Hz. Muhammed’in (sav) hayatını konu edinen eserler öncelikle Arap edebiyatında “sire” veya “siyer” gibi adlarla ortaya çıkmıştır. Edebiyatımızda ise “siyer” sözcüğü daha çok tercih edilmiştir. 8. yüzyılda İslamiyet’le tanışan, 9-10. yüzyıllarda toplu olarak Müslümanlığı seçmeye başlayan Türkler de edebiyatlarında siyer konusunu çokça işlemişlerdir. Bu eserler, İslamiyet’in öğrenilmesinde ve halklar arasında yayılmasında önemli bir kaynak haline gelmiştir. Makalenin konusu olan Şîrâzî’nin Habbü’n-Nebât’ı da 16. yüzyılda kaleme alınmış manzum bir siyerdir. Eser, mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı Dönemi Türk dili çalışmalarına, manzum siyer geleneği çalışmalarına katkı sağlayacağı düşüncesiyle ele alınmıştır. Eser hakkında daha önce herhangi bir akademik çalışma yapılmamış olması da Şîrâzî’nin eserinin incelenmesinde bizi teşvik edici olmuştur. Eser Hz. Muhammed’in (sav) hayatını kronolojik bir şekilde ele almaktadır. Hz. Muhammed’in (sav) nurunun yaratılmasından başlanarak ölümüne kadar olan dönem, detaya girmeden sade bir dille anlatılmıştır. Döneminin dil hususiyetlerini üzerinde barındıran eser, klasik Türk edebiyatının mesnevi yazım geleneğine uygun olarak yazılmıştır. Makalenin Türk edebiyatında siyer ve mesnevi konulu çalışmalara önemli bir kaynak olacağı öngörülmektedir. Bu amaçla makalenin giriş kısmında siyer ilminden bahsedilmiş ve Türk edebiyatında yazılan siyerler hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Ayrıca siyerle ilgili yapılan akademik çalışmalardan örnekler verilmiştir. İkinci kısımda eserin detaylı incelemesi yapılmıştır. Makalenin son kısmına eserden transkripsiyonlu metin örnekleri eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, siyer, Şîrâzî, Habbü’n-Nebât, mesnevi

Kaynakça

• Ay, Ü. (2007). Müniri’nin manzum siyer-i nebî’si Cilt.1 (İnceleme-Metin), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Devellioğlu, F. (2017). Osmanlıca –Türkçe ansiklopedik lügat, 33. Baskı, Ankara : Aydın Kitabevi
• Fayda, M. (2009). Siyer ve megâzî, Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi, (Cilt. 37, ss. 319-324.)
• Güneş, K. (2010). Arapça-Türkçe sözlük. İstanbul: Mektep Yayınları.
• Kartal, A. (2001). Türkçe mesnevîlerin tertip özellikleri, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 69-119.
• Kartal, A. (2018). Doğunun uzun hikâyesi, 3. Baskı İstanbul: Doğu kütüphanesi yayınları.
• Çağbayır, Y. (2007). Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Neşriyat, (Cilt. 5, ss. 5744 )
• Öztoprak, N. (2010). Türk edebiyatında manzum siyerler, Bir Kutlu Doğum Şaheseri Mevlid ve Süleyman Çelebi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Öztürk, A. (2007). Türk edebiyatında manzum siyerler, Hz. Muhammed (sav) ve Evrensel Mesajı Sempozyumu, (Cilt 1, ss. 213-216.) Çorum,
• Tergip, A. (2010). Siyer yazıcılığı ve Türklerin siyer ilmine katkıları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (Cilt .3, ss. 15).
• Yardım, A. (1998). Hz. Peygamber’i anlatan ilim dalları ve şemâil nev’i, Diyanet Dergisi, Peygamberimiz (sav) Özel Sayısı, (Cilt. 25, Sayı: 4, ss. 213-220.)
• Yeniterzi, E. (1993). Divan Şiirinde Na’t, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.