Kültür Aktarımı Bağlamında Hafıza Mekânlarına Bakış

Yıl 2024, Sayı: 38, 788 - 804, 21.02.2024

Ayşegül Tural

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439734

Öz

Toplumsallaşmanın günümüz hızlı gelişim ve dönüşüm sürecinde, bireysel ve toplumsal gelişime teşvik edici unsurlar ele alınmaktadır. Bu hususların incelenmesi sürecinde toplumsal ilerleme bakımından geçmiş, bugün ve gelecek bağının kurulması üzerinde durulmaktadır. Geçmişte iz bırakmış ve toplumsal gelişim için gereklilik arz eden toplumsal değer ve birikimlerin kültürel aktarım yoluyla gelecek nesillere iletilmesi ve toplumsal hafızanın canlı tutulması bu bakımdan öne çıkmaktadır. Toplumsal hafızanın sosyo-kültürel ve tarihi izlerinin kültürel aktarım sürecinde işe koşulmasında ise hafıza mekânı kavramı ön planda yer bulmaktadır. Hafıza mekânları toplumların tarihinde yer alan, iz bırakan ve kültürel aktarım ile geleceğe taşınan tüm mekân, unsur, kişi ve hususlar olarak tartışıla gelmektedir. Bu bağlamda konu alanı bağıntısı bakımından ilişkili alanlar olarak sosyal bilgiler ve tarih derslerinde hafıza mekânı kavramı üzerinde durulması gerekli görülmektedir. Bu araştırmanın amacı akademisyenlerin gözünden kültür aktarımı bağlamında hafıza mekânlarına bakışın ortaya konulmasıdır. Araştırmanın amacı kapsamında nitel araştırma yöntemi, durum analizi türünde durum çalışması deseni ile çalışılmış olup, konu merkezli görüş alma süreçleri dahilinde görüşme formu yaklaşımı süreçte benimsenmiştir. Verilerin analizinde doküman incelemesi, çözümlenmesinde ise betimsel ve içerik analizi kullanılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre akademisyenlerin kültürel aktarım bağlamında hafıza mekânlarına ilişkin dikkate değer tanılamalar yaptıkları, hafıza mekânlarını çeşitlendirdikleri, işlevsellik noktasında sürece ve uygulamaya dönük öneriler sundukları görülmektedir. Ayrıca kültürel aktarım açısından toplumsal hafızanın korunmasında hafıza mekânlarına dikkat çekilmesi gerektiği önerisi de vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hafıza mekânı, kültürel aktarım, sosyal bilgiler, tarih, toplumsal hafıza

Kaynakça

• Armstrong, C. (2021). Key methods used in qualitative document analysis. 1-9. https://ssrn.com/abstract=3996213 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3996213
• Aspers, P. & Corte, U. (2019). What is qualitative in qualitative research. Qualitative Sociology, 42, 139–160. https://doi.org/10.1007/s11133-019-9413-7
• Bakshi, A. (2011). Memory and place in divided Nicosia. Spectrum: Journal of Global Studies, 3(1), 27-40. https://dergipark.org.tr/en/pub/spectrum/issue/35026/388518
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bitlissos/issue/38061/399955
• Bedir, A. & Tabakoğlu, A. (2021), Hatırlama ve kolektif hafıza. Kadim Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 25-49. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1220441
• Biletska, Y., Şahin, C. & Şükür, İ. (2014). Kolektif hafıza ve milli kimlik bağlamında Türkiye’de resmi tarih yazıcılığı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 94-116. https://doi.org/10.15869/itobiad.14906
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2022). Bilimsel araştırma yöntemleri. 32. Baskı. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Crane, S. A. (1997). Memory, distortion, and history in the museum. History and Theory, 36(4), 44-63. http://www.jstor.org/stable/2505574
• Çıftci, D. & Agocuk, P. (2020). Kültürel bellek mekân olarak belgesel sinema: Kayıp Otobüs (2007) Belgeseli örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(2), 1179-1199. https://doi.org/10.19145/E-Gifder.648300
• Daldal, A. & Karakaş, V. C. (2019). Macar milli kimliğinin bir parçası olarak Osmanlı/Türk karşıtı hafıza mekânları. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 84-106. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ysbed/issue/45275/544339
• Davis, P. (2023). Memory as everyday critical praxis. Communication and Critical/Cultural Studies, 20(2), 207-214, https://doi.org/10.1080/14791420.2023.2201333
• Dengiz Uğur, Ö. (2023). Mimarlık öğrencileri için müze eğitimi: Ankara'yı öğrenmek için alternatif bir program. Uluslararası Müze Eğitimi Dergisi, 5(1), 15-30. https://doi.org/10.51637/jimuseumed.1373640
• Dosse, F. (2012). Pıerre Nora ou l'avènement de l'ıntellectuel démocratıque. Revue Historique, 4(664), 921-936. https://www.jstor.org/stable/23353100 Drisko, J. W. & Maschi, T. (2016). Content analysis. Oxford University Press.
• Dural Tasouji, C. (2013). Bir hafıza mekânı olarak müze: Ankara Etnografya Müzesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 129-143. https://dergipark.org.tr/tr/pub/e-kiad/issue/49296/629952
• Erdoğan Aksu, H. (2021). Kültür aktarımı ve mekân: Yunus Emre mezarları. Milli Folklor, 17(132), 32-50. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2012483
• González-Herrera, A.I., Díaz-Herrera, A.B., Hernández-Dionis, P. & Pérez-Jorge, D. (2023). Educational and accessible museums and cultural spaces. Humanities and Social Sciences Communications, 10(67). https://doi.org/10.1057/s41599-023-01563-8
• Göközkut, B. & Somuncu, M. (2022). Hafıza mekânının varoluşu ve yitirilişi üzerine: Tarihi Pınarbaşı Parkı’nın dünü ve bugünü. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 9(1), 24-40. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aucevrebilim/issue/68400/1101436
• Haliloğlu, N. (2018). Vladimir Nabokov’un eserlerinde hafıza mekânları. Sanatta Hafızanın Biçimleri, 101-117. https://openaccess.ihu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12154/380
• Heale, R. & Twycross, A. (2018). What is a case study? Evidence Based Nursing, January 21 (1), 7-8. https://doi.org/10.1136/eb-2017-102845
• Heller, A. (2001). Cultural memory, identity and civil society. Internationale Politik und Gesellschaft, 2, 139-143. https://library.fes.de/pdf-files/ipg/ipg-2001-2/artheller.pdf
• İpek, İ. (2020). Toplumsal bellek ve mekân: Taksim Meydanı örneği. Euroasia Journal Of Social Sciences & Humanities, 7(11), 54-58. https://www.euroasiajournal.com/index.php/eurssh/article/view/237
• Karatekin, K., Çapkın, Ö. & Üstün, S. (2017). Sosyal bilgiler öğretiminde hafıza mekânlarının önemi: Kastamonu örneği. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(28), 518-542. https://www.ijoess.com/Makaleler/1263248348_30-CDXCVIII-DXXII%20 %20%c3%96mer%20%c3%87apk%c4%b1n.pdf
• Keskin, N. (2014). Kentlerde yeni bellek mekânları: Kent müzeleri. Folklor/Edebiyat, 20(79), 25-39. https://dergipark.org.tr/tr/pub/fe/issue/26047/274333
• Kişmir, A. (2021. Hafıza mekânı olarak Tac Mahal. Türkiiye’de Hindistan Çalışmaları içinde. Editör, A. M. Dündar & Y. Kayalı. Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Kuş, E. (2012). Nitel-nicel araştırma yöntemleri sosyal bilimlerde araştırma teknikleri: nicel mi? nitel mi? (4. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Küçük, O. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. 1. Baskı. Ekin Yayınevi.
• Krippendorff, K. (1989). Content analysis. In E. Barnouw, G. Gerbner, W. Schramm, T. L. Worth, & L. Gross (Eds.), International encyclopedia of communication, 1, 403-407. Oxford University Press. http://repository.upenn.edu/asc_papers/226
• Love, P. (2003). Document analysis. In Research in the collagecontext. Approaches and Methods. Ed. F. K. Stage & K. Manning. Routledge Publishing.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (Second Edition). Sage Publications.
• Nora, P. (1989). Between memory and history: Les lieux de mémoire representations. Memory and Counter-Memory, 26, 7-24. https://doi.org/10.2307/2928520
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları. Çev. M. E. Özcan, Dost Kitabevi Yayınları.
• Orta, N. (2019). Toplumsal bellek ve sinema: Popüler sinema örneği olarak Fetih 1453. Selçuk İletişim, 12(2), 1094-1126. https://doi.org/10.18094/Josc.596314
• Orum, A. M., Feagin, J, R., & Sjoberg, G. (1991). The nature of the case study. In The Case Study. Ed. J. R. Feagin, A. M. Orum, G. Sjoberg. The University of Norht Carolina Press.
• Özkaya Duman, O. (2017). A chronical reference in history research “Collective Memory”: “Past, present and future of the encounter corridor on memory”. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(4), 1082-1089. https://doi.org/10.24289/ijsser.303669
• Sevinç, M. (2019). Bir hafıza mekânı olarak kent meydanı ve dönüşümü: Otto Herbert Hajek’in Ankara Hergelen Meydan Projesi Örneği. Akdeniz Sanat, 13(24), 47-62. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akdenizsanat/issue/47178/594082
• Şahin, V. (2013). Kültürel bellek mekânı olarak türküler. Kültürümüzde Türkü Sempozyumu, Sivas. 103-112.
• Tellis, W. M. (1997). Introduction to case study. The Qualitative Report, 3(2), 1-14. https://doi.org/ 10.46743/2160-3715/1997.2024
• Truc, G. (2012). Memory of places and places of memory: for a Halbwachsian socio-ethnography of collective memory. International Social Science Journal, 62, 147-159. https://doi.org/10.1111/j.1468-2451.2011.01800.x
• Uslu, A. (2016). Hafıza ve geçmişin talebi olarak tarih arasındaki ayrım. ViraVerita E-Dergi, -(3), 42-64. https://dergipark.org.tr/tr/pub/viraverita/issue/22436/240088
• Vishnevsky, T. & Beanlands, H. (2004). Qualitative research. Nephrology Nursing Journal, 31(2), 234-238. https://doi.org/10.4324/9780203299975-17
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.