Sessizliğin sosyolojisi: Sosyalist Bulgaristan’da uygulanan etnik soykırım mağdurları örneği

Yıl 2024, Sayı: 38, 821 - 834, 21.02.2024

Vildane Özkan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439747

Öz

1880’ler ile 1990’lar arasında Bulgaristan’da yüzyıldan uzun bir süredir belli aralıklarla milyonlarca insan etno-kültürel kimlikleri nedeniyle çeşitli kırımlara uğratılmış, ülkelerinden kovulmuş ya da kaçmak zorunda kalmıştır. Mal, mülk ve yakın akrabalarını bırakmak zorunda kalan kovulanların tamamına yakını Türkiye’ye sığınmıştır. Mağdurların tarihi, kültürü, gelenekleri, toplumsal-kültürel yapısı vb. ile ilgili toplumsal bilimler alanında birçok araştırma yapılmış olmasına rağmen, mağdurların sessizliği, mağduriyetlerinin görünmezliği ve mağdur-suçlu ilişkisi bağlamında araştırma neredeyse bulunmamaktadır. Makale kapsamında, Bulgaristan’da ‘sosyalist Bulgar ulusu inşası projesi’ kapsamında yerli ulusal Türk azınlığı üzerinde uygulanan etnik soykırım sürecinde kovularak ya da kaçarak Türkiye’ye sığınan yüzbinlerce mağdurdan günümüzde Bursa’nın Nilüfer İlçesi’nin Göçmen Konutları ve Görükle’de ikamet edenlerin gündelik yaşamlarında etnik soykırıma ilişkin sessizlikleri üzerine odaklanılmaktadır. Araştırmanın birincil görgül verileri, 2011-2015 yılları arasında Göçmen Konutları ve Görükle’de gözlem, görüşme ve yapılan sohbetlerden elde edilmiştir. Etnik soykırım mağdurlarının mağduriyetlerine ilişkin gündelik sessizlikleri, hukuk, politika vb. alanlarda da görülmektedir. Buna karşın mağdurların gündelik yaşamlarında kimi cisimleşen pratikler, kişi-nesne etkileşimi, kişi-kişi etkileşimi içerisinde ve ailenin yaşayan belleği aracılığıyla mağduriyete ilişkin örtük de olsa bir bilginin aktarıldığı söylenebilir. Böylece Bulgaristan’da politik şiddete uğrayan mağdurların Türkiye’de bir sessizlik kültürü inşa ettiği söylenebilir. Mağdurların sessizliğinin de bir sesi olmasıyla birlikte, mağdurların sessizliğinin, mağdurları sorunlarla karşılaşmaktan koruduğu gibi aynı zamanda sorunları çözmeyi de engellediği söylenebilir. Sessizliğin sosyolojisi, gündelik yaşam, hukuk, politika, edebiyat, eğitim, tarih, sanat vb. alanlarda üzerinde sessiz kalınan politik şiddetleri incelemek için elverişli bir model ve yaklaşım oluşturabilir.

Anahtar Kelimeler

Etnik soykırım, etnik süpürme, suçlu-mağdur ilişkisi, gündelik sessizlik, sessizlik kültürü.

Kaynakça

• Angelov, V. (Önsöz ve Derleyen) (2008). Strogo Poveritelno! Asimilatorskata Kampaniya Sreştu Turskoto Natsionalno Maltsinstvo v Bılgariya, 1984-1989. Dokumenti. Sofia: Fondatsiya Liberalna İntegratsiya.
• Associated Pres. (1986). Bulgaria Killing Ethnic Turks. Ethnic Turks Imprisoned During Bulgarian Assimilation Campaign: Amnesty International’s News.
• Blumer, H. (1969). Symbolic Interactionism. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Felski, R. (1999). The Invention of Everyday Life. Cool Moves. http://people.virginia.edu/~rf6d/felski.the-invention-of-everyday-life.pdf Erişim: 10.11.2023.
• Garfinkel, H. (1967). Studies in Ethnomethodology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Goffman, E. (1967). Interaction Ritual. New York: Doubleday Anchor.
• Goffman, E. (2014). Damga – Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar. Çevirenler: Ş. Geniş, L. Ünsaldı ve S. N. Ağırnaslı. 2. Baskı. Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Kırcaali Haber. (2015). Komünist Rejimin İşlediği Suçlara Yargı Yolu Açıldı. Kırcaali Haber, 17 Eylül 2015. http://www.kircaalihaber.com/?pid=3&id_news=15653 Erişim: 10.11.2023.
• Malloy, T. H. (2005). National Minority Rights in Europe. Oxford University Press.
• McCarthy, J. (2014). Ölüm ve Sürgün. Çeviren: F. Sarıkaya. 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ortaylı, İ. (2014). İmparatorluğun Son Nefesi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özsoy, A. (2014). Balkanlar’da Türk Soykırımı. 2. Baskı. İstanbul: İleri Yayınları.
• Ulutaş, O. (2014). Nilüfer’in Hikâyesi. Bursa: Köseleciler Dijital ve Matbaa Baskı Çözümleri Ltd. Şti.
• Znepolski, İ. (2008). Bılgarskiyat Komunizm – Sotsiokulturni Çerti i Vlastova Traektoriya. Sofya: Ciela.
• Council of Europe Parliamentary Assembly. (2010). Post-Monitoring Dialogue With Bulgaria. Doc. 12187. http://www.unhcr.org/refworld/docid/4bdadc1b0.html Erişim: 10.11.2023.
• Demokrati Za Silna Bılgariya. (2012). Deklaratsiya, Osıjdaşta Opita za Nasilstvena Asimilatsiya, 2012. http://dsb.bg/bg/blogs/article/3065 Erişim: 10.11.2023.
• Dimitrov, V. (2000). In Search of a Homogeneous Nation: The Assimilation of Bulgaria’s Turkish Minority, 1984-1985. Journal of Ethnopolitics and Minorities Issues in Europe, 1(4), 1-22. http://www.ecmi.de/fileadmin/downloads/publications/JEMIE/JEMIE01Dimitrov10-07 01.pdf Erişim: 10.11.2023.
• Hayden, R. M. (1996). Schindler's Fate: Genocide, Ethnic Cleansing, and Population Transfers. Slavic Review, 55(4), 727-748. http://www.jstor.org/stable/2501233 Erişim: 10.11.2023.
• Narodno Sıbranie Na Republika Bılgariya. (2006). İzkazvane na Zamestnik-Predsedatelya na NS g-n Yunal Lyutfi pred Parlamentarnata Asambleya na Sıveta na Evropa. http://www.parliament.bg/bg/news/ID/759 Erişim: 10.11.2023.
• Narodno Sıbranie Na Republika Bılgariya. (2012). Zapoçna Osmata Sesiya na 41-to Narodno Sıbraniye. http://www.parliament.bg/bg/news/ID/2348 Erişim: 10.11.2023.
• Özkan, V. (2012). The Effects and Appearances of Namecide Process From Socialist to Post-Socialist Bulgaria. Вісник НТУУ «КПІ». Серія Політологія. Соціологія. Право, 16(4), 32-36.
• Özkan, V. (2014). Bulgaristan’da Siyasi Otoritenin Ulusal Türk Azınlığı Üzerindeki Politikaları: Belene Toplama Kampı Örneği (1985-86). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (20), 117-162. http://www.turkiyat.hacettepe.edu.tr/dergi/20sayi.pdf Erişim: 10.11.2023.
• Tekeli, İ. (2008). Göç ve Ötesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• United Nations. (1994). Letter Dated 24 May 1994 From the Secretary-General to the President of the Security Council. http://www.icty.org/x/file/About/OTP/un_commission_of_experts_report1994_en.pdf Erişim: 10.11.2023.
• Yalımov, İ. (2015). Bulgaristan’da Azınlık Hak ve Özgürlükleri Sorunu. Sofya: Müslüman Diyaneti Başmüftülüğü.