Ermeni harfli Türkçe Misafir Abdal ve İstanbul folkloru açısından önemi

Yıl 2024, Sayı: 38, 875 - 886, 21.02.2024

Büşranur Yucel

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439772

Öz

Köklü bir dil olan Türkçe tarih boyunca pek çok alfabeyle yazılmıştır. Bu alfabelerden biri olan Ermeni alfabesini Osmanlı toplumu içerisindeki Ermeniler çok kez kullanmış ve bu alfabeyle çeşitli konularda Ermeni harfli Türkçe eserler yazmışlardır. Ermeni harfleri ile Türkçe yazılan bu eserler yazıldıkları dönemin kültürel hayatını ve dil özelliklerini anlama adına önemlidir. Bu çalışmanın amacı da Ermeni harfleri ile Türkçe yazılmış olan eserlerin Osmanlı toplumunda kültürel hayata dair de bilgiler verdiğini ortaya koymak ve İstanbul özelinde düşünürsek bu eserlerin İstanbul’un gündelik hayatını yansıtma adına önemine dikkat çekmektir. Bunun için makalede Dikran Krikoryan’ın Ermeni harfleriyle Türkçe yazdığı Misafir Abdal Yahod Dünyada Derdsiz Olmanın Çaresi adlı eseri içerik olarak incelenmiş ve bu eserin 19. yüzyıl İstanbul folklorunu belli açılardan yansıttığı tespit edilmiştir. Ayrıca makalede, 19. yüzyılın etkin yazarlarından olan Viçen Tilkiyan’ın bu eser ve yazarla olan ilişkisine de yer verilmiştir. Misafir Abdal Yahod Dünyada Derdsiz Olmanın Çaresi adlı eserin mukaddimesini Viçen Tilkiyan yazmıştır. Bu makalede Misafir Abdal Yahod Dünyada Derdsiz Olmanın Çaresi adlı eserin, yazıldığı dönemin sosyo-kültürel hayatı ve folklorik unsurları hakkında önemli ipuçları verdiği tespit edilmiştir. Ayrıca bu eserin incelenmesi ile Viçen Tilkiyan hakkında yeni bilgiler ve sorular ortaya çıkmış ve bu bağlamda dönemin matbuat dünyasındaki belirsizlikler ve karışıklıklar vurgulanmıştır. Sonuç olarak bu makalede hem Ermeni harfli Türkçe eserlerin hem de Viçen Tilkiyan’ın Türk kültüründeki yeri ve önemine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ermeni harfli Türkçe, Viçen Tilkiyan, Dikran Krikoryan, Hagop Paşayan, İstanbul folkloru

Kaynakça

• Acarözmen, B. (2022). ʿÂşıkla Maʿşûk Dürbünü ve Her Milletin Güzeli Metninin Çeviri Yazısı ve Eser Üzerine Yapısalcı Bir İnceleme. (Yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ayaydın Cebe, G. Ö. (2023). Viçen Tilkiyan Hakkında Bilgilerimize Ekler ve Osmanlı Edebiyat Piyasasında Taktikler. Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi. (4). 71-109.
• Cankara, M. (2011). İmparatorluk ve Roman: Ermeni Harfli Türkçe Romanları Osmanlı/Türk Edebiyat Tarihyazımında Konumlandırmak. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hamarat, Z. (2021). Ermeni Harfli Türkçe Bir Hagiografi: Ömr-i Evliya. Türkistan’dan Balkanlara Türk Sufizmi İçinde (321-344). (Ed. Alışık, G. S.). İstanbul: Paradigma Akademi.
• Hamarat Yardımcı, Z. (2023a). Ermeni Harfli Türkçe Atasözleri ve Deyimler İhtiva Eden Üç Kitap. Türkiyat Mecmuası. 33(2). 881-911.
• Hamarat Yardımcı, Z. (2023b). Hovsep Kurbanyan’ın Romanlarının ve Katkıda Bulunduğu Eserlerin Türk Kültürü İçindeki Yeri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 16(44). 1606-1627.
• Karabulut, M. (2013). Tanzimat Dönemi Türk Romanında Kadın Üzerine Tematik Bir İnceleme. Erdem. (64). 49-69.
• Pınar Karakılçık, Hovsep H. Kurbanyan’ın “İki Kapu Yoldaşları Yahod Hakku Adaletin Zahiri”si, 1885, İkinci Cilt, (İnceleme, Ermeni Harfli Türkçe Metin, Dizin). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Koz, M. S. (1991). 19. Yüzyıl Aşuğlarından Nami ve Divançesi. IV. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı ve Yunus Emre Semineri. Eskişehir: T. C. Eskişehir Valiliği Yayınları. 231-235.
• Koz, M. S. (1994a). 19. Yüzyıl Aşuğlarından Nâmî’nin İstanbul Destanı. Prof. Dr. Saim Sakaoğlu’na 55. Yıl Armağanı İçinde (272-282). (Hzl. Alptekin, A. B.). Kayseri: Bizim Gençlik Yayınları.
• Koz, M. S. (1994b). Ermeni Harfleriyle Türkçe Nasreddin Hoca. Müteferrika: Dört Aylık Kitabiyat Dergisi. (2). 103-133+I-XVI.
• Koz, M. S. (1996a). 19. Yüzyıl’dan Üç Aşuğ: Bîdârî, Serverî ve Nâmî. I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri. (Cilt 2). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 25-29.
• Koz, M. S. (1996b). Ermeni Harfleriyle Türkçe Nasreddin Hoca II. Nasreddin Hoca’ya Armağan İçinde (205-210). (Hzl. Koz, M. S.). İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Koz, M. S. (2011a). 19. Yüzyıl Ermeni Aşuğlarından Mizahi Destanlar. Between Religion and Language: Turkish-Speaking Christians, Jewa and Greek-Speaking Muslims and Catholics in The Ottoman Empire İçinde (125-145). (Ed. Balta, E.- Ölmez, M.). İstanbul: Eren.
• Koz, M. S. (2011b). 19. Yüzyıl Aşuğlarından Fütûhî’nin Yaratılış Destanı. Yücel Dağlı Anısına İçinde (354-375). (Hzl. Balta, E. vd.). İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Koz, M. S. (2021). Ermeni Harfleriyle Türkçe Nasreddin Hoca III: 19. Yüzyılda Bir Halk Şairinin Yazıp Yayımladığı Ermeni Harfleriyle Türkçe Nasreddin Hoca Kitabı. Doğan Kaya Armağanı: 70. Yaş Hatırası İçinde (803-826). (Cilt 2). (Ed. Yılmaz, S. S. vd.). Sivas: Vilayet Kitabevi.
• Koz, M. S. (2014). Gül Ağacı Boy Vermez: Ermeni Harfli Türkçe ve Ermenice Maniler. İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Koz, M. S. (2015). Ermeni Harfli Bir Türkçe Yazma Mecmûadan Atasözü ve Deyimler. Journal of Turkish Studies: Türklük Bilgisi Araştırmaları. (XLIV). 285-318.
• Krikoryan, D. (1889). Misafir Abdal Yahod Dünyada Derdsiz Olmanın Çaresi, İstanbul: Alem Matbaası.
• Kut, T. (1985). Ermeni Harfli Türkçe Telif ve Tercüme Konuları I-Victor Hugo’nun Mağdurin Hikayesinin Kısalmış Nüshası. Beşinci Milletlerarası Türkoloji Kongresi. (Cilt I, II. Türk Edebiyatı). 195-214.
• Ocak, A. Y. (2010). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menakıbnameler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Pamukciyan, K. (2002). Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar: Ermeni Harfli Türkçe Metinler. (Cilt 2). (Hzl. Köker, O.). İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Pamukciyan, K. (2003). Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar: Biyografileriyle Ermeniler. (Cilt 4). (Hzl. Köker, O.). İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Stepanyan, H. (2005). Ermeni Harfli Türkçe Kitaplar ve Süreli Yayınlar Bibliyografyası (1727-1968), İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Teotig, (2012). Baskı ve Harf: Ermeni Matbaacılık Tarihi. (Çev. Malhasyan, S. - İncidüzen, A). İstanbul: Birzamanlar Yayıncılık.
• Tilkiyan, V. (1294 H.). Çoban Kızlar. İstanbul: İzzet Efendi Matbaası.
• Tilkiyan, V. (1876). Çoban Kızlar. İstanbul: S. G. Bardizbanyan ve Şirket.
• Tilkiyan, V. (1872). Dürbin-i Aşk Mahbube-i Milel. (Cilt 3-4). İstanbul: Y.K. Tozleants.
• Tilkiyan, V. (1868). Gülinya Yahod Kendi Görünmeyerek Herkesi Gören Bir Kız. İstanbul: Vezir Han.
• Tilkiyan, V. (1870). Mezarlıktan Yuvarlanan Eski Kafa. İstanbul: Mühendisyan Matbaası.
• Yucel, B. (2022). Ermeni Harfli Türkçe Gülinya Yahod Kendi Görünmeyerek Herkesi Gören Bir Kız Adlı Eserin Halkbilimsel Açıdan Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.