Kök Değerler Açısından Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerin İncelenmesi

Yıl 2024, Sayı: Ö14, 107 - 127, 21.03.2024

Ali Ferhat Ömeroğlu

https://doi.org/10.29000/rumelide.1455540

Öz

Bu çalışmada ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan şiir türündeki metinlerin içerdiği kök değerleri tespit etmek amaçlanmıştır. Araştırmanın veri setini 2023-2024 eğitim-öğretim yılında okutulan ortaokul Türkçe ders kitapları oluşturmaktadır. Çalışmanın verileri, doküman incelemesi yöntemiyle elde edilmiştir. Araştırmacı tarafından hazırlanan “Kök Değerleri Belirleme Formu” kullanılarak çalışma kapsamında yer alan şiirler incelenmiştir. Verileri çözümlemek ve yorumlamak için tümdengelimsel içerik analizi kullanılmıştır. Tüm sınıf seviyelerindeki kitaplar incelendiğinde şiirlerde en sık işlenen kök değerin sevgi olduğu, en az işlenen kök değerin ise dürüstlük olduğu görülmüştür. 5. sınıf ders kitabında kök değerlerin her birine uygun şiirlerle karşılaşılırken 6. sınıf ders kitabındaki şiirlerde dürüstlük ve sabır; 7. sınıf ders kitabındaki şiirlerde dürüstlük, sabır ve saygı; 8. sınıf ders kitabındaki şiirlerde ise dürüstlük olmak üzere bu kök değerlere rastlanmamıştır. Sonuç olarak ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan şiirlerde sevgi kök değeri dışındaki diğer kök değerlerin sınıf düzeylerine dengeli bir şekilde dağılmadığı görülmüştür. Tüm kök değerlere uygun iletileri içeren şiirlerin seçimine dikkat edilerek değerler eğitimi açısından Türkçe ders kitaplarının niteliği artırılabilir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Ders Kitapları, Kök Değerler, Şiir

Kaynakça

• Arseven, A., Yolcu, F. ve Kılıç, A. Ş. (2018). Ortaokul 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin değer eğitimi açısından incelenmesi. Karadeniz Araştırmaları, 15(58), 126-145.
• Aydın, İ. ve Öksüz, A. (2021). Çocuk kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 25, 579-619. https://doi.org/10.29000/rumelide.1036589
• Baki, Y. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin değer aktarımı açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 109-146. https://doi.org/10.34234/ded.460042
• Bayırlı, H., Doruk, O. ve Tüfekci, A. (2020). Öğretmenlerin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri: Afyonkarahisar örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(3), 865-894.
• Berkowitz, M. W. (2002). The science of character education. W. Damon (Ed.), Bringing in a new era in character education (s. 43-63) içinde. Stanford, CA: Hoover Institution Press.
• Beşer Yıldırım, K. (2022). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin kök değerler açısından incelenmesi ve öğretmen görüşlerinin alınması. (Tez No. 739852) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Bozgün, K. ve Akdağ, A. (2022). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabındaki değerlerin incelenmesi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (REFAD), 2(1), 47-59.
• Çapoğlu, E. ve Okur, A. (2015). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerde yer alan değerler. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 90-104.
• Demir, A. (2020). Türkçe eğitiminde şiir ve yaratıcı düşünme. The Journal of Academic Social Science Studies, 79, 131-145. https://doi.org/10.29228/JASSS.40586
• Deniz, K. ve Karagöl, E. (2018). Values in terms of education secondary school Turkish textbooks. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 6(2), 244-255.
• Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki (6-8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
• Dönmez, Ö. ve Uyanık, G. (2022). Farklı ülkelerde değerler eğitimi ve değer eğitimi programlarından örnekler. Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 74-88. https://doi.org/10.55008/te-ad.1099697
• Durhat, G. ve Ökten, C. E. (2020). Kök değerlerin ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki erdemler temasıyla ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 675-693. https://doi.org/10.16916/aded.678498
• Eken, N. T. ve Öksüz, H. İ. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401. https://doi.org/10.16916/aded.543009
• Erdal, N. (2023). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 7 ders kitabı. Ankara: Dörtel Yayıncılık.
• Eroğlu Çopur, D. ve Çopur, E. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarından seçilen öyküleyici metinlerin değer analizi yaklaşımına göre değerlendirilmesi. Ulusal Eğitim Dergisi, 1, 124-154.
• Fırat, H. ve Mocan, A. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki hikayelerde yer alan değerler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(3), 25-49.
• Kasapoğlu, H. (2013). Okulda değer eğitimi ve hikâyeler. Millî Eğitim Dergisi, 43(198), 97-109.
• Kaya, M. (2013). Okuma-yazma öğretiminde şiir. Dil ve Edebiyat Dergisi, 10(1), 49-96.
• Kemiksiz, Ö. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki “erdemler” temasında yer alan metinlerde “kök değerler”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(3), 1602-1627. https://doi.org/10.33437/ksusbd.727783
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Kiraz Ayverdi, B. ve Kurudayıoğlu, M. (2023). Türkçe eğitiminde şiir öğretiminin öğretim programı, ders kitapları ve öğretmen görüşleri açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11(4), 975-1001. https://doi.org/10.16916/aded.1333735
• MEB. (2017). Müfredatta yenileme ve değişiklik çalışmalarımız üzerine. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Mızıkacı, F. (2015). Değerler eğitimi ve eğitim programları. Eleştirel Pedagoji Dergisi, 40, 38-41.
• Mutlu, H. H. ve Dinç, S. (2019). 6. sınıf Türkçe ders kitabı’nda yer alan temalardaki metinlerin kök değerlerle ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 1048-1062. https://doi.org/10.16916/aded.593400
• Oğuzkan, A. F. (1998). Çocuk şiirlerinde ne gibi özelliklerin bulunması gerekir?. M. R. Şirin (Haz.), 99 soruda çocuk edebiyatı (s. 108-110) içinde. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. ed.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Pilav, S. ve Erdoğan, Ş. (2016). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici metinlerin değer iletimi açısından incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 45(210), 351-371.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: The Free Press.
• Saygı, S. (2023). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8. sınıf ders kitabı. Ankara: Ferman Yayıncılık.
• Schwartz, S. H. (2012). An overview of the Schwartz theory of basic values. Online readings in Psychology and Culture, 2(1), 1-20. https://doi.org/10.9707/2307-0919.1116
• Schwartz, S. H. (2017). The refined theory of basic values. In S. Roccas, & L. Sagiv (Eds.), Values and behavior: Taking a cross-cultural perspective (pp. 51-72). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-56352-7_3
• Sever, S. (2015). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. İzmir: Tudem Yayıncılık.
• Sevim, B. (2023). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Ankara: Koza Yayınevi.
• Şakiroğlu, Y. (2020). 6. sınıf Türkçe ders kitabının değer aktarımı bağlamında incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 145-161.
• Tarakcı, R. ve Kalenderoğlu, İ. (2022). Kök değerler açısından ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metinler. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(1), 139-157. https://doi.org/10.52974/jena.1133254
• TDK. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Topal, Y. (2019). Değerler eğitimi ve on kök değer. Mavi Atlas, 7(1), 245-254. https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.543521
• Yarbel, D. (2022). 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin on kök değere göre incelenmesi. (Tez No. 744668) [Yüksek lisans tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yavuz, D. ve Kahraman, G. (2023). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Ankara: Anka Kuşu Yayınevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.