معاني الأداة "أو" في لسان العرب- دراسة تحليلية ووصفية-

Yıl 2024, Sayı: Ö14, 1039 - 1050, 21.03.2024

Selman Mollayahya

https://doi.org/10.29000/rumelide.1455584

Öz

تهدف الدراسة إلى بيان (أو) في معجم لسان العرب لابن منظور بحالاتها المختلفة وبيان أنواعها ومعانيها وأهميتها في ربط الجمل والكلمات وعلاقة ذلك بعلم البلاغة مستشهداً بالقرآن والحديث الشريف وأشعار العرب التي استدل بها لسان العرب على معاني (أو)، من خلال بيان مفهوم البلاغة وأقسامها وتعريف الحروف، وحروف المعاني، وأنواعها، ثم دراسة منهج لسان العرب في بيان الحرف (أو) وشواهده ومعانيه، واستقراء آراء العلماء فيما ذكره لسان العرب، وعلم المعاني أحد أقسام علم البلاغة يعرف به أحوال اللفظ مع مطابقة مقتضى الحال، ولحروف المعاني دور كبير في توجيه المعاني وتجددها بتجدد التراكيب، فتمثل حروف المعاني الروابط الدقيقة في بناء هيكل الكلام وتوجيه معانيه، وصولا إلى المعاني الرئيسية التي تؤديها هذه الحروف في سلوكها اللغوي والدلالي والنحوي والبلاغي وبيان الحيثيات الدقيقة لـ(أو) من خلال عرض اللسان المعجم اللغوي الذي عُدَّ موسوعة لغوية وأدبية لغزارة مادته العلمية، وعدم التوسع في حرف (أو) يبقي مكانته عالية، وهو معجم ممتاز.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية والبلاغة، لسان العرب, ، حروف المعاني, حروف العطف, حرف (أو).

Kaynakça

• Abbâs, Hasan. (2000). Hurûfü’l-me‘ânîbeyne’l-asâletive’l-hadâse. Dımaṣķ: İttihâdü’l-Küttâbi’l-Arab.
• Abdülmuttalib, Hamdî Mahmûd. (1998). el-Hulâsatü’n-nahviyye. Mısır: Mektebetü İbnSînâ.
• Buhârî, AlâüddînAbdülazîz b. Ahmed. (1997). Keşfü’l-esrâr fî şerhi Usûli’l-Pezdevî. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Cessâs, EbûBekrAhmed b. Ali. (1994). el-Fusûlfi’l-usûl. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkafi’l-Kuveytiyye, 2. Basım.
• Ezherî, EbûMansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-lüga. thk. İbrâhîm el-İbyârî. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
• Hacâvî, ÂrifAhmed. (2001). Kavâʿidü’l-lügati’l-ʿArabiyye. b.y.: Dâru’ş-Şark,.
• Herevî, Alî b. Muhammed. (1401). Kitâbü’l-Ezhiyye fî ʿilmi’l-hurûf. thk. Abdülmuîn el-Melûhî. b.y.: y.y.
• İbnCinnî, Ebü’l-Feth Osmân b. Cinnî .(1331). el-Hasâis. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye,.
• İbnCinnî, Ebü’l-FethOsmân b. Cinnî .(2000). Sırrusınâʿati’l-iʿrâb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,.
• İbnFâris, Ebü’l-HüseynAhmed. b.Zekeriyyâ el-Kazvînî. (1979). Muʿcemümekâyîsi’l-luğa. thk. Abdüsselâm Hârûn. Dımaşk: Dâru’l-Fikr.
• İbnHişâm, Ebû Muhammed CemâlüddînAbdullâh. (1383). Muğni’l-lebîbʿankütübi’l-eʿârîb. Mısır:MultezemBasımAbdu'l-ḤamîdAḥmed,.
• İbnHişâm, Ebû Muhammed CemâlüddînAbdullâh. (1383). ŞerhuKatri’n-nedâ ve belli’s-sadâ. Mısır: y.y.
• İbnHişâm, Ebû Muhammed CemâlüddînAbdullāh. ŞerhuŞüzûri’z-zehebmaʿrifetikelâmi’l-ʿArab. Beyrt: Dâruİhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• İbnManzûr, Ebü’l-FazlCemâlüddîn b. Mükerrem. (1996). Lisânü’l-ʿArab. b.s.: Dâruİhyâi’t-Turâs,.
• İbnYaîş, Ebü’l-BekâMuvaffakuddînYaîş b. Alî. Şerhu’l-Mufassal. Mısır: İdâretü’t-Tabâatü’l-Münîriyye, ts.
• Kefevî, Ebü’l-BekâEyyûb b. Mûsâ (1992). el-Külliyyât: Mu‘cemfi’l-mustalahâtve’l-furûki’l-luğaviyye. thk. Adnan Derviş. Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• Kıftî, Ebü’l-HasenCemâlüddîn. (1955). İnbâhü’r-ruvâtʿalâenbâhi’n-nühât. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye,.
• Rummânî, Ebü’l-HasenAlî b. Îsâ. KitâbüMeʿâni’l-hurûf. Kahire: Dâru’n-Nahda, ts.
• Sîbeveyhi, EbûBişr ‘Amr. b. Kamber. (1316). el-Kitab. Kâhire: Mektebetü’l-Emîriyyeti’l-Kübrâ.
• Sihâlevî, Ebü’l-Ayyâş Muhammed. Fevâtihu’r-rahamût fî şerhi Müsellemi’s-sübût. b.y.: Dâru’l-Erkam.
• Sübkî, EbûNasrTâcüddînAbdülvehhâb b. Alî, Cemʿu’l-cevâmiʿfîusûli’l-fıkh. Mısır: MatbaatüMustafâ Muhammed, ts.
• Şîrâzî, EbûİshâkCemâlüddînİbrâhîm. (1423). el-Lümaʿfîusûli’l-fıkh. Dımesk: DâruİbnKesîr.
• Terzî, Fuâd. Fî usûli’l-luğa ve’n-nahv. Beyrut: MatbaatüDâri’l-Kitâb, ts.
• Tûfî, Ebü’r-Rebî‘ NecmüddînSüleymân. (1994). ŞerhuMuhtasari’r-Ravza. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. b.y.: Müessesetü’r-Risâle.
• Zecâhî, EbûKâsımAbdurrahmân. (1959). el-Îzâh fî ʿileli’n-nahv. Kahire: Dâru’l-Arûbe.
• Zecâhî, EbûKâsımAbdurrahmân. KitâbüHurûfi’l-meʿânî. thk. Ali Tevfîk el-Hamd. Ürdün: Müessesetü’r- Risâle, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-KāsımMahmûd. (1998). el-Keşşâfʿanhakâʾikığavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekāvîlfîvücûhi’t-teʾvîl. thk. Âdil AhmedAbdülmevcûd ve Ali Muhammed Muavvız. b.y.: Mektebetü’l-Ubeykân,.
• Zemahşerî, Ebü’l-KāsımMahmûd. (1993). el-Mufassal fî sınâʿati’l-iʿrâb. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl.
• Zerkeşi, EbûAbdillâhBedrüddîn Muhammed. (1992). el-Bahrü’l-muhît fî usûli’l-fıkh. Kahire: Dâru’s-Safve.
• Ziriklî, Ebû Gays Hayrüddîn. (2002). el-A‘lâm. Beyrut: Dâru’l-İlm.