The Art of Muracaa in Arabic Poetry

Yıl 2024, Sayı: 40, 705 - 718, 25.06.2024

Sadullah Tilkitaş

https://doi.org/10.29000/rumelide.1502231

Öz

In this study, examples of the use of the art of reference, which is discussed under the umbrella of rhetoric in the Holy Quran and Arabic poetry, are discussed. The transfer of dialogues, which we mostly encounter in prose writings, into couplets in a poetic form is called Muracaa. Considering this genre as an art in the bedî' sections started with İbn Ebi'l-İṣba' (d. 654/1256), so this term dates back to Hijri 7th centruy. It was conceptualized in the century. Bedi, which teaches how to beautify the word in terms of wording and meaning, is defined as the science that examines the procedures and principles of making an expression decorated with literary arts perfect in terms of wording, reasonable in terms of meaning and at the same time having harmony. One of the genres examined by Bedî, who has become synonymous with rhetoric and has been included within it since the h.3rd century, is the art of muracaa. In classical Turkish poetry, this genre is called "muracaa poetry, with dialogue poetry, müsare"; In folk poetry, it is called "I said" or "dedili" poetry. The first examples of this genre in Turkish literature are Kasgarlı Mahmut; In folk literature, it was given by poets such as Kadı Burhaneddin (d.800/1398), Nesimi (d.820/1417) and Ahmedi (d.815/1412). When we look at the mu'allakas, which are considered to be outstanding examples of ignorance poetry; While ruins, lovers or animals such as camels, gazelles and aurochs are depicted, the interlocutors are addressed through speech, but it is seen that this conversation is not in the form of a mutual dialogue. In this study, the art of mürâca'a, which is considered among the bedi types but is not widely used and is not known enough, will be introduced.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Bedi, Muracaa, poetry, Literary art

Arap Şiirinde Mürâca‘a Sanatı

Öz

Bu çalışmada, belâgatın bedî‘ çatısı altında ele alınan mürâca‘a sanatının Kur’an-ı Kerîm ve Arap şiirinde kullanımına dair örnekler konu edilmiştir. Daha çok nesir türü yazılarda karşımıza çıkan diyalogların, şiirsel bir formla beyitlere aktarılmasına Mürâca‘a adı verilmiştir. Bu türün bedî‘ bölümlerinde bir sanat olarak ele alınması İbn Ebi’l-İṣba‘ (ö. 654/1256) ile başlamış dolayısıyla bu terim h. VII. asırda kavramlaşmıştır. Lafız ve mana yönünden sözün nasıl güzelleştirileceğini öğreten bedî‘, edebî sanatlarla süslü bir ifadenin lafız bakımından mükemmel, anlam bakımından mâkul ve aynı zamanda bir ahenge sahip olmasının usul ve kaidelerini inceleyen ilim olarak tarif edilmiştir. H. III. yüzyıldan beri belâgat ile eş anlamlı hale gelen ve onun içerisinde yer alan bedî‘in, incelediği türlerden birisi de mürâca’a sanatıdır. Klasik Türk şiirinde bu tür, “mürâca‘a şiiri, muhavereli şiir, müşâre” olarak adlandırılırken; halk şiirinde ise “dedim” veya “dedili” şiir adıyla anılmıştır. Türk edebiyatında bu türün ilk örnekleri Kaşgarlı Mahmut; halk edebiyatında ise Kadı Burhaneddin (ö.800/1398), Nesîmî (ö.820/1417) ve Ahmedî (ö. 815/1412) tarafından verilmiştir. Cahiliye şiirinin seçkin örneklerinden sayılan mu‘allakalara bakıldığında; yıkıntılar, harabeler, sevgili ya da deve, ceylan, yaban öküzü gibi hayvanlar tasvir edilirken hitap yoluyla muhataplara seslenilmekte ancak bu konuşmanın karşılıklı diyalog formunda olmadığı görülmektedir. Bu çalışmada bedî türleri arasında ele alınan ancak yaygın bir kullanımı olmayıp yeterince bilinmeyen mürâca‘a sanatı tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Bedî‘, Mürâca‘a, şiir, Edebi sanat

Kaynakça

• Alıcı, L. (2002). “Klasik Türk Edebiyatında Mürâca’a Şiirler”. İlmi Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri 14, 1-15.
• Ali Ebû Zeyd. (1983). el-Bedî’iyyât fi’l-edebi’l-’Arabî neşetühâ-teṭavveruhâ-es̱eruhâ. Beyrut: ’Âlemü’l-Kütüb.
• Askerî, Ebû Hilâl (1998). Kitâbü’ṣ-ṣınâateyn el-kitâbe ve’ş-şi’r. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî, Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhîm. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Unsuriyye.
• Atik, A. (t.y.). ‘İlmü’l- Bedî‘. Beyrut: Dâru’n-Nehḍati’l- ‘Arabiyye.
• Awwad, M. R. - Dede, H. (2022). Zühd Öğüt ve Hikmet Bağlamında Arap Şiirinden Seçme Kasideler. ed. Ali Sevdi. Ankara: Sonçağ Akademi, 1. Basım.
• Cevherî, Ebû Nasr (1987). es-Sıḥâḥ tâcü’l-luġa Ve ṣıḥâḥu’l-‘Arabiyye. thk. Aḥmed Abduġafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-İlm lilmelâyin.
• Dede, H. (2022). “Arap Edebî Eleştiri Sanatına Genel Bir Bakış”. Arap Edebiyatının Gelişim Serüveni 1. ed. Ahmet Yıldız. 39-68. Konya: Palet Yayınları.
• Dereli, M. V. (2021). Arap Edebiyatında Bedî’iyye Geleneği ve Suyûtî’nin Nazmu’l-bedî‘ Adlı Eseri. Konya: Palet Yayınları.
• Dereli, M. V. (2019). “İbn Ebi’l-Isbâ’ın bedî’u’l-Kur’ân adlı eseri bağlamında Kur’an’ın bedî’ ilmine katkısı”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48, 462-494.
• Durmuş, İ. (2010). “Şiir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/158-161. Ankara: TDV Yayınları.
• Ferâhîdî, E. (t.y.). Kitâbü’l-’Ayn. thk. Mehdi Mahzûmî, İbrâhim es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Bağdat: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl.
• Hacımüftüoğlu, N. (1992). “Bedî‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/320-322. İstanbul: TDV Yayınları.
• Ḫafâcî, Ş. A. M. (2015). Ḫabâyâ ez-zevâyâ fîmâ fi’r-ricâli mine’l-bekâyâ. thk. Muhammed Edib el-Câdir. Dımeşk: Matbaatu Mu’cemu’l-Lugati’l-Arabiyye.
• Hamîd el-Hamdâvî, Halid, K. (2011). Esâlîbu’l-Bedî‘ fî Nehci’l-Belâġa. Câmiatu’l-Kûfe, Doktora.
• Hâşimî, A.İ.M. (t.y.). Cevâhiru’l-edeb fî edebiyyâti ve inşâi luġati’l-‘Arab. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetül’l-Maârif.
• Hillî, S.A.S.A. (1992). Şerhu’l-kâfiyeti’l-bedîʿiyye fî ʿulûmi’l-Belâga ve mehâsini’l-Bedîʿ. thk. Nesîb Neşâvî. Beyrut: Dâru Sâdır.
• Ḥumeydî, A.A. (h.992). Menhu’s-semî‘ bi şerhi Temlîhi’l- bedî‘ bi medhi’ş-şefî‘. İspanya: Real Biblioteca del Monasterio de San Lorenzo de El Escorial, Arabe, 422.
• İbn Ebi’l-Isba‘, Z.A.A. (2008). Bedî’u’l-Kur’an. thk. Hafnî Şeref. 2 Cilt. Mısır: Nahḍa Mıṣır lit-Tıbâati ve’n-Neşr.
• İbn Ebi’l-Isba‘, Z.A.A. (t.y.). Taḥrîru’t-taḥbîr fî ṣınāati’ş-şiʿri ve’n-nes̱r ve beyâni iʿcāzi’l-Ḳur’ân. Birleşik Arap Cumhuriyeti: Meclisü’l- ‘A’lâ li’ş-Şüûni’l-İslāmiyye, ts.
• İbn Fâris, E.A.F. (1979). Muʿcemü meḳâyîsi’l-luġa. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Dâru’l-Fikr.
• İbn Ḥicce, T.E.A.Ḥ. (2004). Ḫizânetü’l-edeb ve ġâyetü’l-ereb. thk. ‘İsâm Şakyû. 2 Cilt. Beyrut: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail. el-Muḥkem ve’l-muḥîṭü’l-aʿẓam. thk. Abdülhamîd Hindâvî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Taġriberdî, C.Y. (t.y.). en-Nücûmü’ẓ-ẓâhire fî mülûki Mısr ve’l-Ḳāhire. thk. Muhammed el-Emîn. 16 Cilt. Mısır: Dârü’l-Kütüb.
• İbnü’l-Mukrî, İ.E.A. (t.y.). Şerḥu’l-bedî’iyye. King Saud University: Mektebetü Câmi’ati Riyâd, Edeb.
• İmruülkays, E.H.H. (2004). Divân-ı İmruülkays. thk. Abdurrahman el-Mustâvi. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2. Basım.
• Kahvecî, E. vd. (2023). Arap Edebiyatına Giriş. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları.
• Kâtib Çelebi, M.A.H.H. (1941). Keşfü’ẓ-ẓunûn ʿan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 6 Cilt. Beyrut.
• Kehhâle, Ö.R. (1957). Mu‘cemü’l-müellifîn. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Müsennâ, 2. Basım.
• Kılıçlı, M. (1998).“Safiyyüddin el-Hillî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18/41-44. İstanbul: TDV Yayınları.
• Kocabıyık, H.İ. (2019). “Ebû Hayyân ve El-Bahru’l-Muhît Adlı Tefsîri (II)”. Academic Platform Journal of Islamic Researches 3/3, 378-388.
• Kocabıyık, H.İ. (2018)“Ebû Hayyân’ın El-Bahru’l-Muhît Tefsirinde Teşbih Sanatı”. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/1, 162-178.
• Kütübî, M.Ş. (1973). Fevâtü’l-vefeyât. thk. İhsan Abbâs. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣadr.
• Oruç, İ. (2023). Arapçanın Dehlizleri. İstanbul: Müarrib Yayınları, 5. Basım.
• Süyûtî, C.A.E. (1995). Naẓmü’l-Bedîʿ fî medḥi ḫayri şefî‘. thk. Ali Muhammed Muavvaz, Adil Ahmed Abdülmevcûd. Halep: Dâru’l-Ḳalem.
• Şeybânî, E.İ.M. (2001). Şerhü’l-Muallakâti’t-tis’. thk. Abdülmecid Hemmû. Beyrut: Muessesetü’l-A’lemî li’l-Matbû’ât.
• Şirvânî, A.M.A. (h.1324). Nefhatü’l-Yemen fîmâ yezûlü bi zikrihî eş-şecen. Mısır: Matbaatu’t-takaddumi’l-ezheriyye.
• Tarafe b. el-’Abd. (2002). Divân-u Tarafe b. el-’Abd. thk. Mehdi Muhammed Nâsır. Dârul-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım.
• Teḥânevî, M.A. (1996). Keşşâfu ıstılâḥâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. thk. Ali Dehrûc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan.
• Tilkitaş, S. (2024). vd. Arap Edebiyatında Muallakalar (İttifak Edilen Şairler). İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları.
• Ünal, M. (2019). Bandırmalı-zade Mustafa Haşim Efendi’nin Dvan-ı Manzumesi. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Ünal, M. (2016). Osmanlı Türkçesi Grameri Sözlüğü. Isparta: El-Yay Yayıncılık.
• Ünal, M. (2020). Türk-İslam Edebiyatı. İstanbul: Lisans Yayınevi.
• Ünal, M. (2023). Uzun Firdevsi’den Mitolojik Hikayeler. Isparta: El-Ya Yayıncılık.
• Zeki M. (1935). el-Medâiḥu’n-nebeviyye fi’l-edebi’l-‘Arabî. Beyrut: Daru’l Huccetü’l Beyḍâ
• Zevzenî, E.A.H.A. (2002). Şerḥu’l-Muʿallaḳāti’s-sebʿ. Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Ziriklî, H. (2002). el-A’lâm. 8 Cilt. Dâru’l-İlm li"l-Melâyîn, 15. Basım.